Transport kolejowy w powiecie kościerskim
Obecnie na terenie powiatu kościerskiego istnieje około 67 km linii kolejowych, na których odbywa się regularny ruch pasażerski. Na terenie powiatu znajduje się 14 stacji i przystanków kolejowych, w tym 3 węzły kolejowe i 2 czynne mijanki.
Historia[edytuj | edytuj kod]
1885-1918[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza linia kolejowa na terenie powiatu kościerskiego powstała w latach 1884-1885 wraz z budową Królewskiej Kolei Wschodniej[1]. Była to (obecnie już zlikwidowana) 53 km linia kolejowa łącząca Pszczółki z Kościerzyną, której pierwszy 8 km odcinek Pszczółki-Sobowidz otwarto w październiku 1884. Pozostałe odcinki na szlaku Sobowidz-Kościerzyna (dł. 45 km) uruchomiono w listopadzie 1885. W tym czasie najprawdopodobniej wybudowano również parowozownię w Kościerzynie[2]. W grudniu 1900 pociągnięto linię kolejową Kościerzyna-Lipusz (dł. 16,7 km), w listopadzie 1901 Kościerzyna-Kartuzy; w ten sposób powstał pierwszy węzeł kolejowy w powiecie. W lipcu 1901 zbudowano linię Lipusz-Bytów (dł. 24,3 km), a rok później linię Lipusz-Chojnice (dł. 52,6 km), co spowodowało, że w 1902 Lipusz stał się drugim węzłem w powiecie[3]. W styczniu 1905, po zbudowaniu linii Skarszewy-Starogard Gdański (dł. 42,7 km), Kościerzyna zyskała połączenia ze wszystkimi sąsiednimi miastami powiatowymi[4].
1918-1945[edytuj | edytuj kod]
W 1920, po ustaleniu granicy polsko-niemieckiej na Pomorzu, linia Lipusz-Bytów (dł. 24,3 km) stała się odcinkiem transgranicznym, przez co okazała się zbędna i została w końcu czerwca 1920 rozebrana na odcinku Lipusz-Róg (dł. 7,44 km)[3]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, rząd podjął decyzję o budowie magistrali węglowej łączącej Śląsk z portem w nowo budowanej Gdyni, gdyż Gdańsk był wolnym miastem, przez co tranzyt przez jego terytorium wiązał się z dodatkowymi kosztami[2]. W połowie października 1928 uruchomiono kolejną linię kolejowa na terenie powiatu. Było to przedłużenie o 22,6 km linii Laskowice Pomorskie-Czersk. Na terenie powiatu stworzono dwie stacje Bąk i Karsin. Na początku listopada 1930 powstała magistrala, która tworzyła kolejny węzeł w Bąku. Dzięki tej magistrali Kościerzyna miała dobre połączenie z Gdynią, wykorzystywane aż do 1990 przez pociągi dalekobieżne. Wraz z budową magistrali stare połączenie (otwarte w październiku 1901) do Kartuz na odcinku Kościerzyna-Gołubie zostało rozebrane (listopad 1930). Podczas wojny, już we wrześniu 1939 została odbudowana linia Bytów-Lipusz[3].
1945-1989[edytuj | edytuj kod]
Po II wojnie światowej kolej rozwijała się, stanowiąc najszybszy i najwygodniejszy środkiem lokomocji. W latach 60. można było zaobserwować ten rozwój zwłaszcza na trasie Kościerzyna-Gdynia[5][6]. Mimo wielkiej akcji elektryfikacyjnej w latach 70. powiat kościerski nie doczekał się elektryfikacji, przez co ruch towarowy Śląsk-Porty i dalekobieżny został przeniesiony na linię przez Tczew, zelektryfikowaną w 1969.
Po 1989[edytuj | edytuj kod]
31 sierpnia 1990 przez stację w Kościerzynie przejechał ostatni pociąg pośpieszny. W 1991 zlikwidowano parowozownię, a w 1992 przekształcono ją w skansen. W tym samym roku w obsłudze połączeń zaczęto wykorzystywać autobusy szynowey[7], które jednak nie uchroniły przed zamknięciem i likwidacją w maju 1993 linii Lipusz-Bytów[3] oraz w styczniu 1994 linii Pszczółki-Kościerzyna (mimo tego, że rozkład z 1993 przewidywał na tej trasie 4 pary pociągów). Po 1994 spadek przewozów spowodował ograniczanie i zawieszanie ruchu na trasach do Chojnic i do Czerska/Bydgoszczy. Największe ograniczenie ruchu nastąpiło na linii do Czerska, z trzech par w rozkładzie 2003/2004, do tylko jednej pary w rozkładzie 2006/2007 (w rozkładach połączenie to było zaznaczane kursuje do odwołania). W rozkładzie z 2005/2006 pojawiła się ostatnia bezpośrednia para pociągów do Grudziądza a w rozkładzie z 2006/2007 ostatnia para pociągów relacji Bydgoszcz Główna - Kościerzyna skomunikowana w Kościerzynie z pociągiem do Gdyni. Później jedynym bezpośrednim połączeniem z powiatu kościerskiego poza województwo pomorskie było połączenie do Wierzchucina. Ograniczono również ruch na trasie Kościerzyna-Chojnice z 6 par w rozkładzie 2001/2002 do 4 par w rozkładzie 2008/2009.
