Tlenowce

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Grupa →

16
VIA
↓ Okres

2

8
O
3

16
S
4

34
Se
5

52
Te
6

84
Po
7

116
Lv
Tlenowce
Próbki tlenowców

Tlenowce (siarkowce, chalkogeny) – nazwa pierwiastków należących do 16 (daw. VIA lub VI głównej) grupy układu okresowego. Są to tlen, siarka, selen, tellur, polon i liwermor. Nazwa chalkogeny pochodzi z greckiego chalkos oznaczającego brąz lub metal i związana jest z powszechnym występowaniem tlenu i siarki w rudach metali[1].

Wszystkie tlenowce mają 6 elektronów walencyjnych i w związkach chemicznych występują na stopniach utlenienia od −2 do +6. Tlen z powodu dużej liczby elektronów przy małej liczbie powłok ma bardzo mały promień atomowy i posiada właściwości nieco odmienne niż reszta pierwiastków tej grupy, a jego stopień utlenienia w związkach wynosi zazwyczaj −2 lub −1 (dodatnie stopnie utlenienia +1 i +2 osiąga jedynie w związkach z fluorem). Polon i liwermor są pierwiastkami promieniotwórczymi. Polon występuje na Ziemi w śladowych ilościach, ze względu na to, że jego izotopy są tworzone w naturalnych szeregach promieniotwórczych, a liwermor został wytworzony sztucznie w reakcjach syntezy jądrowej.

Tlenowce tworzą dwuujemne aniony:

  • O2− – anion tlenkowy, występuje m.in. w tlenkach i wielu związkach organicznych; nie wykazano jednak istnienia tego jonu w wodzie;
  • S2− – anion siarczkowy, występuje w siarczkach;
  • Se2− – anion selenkowy, występuje w selenkach;
  • Te2− – anion tellurkowy, występuje w tellurkach;
  • Po2− – anion polonkowy, występuje w polonkach;

Ponadto znane są aniony wielopierwiastkowe, np. nadtlenki O22−, wielosiarczki Sn2−, wieloselenki Sen2− i wielotellurki Ten2−.

Charakter pierwiastków zmienia się w dół grupy od niemetalicznego (tlen, siarka) do metalicznego (polon). Aktywność chemiczna maleje od tlenu do polonu wraz z elektroujemnością. Tlen jest gazem, pozostałe pierwiastki są ciałami stałymi. Tlenowce są pierwiastkami bardziej aktywnymi jako utleniacze od azotowców z powodu większej elektroujemności. Szybko utleniają litowce, nieco wolniej berylowce, reagują także z innymi metalami, wolno także z niektórymi metalami półszlachetnymi i szlachetnymi, takimi jak miedź, srebro i rtęć, tworząc tlenki lub sole (siarczki, selenki, tellurki, polonki). Siarka, selen, tellur i polon łączą się bezpośrednio z tlenem dając tlenki o właściwościach kwasowych, rosnących wraz ze stopniem utlenienia tlenowca (SO2 bezwodnik słabego kwasu H2SO3, SO3 bezwodnik mocnego kwasu H2SO4).

Właściwości fizyczne tlenowców
Tlenowiec Masa
atomowa
[u]
Temperatura
topnienia
[K]
Temperatura
wrzenia
[K]
stan skupienia Elektroujemność
(według Paulinga)
Konfiguracja elektronowa

(podkreślono elektrony walencyjne)

Tlen 16 54 90 gaz 3,4 [He] 2s22p4
Siarka 32 388 718 ciało stałe 2,58 [Ne] 3s23p4
Selen 79 494 958 ciało stałe 2,55 [Ar] 4s23d104p4
Tellur 128 723 1261 ciało stałe 2,1 [Kr]5s24d105p4
Polon 209 527 1235 ciało stałe 2,0 [Xe] 6s24f145d106p4
Związki z tlenem, wodorem oraz kwasy tlenowców
Tlenowiec Wodorki Tlenki Główne kwasy tlenowe
Tlen H2O, nie dotyczy nie dotyczy
Siarka H2S SO2, SO3 H2SO3, H2SO4
Selen H2Se SeO2, SeO3 H2SeO3, H2SeO4
Tellur H2Te TeO2, TeO3 H2TeO3
Polon PoH2 PoO2, PoO3 ?

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Jack Challoner, Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Poznań: Publicat, 2018, s. 122, ISBN 978-83-245-2131-9.