Tomasz Rybotycki
pułkownik dyplomowany piechoty | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1914–1974 |
Siły zbrojne |
cesarska i królewska Armia |
Jednostki |
21 Dywizja Piechoty Górskiej |
Stanowiska |
szef sztabu dywizji |
Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
Odznaczenia | |
Tomasz Kazimierz Rybotycki (ur. 11 lub 17 lipca 1894 w Buczaczu, zm. 25 września 1974 w Londynie[1]) – oficer dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, wydawca i księgarz w Anglii, kontynuator działalności Wydawnictwa Polskiego R. Wegnera.
Biogram
Tomasz Kazimierz Rybotycki urodził się 11[2] lub 17[3] lipca 1894 roku w Buczaczu, w rodzinie Karola i Ludwiki z domu Pijałkowskiej[3] lub Eckert[2]. Tamże w roku 1913 ukończył gimnazjum. Był członkiem Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie” oraz Polskich Drużyn Strzeleckich od chwili ich powstania[3].
W czasie I wojny światowej, od sierpnia 1914 służył w armii austriackiej. W roku 1915 został ranny i dostał się do niewoli rosyjskiej. Przebywał w Syzraniu, gdzie od lipca 1917 współorganizował utworzenie wojsk polskich. Jego oddział w roku 1919 dołączył do polskiej Dywizji Syberyjskiej, w której Rybotyckiemu przydzielono funkcję szefa oddziału operacyjnego. Po klęsce w walkach z bolszewikami przedarł się do Mandżurii i przez Daleki Wschód powrócił do Polski[3] w roku 1920[2]. Został szefem oddziału operacyjnego samodzialnej brygady syberyjskiej i dowódcą batalionu w 1 pułku syberyjskim[3]. Za udział w wojnie polsko-bolszewickiej został odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari[2][4]. 1 czerwca 1921 roku pełnił służbę w 82 pułku piechoty (byłym 1 pułku syberyjskim)[5].
W 1921 roku został powołany do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza II Kursu Normalnego 1921–1923. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 1002. lokatą w korpusie oficerów piechoty[6]. Z dniem 1 października 1923 roku, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przydzielony do Oddziału II Sztabu Generalnego w Warszawie[7][8][9][10]. Jesienią 1923 pełnił tam funkcję koordynatora wywiadu ofensywnego, a następnie kierował Referatem B Służby Wywiadowczej Ofensywnej[11]. W latach 1925–1928 pełnił służbę w Kierownictwie Marynarki Wojennej w Warszawie. W czasie studiów oraz pełniąc służbę sztabową pozostawał oficerem nadetatowym 82 pułku piechoty w Brześciu nad Bugiem[7][8][9][10]. 12 kwietnia 1927 roku awansował na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 roku i 93. lokatą w korpusie oficerów piechoty.
W 1929 roku ożenił się z Ireną Wandą Wegner, córką Rudolfa Wegnera, właściciela Wydawnictwa Polskiego R. Wegnera. Pozostając czynnym wojskowym, pracował też w wydawnictwie (m.in. opracowywał mapy dla serii „Cuda Polski”[12]) i był przewidziany przez teścia na swojego następcę[2].
Był szefem sztabu 21 Dywizji Piechoty Górskiej w Bielsku[13]. W październiku 1932 roku został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie[14][15]. 28 września 1933 roku otrzymał przeniesienie do 54 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Tarnopolu na stanowisko dowódcy batalionu[16]. 27 czerwca 1935 roku awansował na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 roku i 21. lokatą w korpusie oficerów piechoty. 4 lipca 1935 roku otrzymał przeniesienie do 5 pułku strzelców podhalańskich w Przemyślu na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[17]. Następnie został przeniesiony do 57 pułku piechoty wielkopolskiej w Poznaniu na stanowisko I zastępcy dowódcy pułku. W okresie od listopada 1938 roku do marca 1939 roku pełnił obowiązki dowódcy pułku, w zastępstwie pułkownika dyplomowanego Stanisława Grodzkiego, który był słuchaczem Kursu Doskonalącego dla oficerów dyplomowanych przy Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. W lipcu 1939 roku został mianowany dowódcą 57 pułku iechoty. Na czele tego oddziału walczył w kampanii wrześniowej[18][19][a]. Zadaniem pułku była obrona Poznania. 2 IX pułk otrzymał jednak rozkaz opuszczenia miasta i wycofywał się na wschód z Armią Poznań, biorąc następnie udział w bitwie nad Bzurą. Pułk został rozbity 16 IX podczas ataku niemieckiej dywizji pancernej[20]. Rybotycki dostał się do niewoli i został osadzony w Oflagu VII A Murnau, gdzie przebywał do końca wojny[2][21].
