Top Gun (film)

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Top Gun
Ilustracja
Zdjęcie z planu w bazie lotniczej USN w Miramar
Gatunek

akcja

Rok produkcji

1986

Data premiery

12 maja 1986

Kraj produkcji

Stany Zjednoczone

Język

angielski

Czas trwania

110 minut[1]

Reżyseria

Tony Scott

Scenariusz

Jack Epps Jr.
Jim Cash

Główne role

Tom Cruise
Kelly McGillis
Val Kilmer
Anthony Edwards
Tom Skerritt

Muzyka

Harold Faltermeyer

Zdjęcia

Jeffrey L. Kimball

Scenografia

John DeCuir Jr.

Kostiumy

Bobbie Read
James W. Tyson

Montaż

Chris Lebenzon
Billy Weber

Produkcja

Don Simpson
Jerry Bruckheimer

Wytwórnia

Don Simpson/Jerry Bruckheimer Films

Dystrybucja

Paramount Pictures

Budżet

15 mln USD

Kontynuacja

Top Gun: Maverick

Top Gunamerykański film akcji z 1986 roku. Za reżyserię odpowiadał Tony Scott, a scenariusz napisali Jack Epps Jr. oraz Jim Cash, inspirując się artykułem zatytułowanym „Top Guns” autorstwa Ehuda Yonaya, opublikowanym w magazynie „California” trzy lata wcześniej. W roli głównej wystąpił Tom Cruise jako kapitan Pete „Maverick” Mitchell, a obok niego w filmie wystąpili także Kelly McGillis, Val Kilmer, Anthony Edwards oraz Tom Skerritt.

Młody pilot marynarki wojennej na pokładzie lotniskowca USS „Enterprise”, Pete „Maverick” Mitchell oraz jego oficer radiowy, porucznik Nick „Goose” Bradshaw, otrzymują szansę na szkolenie w programie Top Gun w Naval Air Station Miramar w San Diego w Kalifornii.

Top Gun miał swoją premierę 12 maja 1986 roku, a do kin w Stanach Zjednoczonych trafił 4 dni później i otrzymał mieszane recenzje krytyków. Cztery tygodnie po premierze, liczba kin pokazujących go wzrosła o 45 procent. Pomimo początkowych mieszanych reakcji krytyków, film okazał się wielkim komercyjnym sukcesem, zarabiając 357 milionów dolarów na całym świecie, przy budżecie produkcji wynoszącym 15 milionów dolarów. Top Gun był najlepiej zarabiającym filmem w Stanach Zjednoczonych w 1986 roku. Przez lata utrzymywał swoją popularność i w 2013 roku został wydany w formacie IMAX 3D. Dodatkowo muzyka do filmu stała się jedną z najpopularniejszych filmowych ścieżek dźwiękowych, uzyskując 9 razy platynowy certyfikat. Film zdobył Nagrodę Akademii Filmowej oraz Złoty Glob za piosenkę „Take My Breath Away” w wykonaniu zespołu Berlin. W 2015 roku Biblioteka Kongresu Stanów Zjednoczonych wybrała film do zachowania w National Film Registry, uznając go za „znaczący dla kultury i historii”[2]. Sequel filmu, Top Gun: Maverick, miał swoją premierę 36 lat później – 29 kwietnia 2022 roku. Trzecia część jest w produkcji.

Streszczenie fabuły[edytuj | edytuj kod]

Pilot marynarki wojennej USA, kapitan Pete „Maverick” Mitchell i jego oficer radiowy, porucznik Nick „Goose” Bradshaw lecą myśliwcem F-14A Tomcat. Podczas przechwytywania dwóch wrogich samolotów MiG-28, Maverick bierze jednego na siebie, natomiast drugi skupia się na skrzydłowym Mavericka, Cougarze. Maverick odpędza go, ale Cougar jest tak wstrząśnięty, że Maverick odrzuca rozkaz lądowania i odprowadza go z powrotem do lotniskowca. Cougar rezygnuje ze służby, a Maverick i Goose zostają wysłani w jego miejsce do szkoły Top Gun w Naval Air Station Miramar[3][4][5].

