Tolos
Tolos (stgr. θόλος thólos, lm. tholoi) – określenie antycznej budowli o kilku różnych funkcjach i znaczeniach:
- kamienny grobowiec na planie koła lub zbliżonym do koła, przykryty pozornym sklepieniem kopułowym (grobowiec kopułowy lub grobowiec w kształcie ula)[1], sklepieniem płaskim lub też w ogóle pozbawiony jakiegokolwiek przykrycia. Mógł być zwykłym kopcem ziemnym usypanym nad pomieszczeniem zawierającym szczątki zmarłego lub zmarłych wraz z wyposażeniem grobowym,
- w architekturze antycznej budowla składająca się z okrągłego naosu otoczonego kolumnadą, kryta dachem stożkowym, o różnej funkcji[1].
Grobowce kopułowe pojawiły się już w epoce minojskiej, ale największą popularność zyskały w mykeńskiej. Podobne grobowce budowano również w czasach późniejszych w Grecji, Italii, Tracji (liczba znanych tam grobowców kopułowych przekroczyła 30) oraz w północnym Nadczarnomorzu.
Najliczniejsza grupa tolosów znajduje się na Krecie w dolinie Mesara i wokół Koumasa w górach Kophinas. Najsłynniejszym tolosem-grobowcem jest tzw. skarbiec Atreusza (znany też jako grób Agamemnona) w pobliżu Myken.
W okresie archaicznym zaczęto wznosić inne budowle na planie koła (np. Prytanejon w Sparcie dla potrzeb urzędników zwanych prytanami).
W czasach późniejszych tolos był typem klasycznej świątyni z okrągłym naosem otoczonym kolumnadą (zob. rotunda). Jedna z takich najsłynniejszych świątyń znajdowała się w Delfach, a jej pozostałości są obecnie najbardziej charakterystycznym elementem tamtejszych ruin.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Jendryczko i inni, Sztuka świata. T. 18, Słownik terminów : L-Ż, Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 2013, s. 298, ISBN 978-83-213-4727-1, OCLC 857956061 [dostęp 2021-01-16].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Guy Rachet: Słownik cywilizacji greckiej. Katowice: Książnica, 2006, s. 394-395
- Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z. Warszawa: PWN, 1973, s. 751