Goffernik kreci

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Thomomys talpoides)
Goffernik kreci
Thomomys talpoides[1]
(J. Richardson, 1828)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

bobrokształtne

Rodzina

gofferowate

Podrodzina

Geomyinae

Plemię

Thomomyini

Rodzaj

goffernik

Gatunek

goffernik kreci

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[57]

Goffernik kreci[58] (Thomomys talpoides) – gatunek ssaka podrodziny Geomyinae (Dipodomyinae) w obrębie rodziny gofferowatych (Geomyidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Goffernik kreci występuje w Ameryce Północnej zamieszkując w zależności od podgatunku[59]:

  • T. talpoides talpoides – północno-środkowa Montana, Stany Zjednoczone i północno-wschodnia Alberta, Saskatchewan i Manitoba, Kanada.
  • T. talpoides aequalidens – południowo-wschodni Waszyngton i przyległe części Idaho, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides agrestis – południowo-środkowe Kolorado, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides andersoni – południowo-wschodnia Alberta, Kanada.
  • T. talpoides attenuatus – południowo-wschodni Wyoming i przyległe części Kolorado, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides bridgeri – południowo-wschodnie Idaho, rozciągające się ze wschodu i południa do zachodniego Wyoming, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides bullatus – wschodnia Montana, rozciągająca się na Dakotę Północną i Kolorado, Stany Zjednoczone oraz Saskatchewan, Kanada.
  • T. talpoides caryi – północno-środkowe Wyoming, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides cheyennensis – północno-wschodnie Wyoming i przyległe części Nebraski, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides cognatus – południowo-wschodnia Kolumbia Brytyjska, Kanada.
  • T. talpoides columbianus – południowo-centralny Waszyngton i przyległe części Oregonu, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides devexus – środkowo-wschodni Waszyngton, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides douglasii – zachodni Waszyngton, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides durranti – zachodnio-środkowe Kolorado rozciągające się aż do Utah, z odrębnymi populacjami w południowo-wschodnim Utah, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides falcifer – środkowa Nevada, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides fisheri – północno-wschodnia Kalifornia rozciągająca się do zachodniej Nevady, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides fossor – południowo-zachodnie Kolorado do północnego Nowego Meksyku, z odrębnymi populacjami na granicy Arizony i Nowego Meksyku, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides fuscus – środkowe Idaho do północno-środkowego Waszyngtonu, Stany Zjednoczone i południowa Kolumbia Brytyjska, Kanada.
  • T. talpoides gracilis – północno-wschodnia Nevada i przyległe części Utah rozciągające się na południowy zachód do środkowej Nevady, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides immunis – południowo-środkowy Waszyngton, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides incensus – południowa Kolumbia Brytyjska, Kanada.
  • T. talpoides kaibabensis – północnej Arizonie, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides kelloggi – południowo-środkowa Montana, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides levisi – południowo-środkowe Utah i przyległe części Arizony, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides limosus – południowo-środkowy Waszyngton i przyległe części Oregonu, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides loringi – południowo-środkowa Alberta, Kanada.
  • T. talpoides macrotis – północno-środkowe Kolorado, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides medius – południowo-wschodnia Kolumbia Brytyjska, Kanada.
  • T. talpoides meritus – północno-zachodnie Kolorado i przyległe części Wyoming, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides monoensis – zachodnio-środkowa Nevada i przyległe części Kalifornii, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides moorei – środkowe Utah, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides nebulosus – zachodnia Dakota Południowa i przyległe części Wyoming, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides ocius – północno-zachodnie Kolorado i przyległe części Utah i Wyoming, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides oquirrhensis – północno-środkowe Utah, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides parowanensis – południowo-zachodnie Utah, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides pierreicolus – zachodnia Dakota Południowa i przyległe części Montany, Wyoming i Nebraski, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides pryori – południowo-środkowa Montana, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides quadratus – wschodni Oregon i przyległe części Idaho, Nevadą i Kalifornią, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides ravus – północno-wschodnie Utah, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides relicinus – południowo-środkowe Idaho, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides retrorsus – środkowo-wschodnie Kolorado, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides rostralis – środkowe Kolorado i sąsiednie części Wyoming, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides rufescensDakota Północna i przyległe części Dakoty Południowej i Minnesoty, Stany Zjednoczone oraz Manitoba i Saskatchewan, Kanada.
  • T. talpoides saturatus – północne Idaho i przyległe części Montany, Stany Zjednoczone i Kolumbia Brytyjska, Kanada.
  • T. talpoides segregatus – południowo-wschodnia Kolumbia Brytyjska, Kanada.
  • T. talpoides shawi – południowo-środkowy Waszyngton, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides taylori – północno-zachodni Nowy Meksyk, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides tenellus – północno-zachodnie Wyoming i przyległe części Montany, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides trivialis – środkowa Montana, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides uinta – północno-wschodnie Utah, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides wallowa – północno-wschodni Oregon i przyległe części Waszyngtonu, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides wasatchensis – północno-wschodnie Utah, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides whitmani – południowo-wschodni Waszyngton, Stany Zjednoczone.
  • T. talpoides yakimensis – południowo-środkowy Waszyngton, Stany Zjednoczone.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1828 roku szkocki przyrodnik John Richardson nadając mu nazwę Cricetus talpoides[2]. Holotyp pochodził z obszaru w pobliżu Fort Carlton (Carlton House) nad rzeką Saskatchewan, w prowincji Saskatchewan, w Kanadzie[60].