Przed pierwszym dniem szkolenia, Maverick próbuje zbliżyć się do kobiety w barze. Następnego dnia dowiaduje się, że jest ona astrofizykiem i instruktorką w Top Gun i nazywa się Charlotte „Charlie” Blackwood. Zainteresowała się ona Maverickiem, gdy dowiedziała się o jego manewrze z MiG-28 i chciała uzyskać od niego związane z tym informacje, które pomogą jej w awansie. Podczas pierwszego treningu Maverick wygrywa z instruktorem, komandorem porucznikiem Rickiem „Jesterem” Heatherly, ale aby to zrobić, leci poniżej 10 000 stóp (3000 m), łamiąc zasady. Ponadto Maverick i Goose przelatują obok wieży kontrolnej. Zostają upomniani przez głównego instruktora, komandora porucznika Mike’a „Vipera” Metcalfa[3][4][5].

Jester zdradza Viperowi, że choć podziwia umiejętności Mavericka, nie jest pewien, czy zaufałby mu jako koledze w walce. Podczas zajęć, Charlie sprzeciwia się agresywnej taktyce Mavericka przeciwko MiG-28, ale prywatnie mówi mu, że podziwia jego latanie. Na kolejnym treningu, Maverick zostawia swojego skrzydłowego „Hollywood”, w celu ścigania Vipera. W rezultacie, najpierw Hollywood, a następnie Maverick są pokonani. Jester mówi Maverickowi, że jego lot jest doskonały, ale krytykuje go za opuszczenie skrzydłowego. Krytykuje go również inny uczeń Top Gun, kapitan Tom „Iceman” Kazansky[3][4][5].

Maverick i Iceman, czołowi pretendenci do wygrania trofeum Top Gun, ścigają samolot A-4 podczas kolejnego treningu. Ponieważ Iceman ma problemy z namierzeniem A-4, Maverick naciska na niego, by zerwał się i pozwolił mu zająć pozycję do strzału. Jednak F-14 Mavericka napotyka problemy i traci ciąg w obu silnikach, wpadając w niemożliwy do uratowania płaski korkociąg. Maverick i Goose się katapultują, ale Goose uderza głową w szybę kokpitu, przez co łamie kark i umiera, a Maverick zostaje zawieszony[3][4][5].

Komisja śledcza oczyszcza Mavericka z wszelkich zarzutów i zezwala na powrót do służby, ale pilot jest wstrząśnięty i przez poczucie winy rozważa odejście. Szuka porady u Vipera, który latał z ojcem Mavericka w czasach wojny wietnamskiej, w której ten zginął. Wbrew oficjalnym raportom obwiniającym Mitchella, Viper twierdzi, że zginął on bohatersko. Mówi mu, że może odnieść sukces, jeśli odzyska wiarę w siebie. Maverick decyduje się na ukończenie szkoły i wraca do Charlie, od której dowiaduje się, że awansowała. Następnie przyjeżdża do Top Gun, gdzie gratuluje Icemanowi, który zdobył trofeum Top Gun. Iceman, Hollywood i Maverick otrzymują natychmiastowe rozkazy wylotu na misję. Zostają wysłani do lotniskowca USS „Enterprise” w celu zapewnienia wsparcia lotniczego dla ratowania SS „Layton”, który zdryfował do wrogich wód[3][4][5].

Na pokładzie „Enterprise”, Iceman i Hollywood są przypisane do zapewnienia osłony powietrznej, a Maverick i kapitan Sam „Merlin” Wells mają być w gotowości. Iceman wyraża swoje obawy o stanie psychicznym Mavericka. Iceman i Hollywood toczą walkę powietrzną z dwoma MiGami, ale okazuje się, że jest ich sześć. Gdy Hollywood zostaje zestrzelony, Maverick otrzymuje zezwolenie na start. Wchodzi w korkociąg po napotkaniu kolejnego odrzutowca, ale odzyskuje sterowanie nad maszyną. Wstrząśnięty postanawia zrezygnować, ale jednak wraca i zestrzeliwuje trzy MiGi. Iceman niszczy czwartego, a pozostałe dwa MiGi wycofują się. Po triumfalnym powrocie na „Enterprise”, piloci dzielą się swoim nowo odkrytym szacunkiem do siebie. Maverick później wyrzuca pamiątkę od Goose’a za burtę[3][4][5].

Maverickowi zostaje zaproponowane nowe zadanie, jednak ten wybiera powrót do Top Gun jako instruktor. W barze w Miramar ponownie spotyka Charlie[3][4][5].