Linie kolejowe[edytuj | edytuj kod]
Na terenie powiatu znajdują się linie kolejowe nr 201 Nowa Wieś Wielka-Gdynia Port, 211 Chojnice Kościerzynie, 215 Laskowice Pomorskie - Bąk oraz rozebrane 233 Pszczółki - Kościerzyna oraz linia Kościerzyna - Gołubie, którą rozebrano w latach 30. przez co nie posiada ona numeru.
Przepustowość dobowa pociągów osobowych według rozkładu z 2008/2009[edytuj | edytuj kod]
| Odcinek | Linia | Przepustowość maksymalna | liczba par | wykorzystanie |
| Bąk - Kościerzyna | 201 | 30 par | 2 | 6,67% |
| Chojnice-Lipusz | 211 | 25 par | 4 (+1 na odcinku Chojnice-Brusy) | 16% |
| Czersk - Bąk | 215 | 36 par | 1 | 2,77% |
| Lipusz - Kościerzyna | 211 | 60 par | 4 | 6,67% |
| Kościerzyna - Somonino | 201 | 55 par | 8 | 14,55% |
Stacje i przystanki kolejowe[edytuj | edytuj kod]
Na terenie powiatu Kościerskiego znajduje się 14 czynnych oraz 5 nieczynnych stacji i przystanków kolejowych. Tylko na dwóch z nich, w Kościerzynie i Dziemianach Kaszubskich, czynne są kasy biletowe. Do 1994 roku kolej docierała do każdej gminy. Od 1994 nie dojeżdża do gminy Liniewo. Kolej dociera do wszystkich siedzib gmin oprócz Starej Kiszewy i Liniewa. Stacje i przystanki kolejowe znajdują się w 14 miejscowościach mających w sumie około 55% mieszkańców powiatu. W mieście powiatowym mieszka nieco ponad 34% mieszkańców.
| Nazwa stacji/przystanku | Zdjęcie | Ranga | linia kolejowa | rok powstania | liczba par pociągów (2009) | wielkość miejscowości | liczba mieszkańców, dla których stacja jest najbliższa. |
| Kościerzyna | 
|
węzeł kolejowy | 201, 211 i 233 (rozebrana) | 1885 | 14 | 26717 (miasto powiatowe) | |
| Bąk | _-_008.JPG)
|
węzeł kolejowy | 201, 215 | 1928 | 2 | 0 (węzeł kolejowy w lasach) | |
| Dziemiany Kaszubskie | 
|
mijanka | 211 | 1902 | 4 | 1762 (siedziba gminy) | |
| Garczyn | 
|
przystanek | 211 | 1900 | 4 | ||
| Głodowo Kościerskie | nieczynna mijanka? | 233 (rozebrana) | 1885 | 0 | 596 | ||
| Kalisz Kaszubski | 
|
przystanek kolejowy | 211 | 1902 | 4 | 900 | |
| Karsin | _-_010.JPG)
|
przystanek kolejowy (wcześniej mijanka) | 215 | 1928 | 1 | 2500 (siedziba gminy) | |
| Liniewko Kaszubskie | nieczynna mijanka? | 233 (rozebrana) | 1885 | 0 | |||
| Liniewo Pomorskie | nieczynna mijanka? | 233 (rozebrana) | 1885 | 0 | 1052 (siedziba gminy) | ||
| Lipuska Huta | 
|
przystanek kolejowy | 211 | 1900 | 4 | 103 | |
| Lipusz | 
|
węzeł kolejowy | 211, | 1900 | 4 | 2069 (siedziba gminy) | |
| Łubiana | 
|
mijanka | 211 | 1900 | 4 | 2500 | |
| Nowy Barkoczyn | nieczynna mijanka | 233 (rozebrana) | 1885 | 0 | 543 | ||
| Olpuch | _-_001.JPG)
|
przystanek kolejowy | 201 | 1970. | 2 | 268 | |
| Olpuch Wdzydze | 
|
przystanek kolejowy (wcześniej mijanka) | 201 | 1930 | 2 | ? (najbliższa miejscowość - Szenajda) | |
| Podleś | 
|
przystanek kolejowy | 201 | 1930 | 2 | 255 | |
| Raduń | 
|
przystanek kolejowy | 211 | 1902 | 4 | 450 | |
| Skorzewo | 
|
przystanek kolejowy (wcześniej mijanka) | 201 | 1930 | 9 | ||
| Wielki Klincz | nieczynny przystanek | 233 (rozebrana) | 1885 | 0 | 1960 |
Odległości w linii prostej pomiędzy stacjami i przystankami kolejowymi oraz przedłużenia[edytuj | edytuj kod]
Odległości w kilometrach zaokrąglone do 100 metrów na podstawie[8] Przedłużenia na podstawie kilometrów taryfowych.