W kwietniu 1945 roku, po oswobodzeniu z niewoli, został oficerem łącznikowym Polskiej Misji Wojskowej w amerykańskiej strefie okupacyjnej Niemiec i stacjonował we Frankfurcie. Pod koniec 1945 roku dołączyła tam do niego żona i oboje zaczęli starania o wznowienie działalności Wydawnictwa Polskiego R. Wegnera (R. Wegner zmarł w roku 1941). Rybotycki został kierownikiem utworzonej przy PMW placówki Welfare and Printing Team. Rybotyccy uzyskali zezwolenie na druk książek o tematyce religijnej i edukacyjnej; zaproponowany zestaw objął 12 pozycji[21]. Udało im się też odzyskać dawne matryce drukarskie z Norymbergi, gdzie Rudolf Wegner drukował książki dla dzieci[22]. Wznowione Wydawnictwo Polskie R. Wegnera rozpoczęło działalność w Norymberdze w roku 1945, a na początku roku 1946 zaczęły ukazywać się książki. Po kilku miesiącach małżeństwo Rybotyckich musiało nagle opuścić Niemcy w związku z przekazaniem przez aliantów placówek polskich rządowi komunistycznemu, Rybotyckiemu udało się jednak dokończyć druk zaplanowanych pozycji[21], które ukazywały się do roku 1948[23]. Ostatecznie wraz z 2 Korpusem Polskim wyjechał do Anglii i osiedlił się w Londynie. Służbę w wojsku zakończył w randze pułkownika[2].
Równocześnie Rybotyccy reaktywowali Wydawnictwo Polskie R. Wegnera w Warszawie; kierowała nim ich przedstawicielka, Anna Łempicka. Firma rozwijała się dobrze, jednak dochody nie mogły być przekazywane za granicę, a w roku 1950 wydawnictwo zostało upaństwowione i zlikwidowane[2][21].
W Londynie Rybotyccy uzyskali honoraria za książki wydawnictwa Wegnera opublikowane w czasie wojny przez emigracyjne Ministerstwo Oświaty, co pozwoliło im (wraz z Wandą Rybotycką) na uruchomienie w roku 1947 wydawnictwa Tern (Rybitwa) Book Co. Ltd.[b] Wydawali głównie dawne pozycje Wydawnictwa Polskiego R. Wegnera, m.in. wybrane książki z serii „Biblioteka Laureatów Nobla” i „Cuda Polski”[21][24]. Największe powodzenie odniosło wznowienie książki kucharskiej „Jak gotować” Marii Disslowej, wydanej także w języku angielskim pt. „Continental European Cooking”. Do nowych pozycji należała m.in. książka Zofii Kossak-Szatkowskiej „Dziedzictwo” (1956)[25] oraz powieść polityczna Sir Philipa Gibbsa „Wolność nie ma ceny” z okazji 10 rocznicy powstania warszawskiego (Londyn 1954 – tom 1; 1955 – tom 2[26])[2]. Tytuł oryginalny „No Price for Freedom” oraz przekłady rozeszły się w łącznym nakładzie blisko 500 tys. egzemplarzy[21]. Powieść Zofii Kossak nie odniosła natomiast sukcesu, gdyż została zbojkotowana przez polską emigrację z powodu powrotu autorki do PRL. W efekcie wydawnictwo Tern (Rybitwa) znalazło się w kłopotach finansowych i znacznie ograniczyło działalność[2].
Rybotycki był aktywnym działaczem emigracji polskiej w Anglii; propagował kulturę polską i działalność wydawniczą. Był członkiem Stowarzyszenia Polskich Kombatantów i powiernikiem polskiego Domu Pisarzy. Zmarł 25.09.1974 w Londynie i został pochowany na tamtejszym St. Mary's Cemetery[1][2].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari[3]
- Krzyż Niepodległości[3]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)[3]
- Złoty Krzyż Zasługi[3]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[3]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[3]
- Krzyż Komandorski Orderu Korony (Rumunia)[3]
- Medal Pamiątkowy Wielkiej Wojny (Francja)[3]
- Medal Zwycięstwa (międzysojuszniczy)[3]
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b Tomasz Rybotycki. Billion Graves Record. [dostęp 2013-10-05].