Obsada[edytuj | edytuj kod]

  • Tom Cruise jako kpt. mar. pil. Pete „Maverick” Mitchell, pilot marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych[6][7].
  • Kelly McGillis jako dr Charlotte „Charlie” Blackwood, instruktorka Top Gun oraz ukochana Mavericka[8].
  • Val Kilmer jako kpt. mar. pil. Tom „Iceman” Kazansky, jeden z uczniów Top Gun i główny rywal Mavericka[8].
  • Anthony Edwards jako por. mar. Nick „Goose” Bradshaw, oficer radiowy Mavericka[8].
  • Tom Skerritt jako kmdr por. pil. Mike „Viper” Metcalf, dowódca i instruktor Top Gun, weteran wojny wietnamskiej, który służył z ojcem Mavericka[9].

Ponadto w filmie wystąpili: Michael Ironside jako kmdr ppor. pil. Rick „Jester” Heatherly, pilot marynarki wojennej i instruktor Top Gun[10]; John Stockwell jako kpt. mar. pil. Bill „Cougar” Cortell, były skrzydłowy Mavericka[11]; Barry Tubb jako por. mar. Leonard „Wolfman” Wolfe, oficer radiowy Hollywood[12]; Rick Rossovich jako por. mar. Ron „Slider” Kerner, oficer radiowy Icemana[13]; Tim Robbins jako kpt. mar. pil. Sam „Merlin” Wells, oficer radiowy Cougara[14]; Clarence Gilyard jako por. mar. Marcus „Sundown” Williams, oficer radiowy Chippera[15]; Whip Hubley jako kpt. mar. pil. Rick „Hollywood” Neven, uczeń Top Gun[16]; James Tolkan jako kmdr por. pil. Tom „Stinger” Jardian, dowódca lotniczej grupy nośnej USS „Enterprise”[17]; Meg Ryan jako Carole Bradshaw, żona Goose’a[18]; Adrian Pasdar jako kpt. mar. pil. Charles „Chipper” Piper, pilot marynarki wojennej i uczeń Top Gun[19] oraz Aaron i Adam Weis jako Bradley Bradshaw, syn Goose’a i Carole[20].

Tom Cruise
(Pete „Maverick” Mitchell)
Kelly McGillis
(Charlotte „Charlie” Blackwood)
Val Kilmer
(Tom „Iceman” Kazansky)
Anthony Edwards
(Nick „Goose” Bradshaw)
Tom Skerritt
(Mike „Viper” Metcalf)

Produkcja[edytuj | edytuj kod]

Rozwój projektu[edytuj | edytuj kod]

Tony Scott, reżyser filmu

Główną inspiracją dla filmu był artykuł „Top Guns” autorstwa Ehuda Yonaya, z majowego wydania magazynu „California” z 1983 roku[21]. Artykuł opisywał życie pilotów myśliwców w Naval Air Station Miramar w San Diego[22]. Do napisania wstępnego projektu scenariusza zatrudniono Jima Casha i Jacka Eppsa Jr.[23] W celu odpowiedniego przygotowania się, scenarzyści uczestniczyli w kilku zajęciach Top Gun w Miramar oraz odbyli lot w myśliwcu F-14[23][8]. Na stanowisko reżysera zatrudniono Tony’ego Scotta[24]. Producentom zależało na pomocy US Navy przy produkcji filmu[25]. Marynarka miała wpływ na ostateczną wersję scenariusza i dokonała kilku poprawek[25][26].

Casting[edytuj | edytuj kod]

Do roli Pete’a Mitchella brani byli pod uwagę m.in. John Travolta, Sean Penn, Tom Hanks i Matthew Modine, jednak ostatecznie przypadła ona Tomowi Cruise’owi[6][7]. Do roli Charlie rozważano takie aktorki, jak Ally Sheedy, Jodie Foster, Diane Lane, Carrie Fisher, Linda Hamilton i Julianne Phillips, która miała nawet zaplanowane testowe sceny z Cruisem[27][8]. Postać Charlie była inspirowana matematyczką Christine Fox[28]. Val Kilmer, wybrany do roli Icemana, początkowo nie chciał zagrać w filmie, gdyż uważał, że „scenariusz jest głupi”, a także nie lubił filmów „podżegających do wojny”[29]. W rolę Mike’a „Vipera” Metcalfa wcielił się Tom Skerritt[9]. W filmie w roli cameo pojawił się wiceadmirał Pete „Viper” Pettigrew, którym postać Skerritta była inspirowana[9].

