Tiarella
 Tiarella 'Sea Foam' | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
tiarella |
| Nazwa systematyczna | |
| Tiarella L. Sp. Pl. 405. 1 Mai 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Tiarellia cordifolia L.[3] | |
Tiarella (Tiarella L.) – rodzaj roślin z rodziny skalnicowatych. Należy do niego jeden gatunek (Tiarella polyphylla) występujący w Azji (Himalaje i Japonia) oraz w zależności od ujęcia – 2[4] lub 4[5] gatunki północnoamerykańskie (z obszaru od Alaski i Nowej Szkocji na północy po Kalifornię i Georgię na południu). Rośliny te rosną w wilgotnych lasach i na cienistych stokach gór[5]. Są blisko spokrewnione z żurawkami i roślinami z rodzaju utajma, z którymi tworzą mieszańce. W uprawie rozpowszechnionych jest wiele odmian mieszańcowych, ozdobnych z powodu większych i zaróżowionych kwiatów oraz plamistych liści[6][5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Kępiasto rosnące byliny kłączowe osiągające do 60 cm wysokości[5][4].
- Liście
- Zwykle zimozielone, owłosione, ząbkowane, z kilkoma klapami lub z trójlistkowe. Zebrane w większości w rozetę przyziemną, na pędach kwiatowych czasem też z kilkoma liśćmi[5].
- Kwiaty
- Drobne, zebrane w delikatne grona na nagich pędach. Kwiaty białe, czasami bladoróżowe. Kielich z 5 działek zrośniętych u nasady, w dole kubeczkowaty. Płatków też jest 5, są drobne i niepodzielone. Pręcików jest 10, długich i cienkich. Zalążnia jest niemal górna, powstaje z dwóch owocolistków, każdy z odrębną szyjka słupka[5].
- Owoce
- Wielonasienne torebki pękające dwiema nierównymi klapami. Nasiona drobne[5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)
Rodzaj Tiarella należy do rodziny skalnicowatych (Saxifragaceae), które tworzą grupę siostrzaną dla rodziny agrestowate (Grossulariaceae), wraz z którą wchodzą w skład rzędu skalnicowców[2].
- Pozycja rodzaju według systemu Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Saxifraganae Reveal, rząd skalnicowce (Saxifragales Dumort.), podrząd Saxifragineae Engl., rodzina skalnicowate (Saxifragineae Engl.), rodzaj Tiarella L.)[7].
- Wykaz gatunków[8]
- Tiarella cordifolia L. – tiarella sercolistna
- Tiarella polyphylla D. Don
- Tiarella trifoliata L.
Zastosowanie i uprawa[edytuj | edytuj kod]
Tiarelle uprawiane są jako rośliny ozdobne, przy czym zwykle w uprawie znajdują się liczne kultywary. Rośliny te nadają się na rabaty, do alpinarium, często są uprawiane jako rośliny okrywowe. Są odporne na mróz. Wymagają stanowiska zacienionego lub półcienistego, żyznej i przepuszczalnej oraz stale wilgotnej gleby. Rozmnaża się je przez podział (wczesną wiosną) lub przez nasiona.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-01-10].
- ↑ a b Suneeti Jog: Tiarella. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-12-20]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 107. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Saxifraga. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-01-20]. (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2013-12-20].