Tikunej soferim

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Tikunej soferim (תיקוני סופרים, tiqqūnēy sōferīm; l. poj. תיקון סופרים, tiqqūn sōferīm) – talmudyczne określenie poprawek i przeróbek tekstu biblijnego, których autorstwo przypisuje się członkom Wielkiego Zgromadzenia (hebr. כנסת הגדולה, Kneset ha-Gdola)[1], działającym w okresie Drugiej Świątyni.

Pisarze (soferim) zajmujący się skrupulatnym przepisywaniem świętego tekstu Biblii dokonywali przeróbek tekstu o charakterze teologiczno-interpretacyjnym. Nie miały one nic wspólnego z krytyką tekstu. Korygowano fragmenty mogące sugerować bałwochwalczy sens lub uwłaczające majestatowi Boga, np. sugerujące jego antropomorficzny charakter. Większość poprawek została przyjęta przez współczesnych egzegetów.

Ze względu na kontrowersje wokół samego pojęcia „tikunej soferim”, różnie rozumianego przez badaczy, podaje się różną ilość dokonanych przez skrybów poprawek. Według kodeksu Babylonicus Petropolitanus dokonano 18 poprawek[2][3]. Masoreckie manuskrypty różnią się między sobą pod względem ilości zaznaczonych w nich „poprawek pisarzy”. W niektórych zaznacza się tylko część z nich, inne (np. kodeks z Aleppo) zupełnie je pomijają[4].

Określenie „poprawki skrybów” można rozumieć bardzo ogólnie – jako wszelkie poprawki naniesione przez soferów (przepisywaczy Tory) na przestrzeni wieków. Stąd bierze się wiele nieporozumień związanych z definicją pojęcia. Przyjęto jednak stosować miano „tikunej soferim” w rozumieniu tych osiemnastu poprawek, które sami soferim nazwali „poprawkami” (w odróżnieniu np. od ośmiu wcześniejszych uwag określanych przez nich jako „kinot” – „eufemizmy”)[5].

Lista tikunej soferim[edytuj | edytuj kod]

Poniżej znajduje się lista przeróbek w kolejności podanej w Biblia Hebraica Stuttgartensia[6][7]:

„a Jahwe nadal stał przed Abrahamem” przerobiono na „a Abraham nadal stał przed Jahwe”[8][9][10]
  • Księga Liczb 12,12
przekleństwo wobec „Boga” przerobiono na przekleństwo wobec „nich” (synów Helego)[11]
imię „Isz-Baal” („człowiek Baala”) przerobiono na „Isz-boszet” („człowiek hańby”); jedynie w 1 Księdze Kronik 8,33 i 9,39 pozostało „Isz-Baal”
  • 2 Księga Samuela 20,1
„Mój zaś naród zamienił swoją chwałę”, w oryginalnym tekście hebr.: „moją chwałę”; TM, LXX, syrp, vg: „swoją chwałę”;
„mój nos” przerobiono na „ich nos”[12]
„moją chwałę zamienili na hańbę” zamieniono na „swoją chwałę zamienili na hańbę” wspierane przez tekst T, syrp[13];
„Ty [Boże] nie umrzesz” przerobiono na „my nie umrzemy”
„mego oka” zmieniono na „jego oka”[15][16]
  • Księga Hioba 32,3
„obwiniać Boga” zmieniono na „obwiniać Joba”[17]

Resztę poprawek odnotował Christian D. Ginsburg[18]:

„moją chwałę”, TM ma „ich chwałę”; LXXmss, vgmss oddaje: „swoją chwałę”;

W oparciu o kodeks VP z 916 roku n.e. Ginsburg zaproponował kolejne dwie poprawki[19]:

„mnie bezcześcicie” zamieniono na „bezcześcicie je”
  • Księga Malachiasza 3,9
„przeklinacie mnie” zmieniono na „przekleństwo na was”

