Toledo (Hiszpania)
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Wspólnota autonomiczna | |||||
Burmistrz |
Emiliano García-Page | ||||
Powierzchnia |
232,1 km² | ||||
Wysokość |
529 m n.p.m. | ||||
Populacja (2007) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Kod pocztowy |
45001-45009 | ||||
Tablice rejestracyjne |
TO | ||||
Położenie na mapie Kastylii-La Manchy | |||||
Położenie na mapie Hiszpanii | |||||
39°51′23″N 4°01′30″W/39,856389 -4,025000 | |||||
Strona internetowa |
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
Państwo |
{{{państwo}}} |
---|---|
Typ |
kulturowe |
Spełniane kryterium |
I, II, III, IV |
Numer ref. | |
Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
Historia wpisania na listę | |
Wpisanie na listę |
{{{data wpisu}}} |
Dokonane zmiany |
{{{dokonane zmiany}}} |
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Toledo (łac.: Toletum, arab.: طليطلة Ṭulayṭulah) – miasto w środkowej Hiszpanii (ok. 70 km na południe od Madrytu), ok. 83 tys. mieszk. (2011) i pow. 232,1 km². Leży na wzgórzu w zakolu rzeki Tag. Stolica wspólnoty autonomicznej Kastylia-La Mancha i prowincji Toledo. Ośrodek przemysłu lekkiego, spożywczego i rzemiosła artystycznego. Znany ośrodek turystyczny, kultu religijnego – siedziba prymasów Hiszpanii. Jeden z najcenniejszych klejnotów hiszpańskiej architektury. Wielu znanych ludzi i artystów urodziło się lub mieszkało w Toledo, m.in. Al-Zarkali, Garcilaso de la Vega, Eleonora z Toledo, Alfons X Mądry i El Greco.
Do 1561 Toledo było stolicą Królestwa Kastylii.
Historia
- Osada założona przez Iberów;
- W 192 p.n.e. zdobyta przez Rzymian, nazwana Toletum, była centrum administracyjnym i handlowym prowincji Hispania Tarraconensis;
- Od V w. pod władzą Wizygotów, od rządów Liuvigilda (Leovigilda) w VI w. stolica ich państwa i centrum religijne (nadal arcybiskup Toledo jest prymasem Hiszpanii);
- 400-702: 18 synodów biskupów w Toledo
- 711–1085, pod panowaniem Maurów; Toledo było wielkim ośrodkiem rzemiosła, szczególnie produkcji broni i jedwabiu. Pozostawało jednak w cieniu Kordowy i Sewilli. W czasach kalifatu kordobańskiego przeżywało swój "złoty wiek", odznaczający się koegzystencją muzułmanów, Żydów i chrześcijan;
- 1036–85, po rozpadzie kalifatu kordobańskiego stolica jednego z najbogatszych państw (taifa) muzułmańskiego Al-Andalus, obejmującego centralną część Półwyspu Iberyjskiego;
- W 1085 zdobyte podczas rekonkwisty przez króla Alfonsa VI, zostało stolicą Kastylii;
- W 1492 wygnanie Żydów;
- 1520–21, ośrodek powstania miast kastylijskich przeciwko próbie ograniczania wolności miast przez Karola V;
- Od 1561, po przeniesieniu stolicy do Madrytu utrata znaczenia gospodarczego i politycznego;
- W 1609 wypędzenie morysków;
- VII–IX 1936 obrona Alkazaru przez zwolenników Francisco Franco przed siłami republikańskimi (w czasie wojny domowej 1936-39), później miasto opanowane przez frankistów.
Zabytki
- Katedra Najświętszej Marii Panny, po katedrze w Burgos, najbardziej znacząca budowla gotycka w Hiszpanii. Budowana w latach 1227-1493 na miejscu pierwszej katedry, zamienionej w czasach władzy Maurów na meczet. Na fasadach widać wpływy francuskiego gotyku. Wieża południowa nieukończona, jedynie zamknięta barokową kopułą.; wieża północna o wys. 90 m.