- ↑ a b c d e f g h i j k Zdzisław Jagodziński. W pierwszą rocznicę zgonu Ireny Rybotyckiej. Krzewicielka polskiej książki. „Dziennik Polski”, s. 6, 12 kwietnia 2000. Londyn.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 641. [dostęp 2017-09-21].
- ↑ Franciszek Dindor-Ankowicz: Zarys historji wojennej pułków polskich 1918-1920. 82 Syberyjski pułk piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, s. 46–47. [dostęp 2017-09-21].
- ↑ Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 37 z 24 września 1921 roku, s. 215, 854.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 54.
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1923, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 9, 361, 413.
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 9, 314, 357.
- ↑ a b Lista oficerów Sztabu Generalnego, Oddział V Sztabu Generalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych (stan z dnia 31 grudnia 1925 roku), Drukarnia Sztabu Generalnego, Warszawa 1926, s. 22.
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 125, 181.
- ↑ Łukasz Ulatowski , Berlińska placówka wywiadowcza "In.3" (1926-1934) Oddział II i działalność majora Jerzego Sosnowskiego w Niemczech, System wydawniczy Ridero, 2016, s. 22 [dostęp 2017-09-21] .
- ↑ Monika Rausz. „Cuda Polski” Rudolfa Wegnera: historia edycji. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia”. 4, s. 156–166, 2006.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 30, 490.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 414.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 1 lipiec 1933 r. Dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”, Warszawa 1933, s. 22.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 28 września 1933 roku, s. 195.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 95.
- ↑ Bohaterowie bitwy nad Bzurą. Karta weterana: Tomasz Rybotycki. [dostęp 2013-10-09].
- ↑ 3 Pułk Strzelców Wielkopolskich. Poznańczycy 1919-2011. [dostęp 2013-10-09].
- ↑ Szlak bojowy Tadeusza Penkalskiego. niewiarowicz.republika.pl, 2006-2011. [dostęp 2013-10-09].
- ↑ a b c d e f Irena Rybotycka: Przemówienie Ireny Rybotyckiej, fundatorki nagrody. W: Nagroda literacka im. Rudolfa Wegnera. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy, 1989. ISBN 0-948668-87-3.
- ↑ Stefan Dippel: O księgarzach, którzy przeminęli. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, s. 187.
- ↑ A. Michalewska. Działalność wydawnicza Rudolfa Wegnera. „Roczniki Biblioteczne”. XXII, s. 117–135, 1978.
- ↑ Marta Pękalska. Wydawnictwo Polskie. „Wydawca”. 1-2, s. 38–39, 2000.
- ↑ Zofia Kossak: Dziedzictwo. Katalog Biblioteki Narodowej, 1956. [dostęp 2017-08-02].
- ↑ Wolność nie ma ceny. Katalog Biblioteki Narodowej. [dostęp 2013-10-05].
Bibliografia
- Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych.
- Roczniki Oficerskie 1923, 1924, 1928 i 1932.
Linki zewnętrzne
- Tomasz Rybotycki, zdjęcie portretowe. Zbiory NAC on-line, 1922–1938. [dostęp 2013-10-09].
- Zdjęcie Tomasza Rybotyckiego na kursie podchorążych rezerwy 14 Dywizji Piechoty w Poznaniu. Zbiory NAC on-line, 1938-11-29. [dostęp 2013-10-09].
- Polscy jeńcy niemieckich obozów jenieckich
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Niepodległości
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (czterokrotnie)
- Odznaczeni Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Oficerowie dyplomowani II Rzeczypospolitej
- Oficerowie Armii Polskiej we Francji 1917–1919
- Oficerowie wywiadu i kontrwywiadu II Rzeczypospolitej
- Polacy odznaczeni Medalem Pamiątkowym Wielkiej Wojny
- Polacy odznaczeni Medalem Zwycięstwa
- Polacy odznaczeni Orderem Korony Rumunii
- Podpułkownicy piechoty II Rzeczypospolitej
- Polacy – oficerowie armii austro-węgierskiej
- Polscy wydawcy
- Polscy księgarze
- Polska emigracja polityczna 1939–1989
- Uczestnicy bitwy nad Bzurą (1939)
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej
- Wojskowi związani z Przemyślem
- Żołnierze Wojska Polskiego na emigracji w Wielkiej Brytanii po II wojnie światowej
- Urodzeni w 1894
- Zmarli w 1974
- Żołnierze 5. Dywizji Strzelców Polskich na Syberii