T. talpoides należy do podrodzaju Thomomys[59]. Ww wcześniejszych ujęciach systematycznych takson ten obejmował T. clusius i T. idahoensis jako podgatunki[59]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają pięćdziesiąt cztery podgatunki[59].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Thomomys: gr. θωμος thōmos „sterta, stos”; μυς mus, μυός muos „mysz”[61].
  • talpoides: rodzaj Talpa Linnaeus, 1758 (kret); gr. -οιδης -oidēs „przypominający” [62].
  • aequalidens: łac. aequalis „równy, parzysty”[63]; dens, dentis „ząb”[64].
  • agrestis: łac. agrestis „należący do pól, polny, wiejski”, od ager, agri „pole”[63].
  • attenuatus: łac. attenuatus „skrócony, cienki”, od attenuare „skrócić”, od tenuis „cienki”[63].
  • bridgeri: Fort Bridger, Wyoming, Stany Zjednoczone[13].
  • bullatus: łac. bullatus „nadmuchany, nadęty, nabity”, od bulla „gwóźdź, ćwiek”[63].
  • caryi: Merrit Cary (1880–1918), amerykański zoolog[16].
  • cheyennensis: hrabstwo Cheyenne, Nebraska, Stany Zjednoczone[35].
  • cognatus: łac. cognatus „związany z, połączony, podobny”, od nasci, natus „urodzić się”[63].
  • columbianus: rzeka Kolumbia (ang. Columbia River), Kanada/Stany Zjednoczone[18].
  • devexus: łac. devexus „pochylony, spadek”, od deveho „schodzić”[65].
  • douglasii: David Douglas (1799–1834), szkocki botanik, zbieracz roślin hunter w Ameryce Północnej w latach 1824-1833 i na Hawajach w 1834 roku[66].
  • durranti: Stephen David Durrant (1902–1975), amerykański teriolog[38].
  • falcifer: łac. falcifer „sierpowaty”, od falx, falcis „sierp”; -fera „noszący”, od ferre „nosić”[63].
  • fisheri: Walter Kenrick Fisher (1878–1953), amerykański zoolog, biolog ewolucyjny, ilustrator i malarz[11].
  • fossor: łac. fossor „kopacz, górnik”, od fodio „kopać”[67].
  • fuscus: łac. fuscus „brązowy, ciemny, ciemnego koloru, czarny”[63].
  • gracilis: łac. gracilis lub gracilus „smukły, elegancki, cienki”[63].
  • immunis: łac. immunis „bez darów”[68].
  • incensus: łac. incensus „spalony, podpalony”, od incendo „palić się”[69].
  • kaibabensis: Kaibab Plateau, Arizona, Stany Zjednoczone[24].
  • kelloggii: Arthur Remington Kellogg (1892–1969), amerykański teriolog[70].
  • levis: łac. levis „szybki”[63].
  • limosus: łac. limosus „błotnisty”, od limus, limi „błoto, szlam”[63].
  • loringi: John Alden Loring (1871–1947), amerykański zoolog, przyrodnik polowy, kolekcjoner z Ameryki Północnej w latach 1892–1897 i tropikalnej Afryki z lat 1909–1910[71].
  • macrotis: gr. μακρωτης makrōtēs „długouchy”, od μακρος makros „długi”; -ωτις -ōtis „-uchy”, od ους ous, ωτος ōtos „ucho”[63].
