Trelnik
| Nesospingus speculiferus[1] | |||
| (Lawrence, 1875) | |||
 Większy ptak – trelnik, mniejszy – andotyranek rdzawoskrzydły (Mecocerculus calopterus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina |
Nesospingidae | ||
| Rodzaj |
Nesospingus | ||
| Gatunek |
trelnik | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Trelnik[5] (Nesospingus speculiferus) – gatunek małego ptaka z rodziny trelników[5] (Nesospingidae), której jest jedynym przedstawicielem. Występuje endemicznie na Portoryko. Narażony na wyginięcie.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek odkrył Juan Gundlanch, a opisał po raz pierwszy George Newbold Lawrence w roku 1875. Holotyp pozyskany na Portoryko przekazano do Muzeum Historii Naturalnej w Waszyngtonie. Opis ukazał się na łamach czasopisma „Ibis”. Lawrence umieścił trelnika w rodzaju Chlorospingus (trznadle) zaznaczając, że nie jest pewien klasyfikacji, gdyż C. speculiferus jest znacznie większy od pozostałych przedstawicieli rodzaju[6]. W 1885 Philip Lutley Sclater umieścił go w nowo utworzonym, monotypowym rodzaju[7]. Nesospingus razem z Chlorospingus, Spindalis i Phaenicophilus tworzą monofiletyczny klad ptaków, będący taksonem siostrzanym wobec kilku rodzajów lasówek (Parulidae)[3]. N. speculiferus jest gatunkiem monotypowym[3][8].
Barker i współpracownicy (2013, 2015) zasugerowali utworzenie osobnej rodziny dla trelnika[2][9]; zostało to zaakceptowane przez NACC[10]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny włączał go do rodziny tanagr (Thraupidae)[11].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa: gr. νησος nēsos – wyspa (tj. Portoryko); σπιγγος spingos – zięba, od σπιζω spizō – ćwierkać[12]. Epitet gatunkowy: nowołac. speculifer – noszący lustra, od łac. speculum, speculi – lustro, od specere – patrzeć na; -fera – nosząc, od ferre – nosić[13].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi 18–20 cm[3], z czego około 7 cm przypada na ogon, 1,5 cm na dziób. Skrzydło mierzy blisko 9 cm, skok 2,3 cm[6]. Masa ciała mieści się w przedziale 28,7–40 g[3]. Nie występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U dorosłego wierzch ciała oraz sterówki przybierają barwę brązowooliwkową. U nasady lotek I rzędu znajduje się mała, biała plama. Pokrywy skrzydłowe brązowe, lotki szare z brązowymi krawędziami. Gardło i broda czysto białe; pozostała część spodu brudnobiała, brązowawa. Głowa czarna do linii poniżej oka. Górna szczęka ciemna, szarobrązowa, dolna jasna. Osobniki młodociane wyróżnia większa ilość brązu w upierzeniu i brak białej plamy na skrzydle[14].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Trelnik występuje endemicznie na Portoryko. Zasięg występowania szacowany przez BirdLife International wynosi 9,9 tys. km²[15]. Środowisko życia stanowią niepoddane działalności człowieka wilgotne górskie lasy, lasy wtórne, zagajniki palmowe, zarośla oraz plantacje kawy[3].
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Pożywienie stanowią bezkręgowce – owady (ćmy, gąsienice, chrząszcze, prostoskrzydłe, mrówkowate), pająki, ślimaki i płazy bezogonowe. Prócz tego zjada małe owoce i nasiona (w tym Cecropia i arekowców[3])[14]. Zwykle trelnik żeruje w luźnych grupach liczących do 12 osobników. Może przyłączać się do stad wielogatunkowych[14].
Trelnik odzywa się ostrym i głośnym czełp albo czuk, które może ulec przekształceniu w inne, terkoczące dźwięki, na przykład czi-czi-czit lub cłip cłip. Prócz tego odzywa się krótkim, miękkim świergotem oraz cienkim westchnieniem. Obserwowano ptaki w kąpieli mrówkowej[14].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy trwa od stycznia do sierpnia. Zbadano jedynie kilka gniazd[3]. Gatunek silnie terytorialny. Gniazdo ma kształt kubeczka umieszczonego w splątanych pnączach lub na końcu gałęzi, 2 do 10 metrów nad ziemią. Budulec stanowią liście, korzenie, pnącza i włókna roślinne. W zniesieniu 2–3 kremowe jaja. Poza tym brak danych[14].
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Przez IUCN gatunek klasyfikowany jest jako gatunek narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable); przed 2022 rokiem był klasyfikowany jako najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako dość pospolity. Mimo że trelnik ma mały zasięg występowania, nie wystąpiły zauważalne zmiany w liczebności. BirdLife International uznało trend populacji za spadkowy. Gatunek ten jest podatny na utratę siedlisk. N. speculiferus występuje na sześciu obszarach uznanych za ostoje ptaków IBA[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nesospingus speculiferus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b F.K. Barker, K.J. Burns, J. Klicka, S.M. Lanyon & I.J. Lovette. Going to extremes: Contrasting rates of diversification in a recent radiation of New World passerine birds. „Systematic Biology”. 62 (2), s. 298–320, 2013. DOI: 10.1093/sysbio/sys094. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Hilty, S.: Puerto Rican Tanager (Nesospingus speculiferus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2013). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, 2011. [zarchiwizowane z tego adresu (13 sierpnia 2014)].
- ↑ Nesospingus speculiferus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Nesospingidae Barker, Burns, Klicka, Lanyon & Lovette, 2013 - trelniki - Puerto Rican tanagers (wersja: 2019-05-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-25].
- ↑ a b George N. Lawrence. Description of Five New Species of American Birds. „Ibis”. ser. 3 vol. 5, s. 383, 1875.
- ↑ Philip Lutley Sclater. On some little-known species of Tanagers. „Ibis”. ser. 5 col. 3, s. 273, 1885.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Enigmatic Oscines. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-25]. (ang.).
- ↑ F.K. Barker, K.J. Burns, J. Klicka, S.M. Lanyon & I.J. Lovette. New insights into New World biogeography: An integrated view from the phylogeny of blackbirds, cardinals, sparrows, tanagers, warblers, and allies. „The Auk”. 132 (2), s. 333–348, 2015. DOI: 10.1642/AUK-14-110.1. (ang.).
- ↑ R.T. Chesser, K.J. Burns, C. Cicero, J.L. Dunn, A.W. Kratter, I.J. Lovette, P.C. Rasmussen, J.V. Remsen Jr., J.D. Rising, D.F. Stotz & K. Winker. Fifty-eighth supplement to the American Ornithological Society's Check-list of North American Birds. „The Auk”. 134 (3), s. 751–773, 2017. DOI: 10.1642/AUK-17-72.1. (ang.).
- ↑ F. Gill & D. Donsker: Tanagers, flowerpiercers & tanager-finches. IOC World Bird List (v5.3). [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-03)].
- ↑ Nesospingus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-07] (ang.).
- ↑ speculiferus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-07] (ang.).
- ↑ a b c d e Nicole Bouglouan: Puerto Rican tanager. Oiseaux-Birds, 4 października 2013.
- ↑ a b Species factsheet: Nesospingus speculiferus. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-08-22]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).