Zdjęcia i postprodukcja[edytuj | edytuj kod]

Prace na planie rozpoczęły się 26 czerwca 1985 roku w Oceanside w Kalifornii[30]. Sceny w samolotach kręcono w Miramar[30]. Marynarka Wojenna udostępniła na potrzeby filmu kilka samolotów F-14, a studio Paramount musiało opłacić paliwo i inne koszty operacyjne[31]. Ujęcia sekwencji lotniskowca pokazujące samoloty F-14 zostały nakręcone na pokładzie USS „Enterprise”[32]. W celu nakręcenia sekwencji w domu Charlie, studio Paramount wynajęło The Graves House, zabytkowy domek w stylu wiktoriańskim w San Diego[33]. Pilot akrobacyjny Art Scholl został zatrudniony do wykonania zdjęć podczas lotu[34][8]. Podczas wykonywania jednego z manewrów wpadł w korkociąg, którego nie był w stanie opanować i rozbił się w Oceanie Spokojnym[34][8]. W hołdzie dla niego film został mu zadedykowany[8]. Zdjęcia główne zakończyły się pod koniec 1985 roku[8]. Budżet produkcji wyniósł 15 milionów dolarów[35]. Za zdjęcia odpowiadał Jeffrey Kimball[8], scenografią zajął się John DeCuir Jr.[8], a kostiumy zaprojektowali Bobbie Read oraz James W. Tyson[8]. Montażem zajęli się Chris Lebenzon oraz Billy Weber[8], natomiast za efekty specjalne odpowiadał Gary Gutierrez[36][8].

Muzyka[edytuj | edytuj kod]

Ścieżkę dźwiękową do filmu skomponował Harold Faltermeyer[37][38]. Stała się jedną z najpopularniejszych ścieżek dźwiękowych, osiągając 9 razy platynowy certyfikat i utrzymując się przez pięć tygodni na pierwszym miejscu zestawienia Billboard 200[39][40]. Nad kilkoma piosenkami, w tym nad nagrodzonym Oscarem utworem „Take My Breath Away” wykonanym przez zespół Berlin, pracowali także Giorgio Moroder i Tom Whitlock[41]. Ponadto Kenny Loggins wykonał piosenki „Playing with the Boys” oraz „Danger Zone”[42].

1986Top Gun: Original Motion Picture Soundtrack[43]
Nr Tytuł utworu Długość
1.„Danger Zone”3:36
2.„Mighty Wings”3:51
3.„Playing with the Boys”3:59
4.„Lead Me On”3:47
5.Take My Breath Away4:11
6.„Hot Summer Nights”3:38
7.„Heaven in Your Eyes”4:04
8.„Through the Fire”3:46
9.„Destination Unknown”3:48
10.„Top Gun Anthem”4:12
38:52

Wydanie[edytuj | edytuj kod]

Światowa premiera filmu Top Gun odbyła się 12 maja 1986 roku w Nowym Jorku[44]. Dla szerszej publiczności w Stanach Zjednoczonych zadebiutował 16 maja 1986 roku[45]. 8 lutego 2013 roku produkcja ponownie trafiła do kin, tym razem w formacie IMAX 3D[46]. 14 maja 2021 roku trafił ponownie na ekrany kin[47].

Film stał się najlepiej sprzedającą się kasetą wideo po wydaniu na tym nośniku[48]. Łączna liczba sprzedanych egzemplarzy to 2,9 miliona[49]. 21 października 1998 roku produkcja została wydana na DVD[50], a 29 lipca 2008 roku na Blu-ray[51]. Wersja 4K Ultra HD zadebiutowała 19 maja 2020 roku[52].

Odbiór[edytuj | edytuj kod]

Box office[edytuj | edytuj kod]

Film szybko stał się sukcesem i był najlepiej zarabiającym filmem 1986 roku[53]. Liczba kin, w których był wyświetlany spadła poniżej tej z tygodnia otwarcia dopiero po sześciu miesiącach[54]. W weekend otwarcia w Stanach Zjednoczonych zarobił 8,2 miliona dolarów[55], a łączny przychód na całym świecie wyniósł 353,8 miliona dolarów[56].