  • medius: łac. medius „pośredni, środkowy”[63].
  • meritus: łac. meritus „godny, zasłużony”[72].
  • monoensis: hrabstwo Mono, Kalifornia, Stany Zjednoczone[23].
  • moorei: A.W. Moore (?–?), amerykański kolekcjoner[26].
  • nebulosus: łac. nebulosus „mglisty, pochmurny, ciemny”, od nebula „chmura, mgła”[63].
  • ocius: łac. ocior „szybszy”[73].
  • oquirrhensis: góry Oquirrh, Utah, Stany Zjednoczone[45].
  • parowanensis: góry Parowan, Utah, Stany Zjednoczone[25].
  • pierreicolus: gleba Pierre; łac. -cola „mieszkaniec”, od colere „zamieszkiwać”[74].
  • pryori: góry Pryor, Montana, Stany Zjednoczone[17].
  • quadratus: łac. quadratus „kwadratowy”, od quadrare „zrobić kwadrat”, od quadrum „kwadrat”[63].
  • ravus: łac. ravus „szarawy, szaro-żółty, śniady”[63].
  • relicinus: łac. relicinus „wygięty”[48].
  • retrorsus: łac. retroversus „zgięty”, od retro „tył, z tyłu”[75].
  • rostralis: poźnołac. rostralis „z pyskiem, pyskowy”, od łac. rostrum „pysk”[76].
  • rufescens: łac. rufescens, rufescentis „czerwonawy, rudawy”, od rufescere „być czerwonawym”, od rufus „czerwony”[63].
  • saturatus: łac. saturatus „bogato ubarwiony, ciemno ubarwiony, intensywnie ubarwiony”, od satur, satura „bogaty, obfity”, od satis „wystarczający”[63].
  • segregatus: łac. segregatus „odosobniony”, od segregare „oddzielić”, d grex, gregis „stado, trzoda”[63].
  • shawi: William T. Shaw (1873–1948), amerykański zoolog[20].
  • taylori: Mount Taylor, Nowy Meksyk, Stany Zjednoczone[52].
  • tenellus: łac. tenellus „delikatny, nieco smukły”, od tener, teneri „delikatny”; przyrostek zdrabniający -ellus[63].
  • trivialis: łac. trivialis „zwyczajny, zwykły”, od trivium „publiczna ulica, rozdroże”[63].
  • uinta: góry Uinta, Utah, Stany Zjednoczone[12].
  • wallowa: góry Wallowa, Oregon, Stany Zjednoczone[63].
  • wasatchensis: hrabstwo Wasatch, Utah, Stany Zjednoczone[55].
  • whitmani: Whitman Mission National Historic Site, hrabstwo Walla Walla, Washington, Stany Zjednoczone[56].
  • yakimensis: hrabstwo Yakima, Washington, Stany Zjednoczone[39].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 110–190 mm, długość ogona 50–80 mm, długość tylnej stopy 25–35 mm; masa ciała 65–209 g[77].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Występuje na terenach trawiastych, w rzadkich lasach do wysokości 4000 m n.p.m. Choć goffernik kreci żyje często na obszarach o srogich zimach, nie zapada w sen zimowy. W podziemnych komorach spichrzowych gromadzi duże zapasy korzeni i bulw, którymi się żywi w zimie.