Ginsburg wyszczególnił również cztery poprawki polegające na zawieszeniu litery nad linią zapisanego słowa[20]:

„syna Mojżesza” zamieniono na „syna Manassesa”[21]
  • Księga Psalmów 80, 14
  • Księga Hioba 38, 13. 18

Nowsze badania wykazały, że również w 1 Sm 3,13; Zch 2,12; Hi 7,20 dokonano poprawek[2]. Na podobnej zasadzie w 1 Królewskiej 21,10.13 eufemizmem „błogosławić Boga”, zastąpiono niedopuszczalne wyrażenie „przeklinać Boga”[22].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Zofia Borzymińska, Rafał Żebrowski (oprac.), Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, t. 2, Wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2003, ISBN 83-7255-175-8, str. 711.
  2. ↑ a b Ernst Würtwein, Der Text des Alten Testaments, Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 1988, s. 21
  3. ↑ Christian D. Ginsburg, Introduction to the Massoretico-Critical Edition of the Hebrew Bible Ginsburga, s. 347
  4. ↑ Page H. Kelley, Daniel Stephen Mynatt, Timothy G. Crawford, The Masorah of Biblia Hebraica Stuttgartensia: Introduction and Annotated Glossary, Cambridge 1998, str. 38.
  5. ↑ Alan J. Hauser, Duane F. Watson (red.), A History of Biblical Interpretation: The Medieval Through the Reformation Periods, Wm. B. Eerdmans Publishing, 2009, ISBN 978-0-8028-4274-9, t. 2, str. 213.
  6. ↑ Ernst Würtwein, Der Text des Alten Testaments, Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 1988, s. 22
  7. ↑ Page H. Kelley, Daniel Stephen Mynatt, Timothy G. Crawford, op. cit., str. 38-39.
  8. ↑ Nowy komentarz biblijny - Księga Rodzaju, Edycja św. Pawła 2014, t.I, cz. 2, s. 352, 353.
  9. ↑ Reinterpretacja tekstu o Abrahamie z Rdz 11,27 – 25,18 w Septuagincie, Edycja św. Pawła, 2010 (Series Biblica Paulina 8), s. 445.
  10. ↑ Yoseph Shechter, לקסיקון אוצר התלמוד (A Lexicon of the Talmud), Dvir, Lod 2001, str. 388.
  11. ↑ L. Koehler, W. Baumgartner, Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, VOCATIO 2008, t. 2, s. 169.
  12. ↑ L. Koehler, W. Baumgartner, Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, VOCATIO 2008, t. 1, s. 259.
  13. ↑ Przypis do Oz 4,7 w BT.
  14. ↑ L. Koehler, W. Baumgartner, Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, VOCATIO 2008, t. 1, s. 764.
  15. ↑ Księgi Proroków Mniejszych, Zachariasza, t. XII - 2, Pallotinum, Poznań 1968, s. 325.
  16. ↑ Prorocy, Przekład interlinearny, VOCATIO, Warszawa 2008.
  17. ↑ L. Koehler, W. Baumgartner, Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, VOCATIO 2008, t. 1, s. 39.
  18. ↑ Christian D. Ginsburg, Introduction to the Massoretico-Critical Edition of the Hebrew Bible Ginsburga, s. 362-363
  19. ↑ Ginsburg, Introduction to the Massoretico-Critical Edition of the Hebrew Bible Ginsburga, s. 363
  20. ↑ Ginsburg, Introduction to the Massoretico-Critical Edition of the Hebrew Bible Ginsburga, s. 334 - 341.
  21. ↑ Edward Lipiński, UTAJONE TIKKUNE SOFERIM I DOMNIEMANE ATBASZ, Studia Judaica 13: 2010 nr 1(25), s. 3.
  22. ↑ Kilka słów o krytyce tekstu i Zwojach znad Morza Martwego.. biblista.pl. [dostęp 2013-03-27].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tikunej_soferim&oldid=73151630”