Dzięki wydaniu w formacie IMAX w 2013 roku produkcja zarobiła dodatkowe 3 miliony dolarów[57], a po ponownej premierze filmu w 2021 roku ponad 490 tysięcy dolarów[58], co podniosło łączny przychód z filmu do 357,3 miliona dolarów[56].

Reakcje krytyków[edytuj | edytuj kod]

Film spotkał się z mieszanymi recenzjami krytyków. W serwisie Rotten Tomatoes 58% z 76 recenzji uznano za pozytywne, a średnia ocen wystawionych na ich podstawie wyniosła 6,0/10[59]. W agregatorze Metacritic średnia ważona ocen z 15 recenzji wyniosła 50 punktów na 100 punktów[60]. Natomiast według serwisu CinemaScore, zajmującego się mierzeniem atrakcyjności filmów w Stanach Zjednoczonych, publiczność przyznała mu ocenę „A” w skali od A+ do F[61].

Roger Ebert z „Chicago Sun-Times” przyznał filmowi 2,5 gwiazdki na 4, mówiąc, że „filmy takie jak Top Gun są trudne do zrecenzowania, ponieważ ich dobre fragmenty są tak dobre, a złe tak bezlitosne”[5]. Duane Byrge z „The Hollywood Reporter” stwierdził, że „Przepełniony humorem i szybką akcją scenariusz Jima Casha i Jacka Eppsa Jr. zmierza w stronę łatwizny, ale z właściwych powodów komercyjnych”[62]. Pochwalił też reżyserię, efekty specjalne oraz sekwencje lotnicze[62]. Walter Goodman w recenzji dla „The New York Timesa” pisał, iż „Mimo że bitwy powietrzne są efektywnie wykonane, to wypadają jakoś niesatysfakcjonująco”[63]. Adam Smith z magazynu „Empire” wystawił 4 gwiazdki z 5 możliwych i uznał, że „Top Gun to nie tyle film w konwencjonalnym tego słowa znaczeniu, ile raczej eskalująca seria mistrzowsko wykonanych reklam: motocykle, lotniskowce i samoloty wyglądają tak, jakby zostały nakręcone dla wyjątkowo jaskrawej kampanii piwa” oraz że „nie do końca jest to klasyka kina, ale stała się ikoną kultury”[64]. Jay Scott w recenzji dla kanadyjskiego „The Globe and Mail” twierdził, że „Pełen blasku i pusty w treści, Top Gun jest filmem wojennym rodem z lat czterdziestych, upiększonym malarskimi zdjęciami, Dolby Stereo i montażem o szybkości karabinu maszynowego”[65].

Agnieszka Stasiowska na łamach film.org.pl uznała, że „Niezależnie od tego, jakie były jego założenia, niezależnie od tego, jak można go interpretować, jest to bardzo dobrze nakręcony film akcji. Bez zadęcia, bez dłużyzn, bez niepotrzebnego filozofowania umiejętnie wykorzystuje nieskomplikowaną historię, żeby wzbudzić równie nieskomplikowane emocje”[66].

Nagrody i nominacje[edytuj | edytuj kod]

Nagroda Kategoria Nominowani Wynik Źródło
Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy montaż Billy Weber i Chris Lebenzon Nominacja [67]
Najlepsza piosenka oryginalna Take My Breath Away Wygrana
Najlepszy dźwięk Donald O. Mitchell, Kevin O’Connell, Rick Kline i William B. Kaplan Nominacja
Najlepszy montaż dźwięku Cecelia Hall i George Watters II Nominacja
ASCAP Film and Television Music Awards Top Box Office Films Harold Faltermeyer Wygrana [68]
Najczęściej wykonywana piosenka filmowa „Take My Breath Away” Wygrana [69]
Brit Awards Najlepsza ścieżka dźwiękowa Top Gun Wygrana [70]
Złoty Glob Najlepsza muzyka Harold Faltermeyer Nominacja [71]
Najlepsza piosenka oryginalna „Take My Breath Away” Wygrana
Nagroda Grammy Najlepszy instrumentalny występ popowy (orkiestra, grupa lub solista) Top Gun Anthem” – Harold Faltermeyer i Steve Stevens Wygrana [72]
Japan Academy Film Prize Wybitny film zagraniczny Top Gun Nominacja [73]
National Film Preservation Board National Film Registry Top Gun Wpisane [74]
People’s Choice Awards Ulubiony film Top Gun Wygrana [75]

Kontynuacje[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Top Gun: Maverick.