- Przed wejściem do katedry krużganek z XIV w., przebudowany w XV–XVI i XVIII w. We wnętrzu, 5-nawowym, o dług. 112 m i szer. 56 m o wystroju barokowym – 22 kaplice, m.in.:
- Capilla de San Juan, mieszcząca przebogaty skarbiec a w nim słynną monstrancję o wys. ok. 3,0 m, najważniejszy element procesji w Boże Ciało;
- Capilla Mayor, ze wspaniałymi bogato rzeźbionymi ścianami ołtarza, po obu stronach którego znajdują się grobowce królów, książąt i biskupów;
- Capilla Mozarabe, w której odprawiana jest msza według liturgii mozarabskiej (według obrządku Wizygotów, żyjących pod panowaniem Maurów);
- Capilla Santiago, z mistrzowsko rzeźbionym grobowcem A. de la Luna i jego żony;
- Chór, z należącymi do najpiękniejszych na świecie stallami w stylu gotyckim i renesansowym;
- Zakrystia, z obrazami El Greco i Goi;
- Alkazar, twierdza z XI wieku wzniesiona w najwyższym punkcie miasta, po ciągłych uszkodzeniach odbudowywany. W trakcie oblężenia w 1936 r. całkowicie zniszczony. Odbudowany zgodnie z planami z czasów Karola V. Wewnątrz muzeum z pamiątkami po wojnie domowej;
- Castillo de San Servando, średniowieczny zamek nad brzegiem Tagu;
- Kościoły:
- San Tome z XIV w., dawny meczet w stylu mudejar, znany z obrazu El Greco Pogrzeb hrabiego Orgaza;
- San Juan de los Reyes z XV/XVI w., zbudowany w stylu izabelińskim początkowo miał zostać miejscem pochówku Królów Katolickich, zamiar zmieniono po zdobyciu Grenady;
- San Roman z XII w., obecnie muzeum ze zbiorami z czasów Wizygotów;
- Santo Cristo de la Luz z X/ XII w. przebudowany z meczetu, w stylu mudejar;
- Santiago del Arrabal z XII w., w stylu mudejar;
- klasztor del Cristo de la Vega z XI w. w stylu mudejar;
- Santa Maria la Blanca z XII w., przekształcona z synagogi na kościół w XV w., z pięknymi wnętrzami w stylu mudejar; podobno najstarszy istniejący budynek synagogi w Europie;
- Synagoga El Transito z 1356, mieści muzeum Żydów sefardyjskich;
- meczet Tornerías Mosque z XI w;
- Pałace, m.in. Palacio de Fuensalida z XV w.; pałac arcybiskupi z XVI/XVII w.; Galiana Palace z XIII w stylu mudejar;
- Ratusz z XVII w.;
- 'Hospital de Tavera – Museum Duque de Lerma z XVI w. w stylu renesansowym;
- Ruiny budowli rzymskich i średniowiecznych, m.in. bramy: Puerta Vieja de Bisagra z XI w., Puerta Nuevade de Bisagra z XVI w., Puerta del Sol z XIV w., w stylu mudejar, Puerta del Cambron – muzułmańska i XVI w;
- Mosty , m.in. Puente de Alcantara z IX w.;
- Muzea:
- Museo-Hospital de Santa Cruz, w dawnym renesansowym szpitalu z XVI w. Druga pod względem ważności (po Prado w Madrycie) galeria malarstwa hiszpańskiego;
- Casa del Greco, rezydencja magnacka z XIV/XV w., dom El Greco; posiada obrazy mistrza oraz innych malarzy ze szkoły Murilla i Velazqueza;
- Muzeum Archeologiczne, ze znaleziskami z czasów rzymskich i wizygockich.
-
Alkazar w Toledo.
-
Katedra w Toledo (XIII w.)
-
Zamek templariuszy Malpica.
-
Ratusz w Toledo (XVII w.)
-
Kościół Santo Cristo de la Luz w Toledo (999 r.)
-
Kościół Santiago del Arrabal w Toledo (XIII w.)
-
Klasztor San Juan de los Reyes w Toledo (XV w.)
-
Klasztor San Juan de los Reyes w Toledo, krużganki.
-
Historyczny dworzec kolejowy w Toledo.
-
Santa Cruz Hospital (XVI w.) w Toledo, dziedziniec.
-
Dom El Greco w Toledo.
-
Kościół San Román w Toledo (XII w.)
-
Puerta de Alfonso VI w Toledo.
-
Puerta del Cambrón w Toledo (1572–1577).
-
Puente de San Martín w Toledo.
Demografia
Zmiany liczby ludności w Toledo:
Dane historyczne | ||
---|---|---|
Rok | Ludność | Zm., % |
1991 | 59 000 | – |
1996 | 66 006 | 11,9% |
2001 | 68 382 | 3,6% |
2004 | 73 485 | 7,5% |
2006 | 77 601 | 5,6% |
2007 | 78 618 | 1,3% |
Powyższe dane nie mają podanego źródła! |
Kolej
Linia kolejowa Toledo – Madryt Aranjuez została otwarta w 1858 przez Elżbietę II. W mieście znajduje się stacja kolejowa Toledo zbudowana w 1919 w stylu neomudejar.
Galeria
-
Alkazar w Toledo znad brzegu Tagu
-
Widok znad Tagu na mury miejskie Toledo — sierpień 2006
-
Plac w Toledo.
-
Puente de Alcántara w Toledo