Okres godowy przypada na wiosnę i po ciąży trwającej 18 dni samica rodzi do 10 młodych. Samice często bezpośrednio po porodzie zostają ponownie zapłodnione i już kilka dni po zaprzestaniu karmienia mlekiem pierwszego miotu wydają na świat następny.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Thomomys talpoides, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b J. Richardson. Short characters of a few Quadrupeds procured on Capt. Franklin’s late Expedition. „The Zoological journal”. 3, s. 520, 1828. (ang.). 
  3. J. Richardson: Northern Zoology. Part I. Mammalia. W: J. Richardson (red.): Fauna boreali-americana, or, The zoology of the northern parts of British America: containing descriptions of the objects of natural history collected on the late northern land expeditions under command of Captain Sir John Franklin, R.N.. T. 1. London: John Murray, 1829, s. 200. (ang.).
  4. J. Richardson. Report on North American Zoology. „Report of the British Association for the Advancement of Science”. Sixth Annual. 5, s. 150, 156, 1837. (ang.). 
  5. M. zu Wied-Neuwied. Eine neue Gattung der Wiihlmause. „Nova Acta Physico-medica Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae Naturae Curiosorum”. 19 (1), s. 378, 1839. (niem.). 
  6. J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 149. (ang.).
  7. H.R. Schinz: Systematisches Verzeichniss aller bis jetzt bekannten Säugethiere oder Synopsis Mammalium nach dem Cuvier’schen System. Cz. 2. Solothurn: Verlag von Jent und Bakmann, 1845, s. 136. (niem.).
  8. C.H. Merriam. Mammals of Idaho. „North American Fauna”. 5, s. 69, 1891. (ang.). 
  9. J.A. Allen. Descriptions of four new species of Thomomys, with remarks on other species of the genus. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 5 (5), s. 51, 1893. (ang.). 
  10. C.H. Merriam. Descriptions of eight new pocket gophers of the genus Thomomys, from Oregon, California, and Nevada. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 11, s. 214, 1897. (ang.). 
  11. a b Merriam 1901 ↓, s. 111.
  12. a b c Merriam 1901 ↓, s. 112.
  13. a b Merriam 1901 ↓, s. 113.
  14. Merriam 1901 ↓, s. 114.
  15. Merriam 1901 ↓, s. 116.
  16. a b c Bailey 1914 ↓, s. 115.
  17. a b c Bailey 1914 ↓, s. 116.
  18. a b c Bailey 1914 ↓, s. 117.
  19. Bailey 1914 ↓, s. 118.
  20. a b W.P. Taylor. Thomomys douglasii shawi, a new subspecies of pocket gopher from Mount Rainier, Washington. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 34, s. 121, 1921. (ang.). 
  21. J. Grinnell. A systematic study of some pocket gophers from western Nevada. „University of California publications in zoology”. 30 (6), s. 180, 1926. (ang.). 
  22. E.R. Hall & R.T. Orr. A new race of pocket gopher found in Oregon and Washington. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 46, s. 41, 1933. (ang.). 
  23. a b c L.M. Huey. A new form of pocket gopher from southern Mono County, California. „Transactions of the San Diego Society of Natural History”. 7 (35), s. 373, 1934. (ang.). 
  24. a b Goldman 1938 ↓, s. 333.
  25. a b Goldman 1938 ↓, s. 334.
  26. a b Goldman 1938 ↓, s. 335.
  27. Goldman 1938 ↓, s. 336.
  28. Goldman 1939 ↓, s. 242.
  29. Goldman 1939 ↓, s. 243.
  30. S.D. Durrant. A new pocket gopher of the Thomomys quadratus group from the northern Great Basin region. „Bulletin of the University of Utah”. 29 (6), s. 3, 1939. (ang.). 
  31. W.W. Dalquest. A new pocket gopher from southeastern Washington. „The Murrelet”. 23 (1), s. 3, 1942. DOI: 10.2307/3535607. (ang.). 