Pierwsze informacje, że aktywnie rozwijany jest sequel filmu pojawiły się w 2010 roku[76]. We wrześniu 2014 roku ujawniono, że trwają rozmowy z Justinem Marksem w sprawie napisania przez niego scenariusza[77], co zostało potwierdzone w czerwcu następnego roku[78]. W maju 2017 roku, podczas trasy promocyjnej dla Mumia, Cruise potwierdził, że kontynuacja Top Gun rozpocznie zdjęcia w 2018 roku[79]. W czerwcu tego samego roku powiedział, że tytuł filmu będzie brzmiał „Top Gun: Maverick” oraz że Faltermeyer powróci jako kompozytor[80]. Później w tym samym miesiącu ogłoszono, że Joseph Kosinski będzie reżyserem[81], a Kilmer powtórzy rolę Icemana[82]. Film miał premierę w maju 2022 roku[83]. W styczniu 2024 ujawniono, że w produkcji jest kolejna część z serii[84].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Brad Curran, How Long Is Top Gun: Maverick? [MINI] [online], ScreenRant, 27 maja 2022 [dostęp 2022-09-28] (ang.).
  2. Mike Barnes, ‘Ghostbusters,’ ‘Top Gun,’ ‘Shawshank’ Enter National Film Registry [online], The Hollywood Reporter, 16 grudnia 2015 [dostęp 2022-09-28] (ang.).
  3. a b c d e f g Arnav Srivastava, Top Gun (1986) Story Recap: Flying straight into your hearts – again! [online], The Review Geek, 20 czerwca 2022 [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  4. a b c d e f g Top Gun Summary | Shmoop [online], www.shmoop.com [dostęp 2022-09-30].
  5. a b c d e f g h Roger Ebert, Top Gun movie review & film summary (1986) | Roger Ebert [online] [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  6. a b Cathal Gunning, Val Kilmer and Matthew Modine Rejected Top Gun For The Same Reason [online], ScreenRant, 7 sierpnia 2021 [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  7. a b Cathal Gunning, Why Matthew Modine Turned Down Top Gun For Full Metal Jacket [online], ScreenRant, 28 lutego 2021 [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  8. a b c d e f g h i j k l m n AFI | Catalog | Top Gun [online], catalog.afi.com [dostęp 2022-09-26].
  9. a b c Blake Stilwell, There Is a Real-Life 'Viper,' and He Made a Cameo in ‘Top Gun’ [online], Military.com, 9 marca 2022 [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  10. Kevin Burwick, Why Michael Ironside Isn’t in Top Gun 2 [online], MovieWeb, 15 października 2018 [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  11. Madeline Boardman, ‘Top Gun’: Where Are They Now? | John Stockwell [online], EW.com [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  12. Madeline Boardman, ‘Top Gun’: Where Are They Now? | Barry Tubb [online], EW.com [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  13. Madeline Boardman, ‘Top Gun’: Where Are They Now? | Rick Rossovich [online], EW.com [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  14. Madeline Boardman, ‘Top Gun’: Where Are They Now? | Tim Robbins [online], EW.com [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  15. Madeline Boardman, ‘Top Gun’: Where Are They Now? | Clarence Gilyard Jr. [online], EW.com [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  16. Madeline Boardman, ‘Top Gun’: Where Are They Now? | Whip Hubley [online], EW.com [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  17. Madeline Boardman, ‘Top Gun’: Where Are They Now? | James Tolkan [online], EW.com [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  18. Madeline Boardman, ‘Top Gun’: Where Are They Now? | Meg Ryan [online], EW.com [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  19. Madeline Boardman, ‘Top Gun’: Where Are They Now? | Adrian Pasdar [online], EW.com [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  20. ‘Top Gun’: Original Goose’s Son Actors React to Miles Teller Replacing Them in Sequel [online], Movies [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  21. Top Gun Movie (1986) – The 80s Movies Rewind [online], www.fast-rewind.com [dostęp 2022-09-26].