| Kościerzyna | Bąk | Dziemiany | Garczyn | Kalisz | Karsin | Lipuska Huta | Lipusz | Łubiana | Olpuch | Olpuch Wdzydze | Podleś | Raduń | Skorzewo | |
| Kościerzyna | x | 19,5 | 18,8 | 5,5 | 16 | 25,1 | 15,8 | 14,3 | 8,4 | 12,5 | 10,3 | 4,7 | 22,1 | |
| Bąk | 107,69% | x | 18 | 21,1 | 19,4 | 8,4 | 21,8 | 23,3 | 21,4 | 7,2 | 9,2 | 15,7 | 16,7 | |
| Dziemiany | 143,62% | 266,67% | x | 15,4 | 3,8 | 16,3 | 6,7 | 9,5 | 13 | 16,1 | 15,9 | 16,4 | 5,6 | |
| Garczyn | 127,73% | 132,70% | 129,87% | x | 11,9 | 25,4 | 10,6 | 9 | 3,1 | 14,4 | 13,7 | 7,9 | 9,6 | |
| Kalisz | 150% | 231,96% | x | 19,8 | 3 | 5.8 | 7,9 | 15,8 | 8,5 | 14,7 | 8,5 | |||
| Karsin | x | 21,7 | 24,4 | 22 | 14,1 | 16 | 20,9 | 12,9 | ||||||
| Lipuska Huta | x | 3,1 | 8,2 | 17,9 | 16,9 | 15,6 | 11,3 | |||||||
| Lipusz | x | 5,9 | 18,6 | 17,2 | 14,8 | 14,4 | ||||||||
| Łubiana | x | 15,5 | 13,6 | 9,8 | 17,4 | |||||||||
| Olpuch | x | 2,2 | 8 | 16,4 | ||||||||||
| Olpuch Wdzydze | x | 7,7 | 16,9 | |||||||||||
| Podleś | x | 18,9 | ||||||||||||
| Raduń | x | |||||||||||||
| Skorzewo | x |
Skansen w Kościerzynie[edytuj | edytuj kod]
Obok stacji Kościerzyna, na terenie dawnej lokomotywowni, znajduje się skansen kolejowy w którym można zobaczyć m.in.: lokomotywę SP47-001 (jedyny zachowany egzemplarz), Ok1, SR61 (jeden z dwóch skonstruowanych) oraz EW90-12 (jedyny zachowany pojazd z SKM w Trójmieście pochodzenia berlińskiego). Za płotem (od strony dworca) znajduje się kilka niszczejących parowozów, m.in. Ty2 oraz SN61. Ze skansenu organizowane są wakacyjne przejazdy retro, np. Costerina.
Skansen w Kościerzynie jest jedynym w północnej Polsce skansenem normalnotorowym. Oprócz niego, na podobnej szerokości geograficznej znajdują się skanseny wąskotorowe w Gryficach i Ełku[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ M. Jerczyński. Królewska Kolej Wschodnia – jak powstała legenda. „Świat Kolei”. 7/2001. s. 18-25. ISSN 1234-5962.
- ↑ a b Urząd Miasta w Kościerzynie: Skansen Kolejowy. [dostęp 2008-07-15].
- ↑ a b c d Ogólnopolska Baza Kolejowa: Historia linii Lipusz – Korzybie. [dostęp 2009-12-09].
- ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa: linia Starogard Gdański - Skarszewy. [dostęp 2009-12-09].
- ↑ Rozkład jazdy pociągów PKP 1964/1965. Warszawa: Polskie Koleje Państwowe, 1964, s. 682, 683, 691, 702, 705, 706.
- ↑ Rozkład jazdy pociągów PKP 1966/1967. Warszawa: Polskie Koleje Państwowe, 1966, s. 682, 683, 691, 702, 705, 706.
- ↑ Ryszard Stankiewicz. Nowoczesność na linii Gdynia - Kościerzyna. „Koleje małe i duże”. 2/2006. ISSN 1641-117X.
- ↑ Mapa turystyczna Borów Tucholskich i Kociewia
- ↑ Marek Malczewski. Skanseny kolei wąskotorowych. „Świat kolei”. 7/2001, s. 28-30. Łódź: EMI-PRESS. ISSN 1234-5962.
| Stacje węzłowe | |
|---|---|
| Pozostałe stacje i przystanki kolejowe (czynne) | |
| Stacje i przystanki kolejowe nieczynne | |
| linie kolejowe | |
| pozostałe |
