Theodor van Eupen
 SS-Hauptsturmführer
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
do 1944 |
| Formacja | |
| Stanowiska |
komendant obozu karnego w Treblince i obozu pracy w Młodzawach Dużych |
| Główne wojny i bitwy | |
Theodor van Eupen (ur. 24 kwietnia 1907 w Düsseldorfie, zm. 11 grudnia 1944 w Lipówce) – zbrodniarz hitlerowski, członek SS w stopniu Hauptsturmführera, komendant niemieckiego obozu karnego w Treblince i obozu pracy w Młodzawach Dużych[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Adwokat. Członek SS o nr identyfikacyjnym 4528. Komendantem obozu karnego w Treblince był przez cały okres jego funkcjonowania (od lata 1941 do 23 lipca 1944 roku[2]). W czasie pełnienia tej funkcji, 21 października 1941 roku został awansowany do stopnia SS-Hauptsturmführera[3]. W styczniu 1943 roku brał udział w deportacjach warszawskich Żydów do obozu zagłady Treblinka II.
Z powodu ofensywy Armii Czerwonej na froncie wschodnim, opuścił obóz i w połowie sierpnia 1944 roku przybył do Chrobrza wraz z oddziałem liczącym 50 SS-manów. Przez pewien czas stacjonował w Młodzawach Dużych, gdzie był komendantem znajdującego się tam niemieckiego obozu pracy, przez który przeszło około 20 tysięcy Polaków. Strażnikami byli tam sami Niemcy z SS. Za uchylanie się od pracy karano śmiercią: między innymi w Młodzawach Dużych Niemcy zastrzelili 3 kobiety. SS-mani oddziału von Eupena maltretowali ludność polską, bili i szczuli psami. Po pewnym czasie Eupen przeniósł się do Chrobrza, gdzie jego pluton SS urządził sobie własny „Stützpunkt" w gospodarstwie Edmunda Wojtasika. Głównym zadaniem tego oddziału SS było zmuszanie mieszkańców wsi nadnidziańskich do kopania rowów. Praca trwała od rana do wieczora. SS-mani egzekwowali te czynności z niezwykłą brutalnością, nie cofając się przed strzelaniem do ludzi[3].
Eupen został zabity 11 grudnia 1944 r. we wsi Lipówka w wyniku zasadzki zorganizowanej przez oddział partyzancki "Awangarda" dowodzony przez Wasyla Tichonina[4]. Akcję zaplanowano na podstawie informacji uzyskanych przez wywiad Armii Ludowej[5][4]. Do zamachu doszło przed zabudowaniami wsi, na drodze od strony Pińczowa. Ostrzelany przez partyzantów samochód zapalił się, a jadący nim Niemcy zaczęli uciekać. Zastrzeleni zostali wtedy dwaj niemieccy podoficerowie i jeden lotnik, sam Theo van Eupen przedostał się opłotkami na drugą stronę wsi i, niezauważony przez mieszkańców, schronił się na strychu ostatniego domu, znajdującego się ok. 150 m przed odejściem drogi na Dziewięczyce. Niedługo potem do zabudowań dotarli partyzanci poszukujący uciekiniera. Rosjanin, grożąc bronią, kazał Wincentemu Bartosikowi wejść na strych, osłaniając się w ten sposób przed ewentualnym ostrzelaniem. Na strychu, pod pamułą leżała wiązka słomy, spod której wystawały buty. Rosjanin serią z karabinu zabił ukrywającego się Niemca, po czym zrzucił jego ciało ze strychu do sieni i pozostawił przerażonym domownikom. Po pewnym czasie partyzanci radzieccy zabrali ciała zabitych Niemców na podwody, wywieziono je poza wieś wrzucono do stawu zwanego Rachwalec znajdującego się już na terenie sąsiedniej wsi – Węchadłowa[3].
Tożsamość Eupena ustalono na podstawie znalezionych przy nim dokumentów. Norbert Michta stwierdził: Najcenniejszą jednak zdobycz partyzantów stanowiła mapa operacyjna z naniesioną dyslokacją wojsk niemieckich nad Wisłą [...] Portfel hauptsturmführera otrzymał na pamiątkę Dowódca okręgu PPR i AL „Wiślica” Franciszek Kucybała – „Stary Franek”[3][6].
Następnego dnia zwłoki Eupena zostały wydobyte z jeziorka przez przybyły oddział niemiecki i przewiezione do Lipówki a następnie do Jędrzejowa, gdzie prawdopodobnie zostały pochowane 13 grudnia 1944 roku[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Muzeum Treblinka: Treblinka I - Załoga. muzeumtreblinka.eu. [dostęp 2022-03-28].
- ↑ Bartrop i Grimm 2022 ↓, s. 248.
- ↑ a b c d e Karina Berkowicz. Ucieczka z fortyfikacyjnego obozu pracy w Młodzawach Dużych [kierowanego przez zbrodniarza niemieckiego Theo van Eupena (1907-1944)] w relacji Stanisławy Popek. „Świętokrzyskie”. 28(32), s. 53-57, 2021. Kielce. [dostęp 2022-03-27].
- ↑ a b Gogun 2016 ↓.
- ↑ Paczyńska 1978 ↓, s. 227.
- ↑ Ważniewski 1980 ↓, s. 142.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Paul Bartrop, Eve Grimm: The Holocaust: The Essential Reference Guide. ABC-CLIO, Incorporated: 2022. ISBN 978-1-4408-7778-0.
- Karina Berkowicz. Ucieczka z fortyfikacyjnego obozu pracy w Młodzawach Dużych [kierowanego przez zbrodniarza niemieckiego Theo van Eupena (1907-1944)] w relacji Stanisławy Popek. „Świętokrzyskie”. 28(32), s. 40-57 (o Eupenie s. 49-57), 2021. Kielce. [dostęp 2022-03-27].
- Alexander Gogun: Stalin's Commandos: Ukrainian Partisan Forces on the Eastern Front. Londyn: 2016.
- Irena Paczyńska: O latach wspólnej walki. Obywatele radzieccy w ruchu partyzanckim na ziemi kieleckiej i krakowskiej 1941-1945. Warszawa, Kraków: 1978.
- Władysław Ważniewski: Partyzanci spod znaku Bartosza. Warszawa: 1980.