  22. California 1983-05: Vol 8 Iss 5, California Magazine, Ltd., Partnership, maj 1983, s. 94 [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  23. a b Interview with screenwriter Jack Epps, Jr. of ‘Top Gun’, ‘Turner & Hooch’ & more '80s films [online], Rediscover the '80s [dostęp 2022-09-26].
  24. The British admen who saved Hollywood [online], the Guardian, 23 sierpnia 2007 [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  25. a b Top Gun Then and Now: Behind the Franchise [online], www.videvo.net [dostęp 2022-09-26].
  26. Jakub Zagalski: Założyciel Topgun obala mity. "Żaden pilot by tego nie zrobił". 2022-05-30. [dostęp 2023-05-18].
  27. Charles Nicholas Raymond, Top Gun: The Actresses Who Almost Played Charlie (& Why They Didn’t) [online], ScreenRant, 6 stycznia 2022 [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  28. Who Was the Real Charlie Blackwood? [online], www.cna.org [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  29. Ana Dumaraog, Why Val Kilmer Originally Didn’t Want To Do Top Gun [online], ScreenRant, 10 sierpnia 2021 [dostęp 2022-09-26] (ang.).
  30. a b Flying High With Top Gun – The American Society of Cinematographers [online], ascmag.com [dostęp 2022-09-27].
  31. Robert Lindsey, 'TOP GUN:' INGENIOUS DOGFIGHTS, „The New York Times”, 27 maja 1986, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-09-27] (ang.).
  32. Where was Top Gun filmed? Guide to ALL the Locations [online], Atlas of Wonders [dostęp 2022-09-27] (ang.).
  33. „Top Gun” House [online], Oceanside Historical Society [dostęp 2022-09-27] (ang.).
  34. a b Film features: Hollywood’s deadliest stunts | TotalFilm.com [online], 13 października 2009 [dostęp 2022-09-27] [zarchiwizowane z adresu 2009-10-13].
  35. Top Gun (1986) – Financial Information [online], The Numbers [dostęp 2022-09-27].
  36. Gary Gutierrez [online], BFI [dostęp 2022-09-27] (ang.).
  37. TOP GUN – Harold Faltermeyer [online], MOVIE MUSIC UK, 28 kwietnia 2016 [dostęp 2022-09-28] (ang.).
  38. Dario Leone, Hans Zimmer to join Harold Faltermeyer for Top Gun: Maverick score [online], The Aviation Geek Club, 30 października 2018 [dostęp 2022-09-28] (ang.).
  39. ‘Top Gun: Maverick’ soundtrack: The entire tracklist [online], Bolavip US [dostęp 2022-09-28] (ang.).
  40. Keith Caulfield, ‘Top Gun: Maverick’ Flies Into Top 10 on Billboard’s Top Album Sales & Soundtracks Charts [online], Billboard, 6 czerwca 2022 [dostęp 2022-09-28] (ang.).
  41. Interview with Award-Winning ‘Top Gun’ Soundtrack Songwriter Tom Whitlock [online], Rediscover the '80s [dostęp 2022-09-28].
  42. Simon Thompson, Kenny Loggins Talks ‘Top Gun: Maverick’ And Why He’d Love To Perform ‘Danger Zone’ At The 2023 Oscars [online], Forbes [dostęp 2022-09-28] (ang.).
  43. Top Gun Original Motion Picture Soundtrack [online] [dostęp 2022-09-28] (ang.).
  44. Actor Tom Cruise attends the ‘Top Gun’ Premiere Party on May 12, 1986... News Photo – Getty Images [online], 21 lipca 2019 [dostęp 2022-09-28] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-21].
  45. Top Gun [online], Box Office Mojo [dostęp 2022-09-28].
  46. Germain Lussier, ‘Top Gun’ Gets IMAX 3D Re-Release In February – /Film [online], SlashFilm.com, 11 grudnia 2012 [dostęp 2022-09-28] (ang.).
  47. Top Gun 2021 Re-release [online], Box Office Mojo [dostęp 2022-09-28].
  48. ‘TOP GUN’ CASSETTE BECOMES TOP SELLER, „The New York Times”, 4 marca 1987, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-09-28] (ang.).
  49. Aljean Harmetz, Wearing Spielberg Down To Put ‘E.T.’ on Cassette, „The New York Times”, 17 maja 1988, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-09-28] (ang.).
  50. Top Gun DVD. [dostęp 2022-09-28].
  51. Top Gun Blu-ray. [dostęp 2022-09-28].
  52. Top Gun 4K Blu-ray (4K Ultra HD + Blu-ray + Digital HD). [dostęp 2022-09-28].