  32. C.H. Merriam. Three new rodents from Colorado. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 21, s. 144, 1908. (ang.). 
  33. Goldman 1939 ↓, s. 235.
  34. Hall i Montague 1951 ↓, s. 29.
  35. a b Swenk 1941 ↓, s. 5.
  36. Johnstone 1954 ↓, s. 163.
  37. Hall i Dalquest 1939 ↓, s. 3.
  38. a b K.R. Kelson. A new pocket gopher from southeastern Utah. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 62, s. 143, 1949. (ang.). 
  39. a b c Hall i Dalquest 1939 ↓, s. 4.
  40. Goldman 1939 ↓, s. 240.
  41. Goldman 1939 ↓, s. 237.
  42. F.W. Miller. A new Colorado pocket gopher of the genus Thomomys. „Proceedings of the Colorado Museum of Natural History”. 9 (3), s. 41, 1930. (ang.). 
  43. Goldman 1939 ↓, s. 241.
  44. E.R. Hall. A new pocket gopher (genus Thomomys) from Wyoming and Colorado. „University of Kansas publications, Museum of Natural History”. 5 (13), s. 221, 1951. (ang.). 
  45. a b S.D. Durrant. A new pocket gopher from the Oquirrh Mountains, Utah. „Bulletin of the University of Utah”. 30 (5), s. 3, 1939. (ang.). 
  46. Swenk 1941 ↓, s. 2.
  47. Durrant 1946 ↓, s. 15.
  48. a b Goldman 1939 ↓, s. 239.
  49. E.R. Hall. A new pocket gopher (genus Thomomys) from eastern Colorado. „University of Kansas publications, Museum of Natural History”. 5 (8), s. 83, 1951. (ang.). 
  50. Hall i Montague 1951 ↓, s. 27.
  51. Johnstone 1954 ↓, s. 161.
  52. a b E.T. Hooper. New pocket gophers from the vicinity of Mount Taylor, New Mexico. „Occasional Papers of the Museum of Zoology, University of Michigan”. 422, s. 11, 1940. (ang.). 
  53. Goldman 1939 ↓, s. 238.
  54. Goldman 1939 ↓, s. 236.
  55. a b Durrant 1946 ↓, s. 8.
  56. a b H. Drake & E.S. Booth. Revision of the ranges of the pocket gophers of southeastern Washington and northeastern Oregon and the description of a new subspecies Thomomys talpoides whitmani. „Walla Walla College Publications, Department of the Biological Science and Biological Station”. 5, s. 52, 1952. (ang.). 
  57. F. Cassola, Thomomys talpoides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-10-11] (ang.).
  58. Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 225–226. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  59. a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 304–306. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  60. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Thomomys (Thomomys) talpoides. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-10-11].
  61. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 675, 1904. (ang.). 
  62. Jaeger 1944 ↓, s. 152.
  63. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
  64. Jaeger 1944 ↓, s. 69.
  65. Devexus (Latin). WordSense Dictionary. [dostęp 2021-10-13]. (ang.).
  66. Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 116.
  67. Jaeger 1944 ↓, s. 92.
  68. Immunis (Latin). WordSense Dictionary. [dostęp 2021-10-13]. (ang.).
  69. Incensus (Latin). WordSense Dictionary. [dostęp 2021-10-13]. (ang.).
  70. Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 221–222.
  71. Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 246–247.
  72. Jaeger 1944 ↓, s. 135.
  73. Ocius (Latin). WordSense Dictionary. [dostęp 2021-10-13]. (ang.).
  74. Jaeger 1944 ↓, s. 55.
  75. Jaeger 1944 ↓, s. 195.
  76. Jaeger 1944 ↓, s. 199.
  77. M. Hafner: Family Geomyidae (Pocket Gophers). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktozry): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 252–253. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]