  53. Jessica Brajer, Explained: How Successful Was Top Gun in 1986? [online], MovieWeb, 27 września 2022 [dostęp 2022-09-28] (ang.).
  54. Top Gun [online], Box Office Mojo [dostęp 2022-09-28].
  55. Top Gun [online], Box Office Mojo [dostęp 2022-09-28].
  56. a b Top Gun [online], Box Office Mojo [dostęp 2022-09-28].
  57. Top Gun 2013 3D Release [online], Box Office Mojo [dostęp 2022-09-28].
  58. Top Gun 2021 Re-release [online], Box Office Mojo [dostęp 2022-09-28].
  59. Top Gun. [dostęp 2022-09-28].
  60. Top Gun. [dostęp 2022-09-28].
  61. Anthony D’Alessandro, ‘Top Gun: Maverick’ Scorches ‘Pirates Of The Caribbean: At World’s End’ For Memorial Day Opening Record With $160M+ – Tuesday AM Update [online], Deadline, 31 maja 2022 [dostęp 2022-09-28] (ang.).
  62. a b Duane Byrge, ‘Top Gun’: THR’s 1986 Review [online], The Hollywood Reporter, 16 maja 2019 [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  63. Walter Goodman, SCREEN: CRUISE IN 'TOP GUN': [REVIEW], „The New York Times”, 16 maja 1986 (ang.).
  64. Top Gun [online], Empire [dostęp 2022-09-30].
  65. Jay Scott, Latest Cruise missile has makings of a dud, „The Globe and Mail”, 16 maja 1986 (ang.).
  66. TOP GUN. Bez zadęcia, bez dłużyzn, bez niepotrzebnego filozofowania [online], film.org.pl, 17 listopada 2016 [dostęp 2022-09-30] (pol.).
  67. 1987 | Oscars.org | Academy of Motion Picture Arts and Sciences [online], www.oscars.org [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  68. faltermeyer.com: Body of Work [online], faltermeyer.com [dostęp 2022-09-30].
  69. TOP GUN [online], Giorgio Moroder [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  70. The Brit Awards – everyHit.com [online], www.everyhit.com [dostęp 2022-09-30].
  71. Top Gun [online], www.goldenglobes.com [dostęp 2022-09-30].
  72. 29th Annual GRAMMY Awards | 1986 GRAMMYs | GRAMMY.com [online], 14 czerwca 2020 [dostęp 2022-09-30] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-14].
  73. Top Gun (1986) Awards & Festivals [online], mubi.com [dostęp 2022-09-30].
  74. 2015 National Film Registry: „Ghostbusters” Gets the Call [online], Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA [dostęp 2022-09-30].
  75. Jordan LeeJordan Lee, In History – „Top Gun” wins People Choice Award [online], 100.7 WITL [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  76. Claude Brodesser-Akner, Top Gun 2 Is Heading to the Runway [online], Vulture [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  77. Borys Kit, ‘Top Gun 2’ Lands ‘Jungle Book’ Writer (Exclusive) [online], The Hollywood Reporter, 8 września 2014 [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  78. Marianne Zumberge, ‘Top Gun 2’ to Feature Maverick, Drone Warfare [online], Variety, 27 czerwca 2015 [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  79. Oliver Gettell, Tom Cruise Says 'Top Gun 2' Is ‘Definitely Happening’ [online], EW.com [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  80. Scott Wampler, In Which Tom Cruise Reveals The Title Of The TOP GUN Sequel [online], Birth.Movies.Death., 2 czerwca 2017 [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  81. Mike Fleming jr., Paramount Sets ‘Top Gun 2’ For July 2019; Joseph Kosinski Firmed For Tom Cruise Pic [online], Deadline, 30 czerwca 2017 [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  82. Tom Cruise ‘Was Adamant’ Val Kilmer Had to Be in Top Gun: Maverick, Says Jerry Bruckheimer [online], Peoplemag [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  83. Top Gun: Maverick – angielska para książęca na premierze. Spotkali się z Tomem Cruisem [ZDJĘCIA] [online], naEKRANIE.pl [dostęp 2022-09-30] (pol.).
  84. Brent Lang, ‘Top Gun 3’ in the Works at Paramount [online], Variety, 12 stycznia 2024 [dostęp 2024-01-12] (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]