Trybunał inkwizycji w Mantui

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Trybunał inkwizycji w Mantui – sąd inkwizycyjny, mający swą siedzibę w Mantui, stolicy księstwa (do 1530 markizatu) mantuańskiego. Istniał w latach 1485–1782, był kierowany przez dominikanów i od połowy XVI wieku należał do struktur inkwizycji rzymskiej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Trybunał inkwizycyjny w Mantui został utworzony przez generała zakonu dominikanów Bartolomeo Commazio 16 maja 1485. Wcześniej markizat Mantui podlegał jurysdykcji dominikańskich inkwizytorów Bolonii. Pierwszym inkwizytorem Mantui był Ambrogio di Germania, którego w 1490 zastąpił Domenico Pirri da Gargnano. Markiz Mantui, Franciszek II Gonzaga, w 1486 i 1492 wydał zarządzenia zobowiązujące świeckich urzędników do wspierania inkwizytorów w walce z herezją[1].

Zachowały się wzmianki o aktywności pierwszych inkwizytorów mantuańskich, w szczególności Domenico Pirriego, który był gorliwym prześladowcą osób podejrzanych o czary. W latach 1505–1508 Pirri i jego wikariusze prowadzili postępowania przeciwko co najmniej pięciu osobom podejrzanym o czary. Trzy z nich zostały spalone na stosie, w jednym przypadku postępowanie dotyczyło zmarłej osoby i zakończyło się ekshumacją jej zwłok, a w jednym przypadku na oskarżoną, która dobrowolnie zadenuncjowała się jako czarownica, nałożono pokutę. W postępowaniach tych Pirri uzyskał pełne wsparcie od markiza Franciszka II, jednak kiedy podjął próbę aresztowania jednego ze współpracowników markiza jako heretyka, został zmuszony do odstąpienia od oskarżenia[2].

Po utworzeniu w 1542 Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji przez papieża Pawła III zaczęła ona stopniowo przejmować kontrolę nad działalnością trybunałów inkwizycyjnych we Włoszech. W 1566 papież Pius V nadał inkwizytorom mantuańskim stałą pensję z dochodów diecezji, a rok później Kongregacja przejęła prawo nominacji inkwizytorskich w Mantui. Pierwszym inkwizytorem mianowanym przez Kongregację był Camillo Campeggio w 1567, który już rok później został biskupem Sutri e Nepi, a zastąpił go inny dominikanin Benedetto Erba. W latach 1568–1570 w Mantui odbyło się osiem uroczystości auto da fe, na których skazano łącznie 41 osób, z czego cztery stracono a osiem innych potępiono zaocznie. Represje te w zasadzie wyeliminowały wpływy reformacji w Mantui. Jednocześnie dalej trwały procesy o czary. Pomimo instrukcji Kongregacji Świętego Oficjum, reprezentujących dość sceptyczne nastawienie do kwestii czarów, w Mantui jeszcze w latach 1595–1600 spalono trzy domniemane czarownice. W pierwszej połowie XVII wieku inkwizycja mantuańska była zaangażowana w represje wobec lokalnej społeczności żydowskiej[3].

W 1708 dynastia Gonzaga wygasła i w rezultacie księstwo mantuańskie przeszło pod władzę Habsburgów austriackich. W 1769 rząd austriacki odebrał inkwizycji mantuańskiej uprawnienia w zakresie cenzury publikacji. W kwietniu 1782 cesarz Józef II Habsburg definitywnie zniósł trybunał inkwizycyjny w Mantui, a kilka miesięcy później na jego rozkaz spalono archiwum tego trybunału[4].

Organizacja[edytuj | edytuj kod]

Siedziba trybunału znajdowała się w dominikańskim konwencie S. Domenico w Mantui. Inkwizytorem był zawsze dominikanin z prowincji zakonnej Obojga Lombardii. Miał on do pomocy licznych wikariuszy oraz świeckie Bractwo Świętego Krzyża, udzielające wsparcia materialnego inkwizytorowi. W wewnętrznej hierarchii zakonu dominikańskiego trybunał w Mantui zaliczany był do trybunałów drugiej (pośredniej) klasy.

Inkwizytorzy Mantui (1485–1782)[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Tavuzzi, s. 198.
  2. Tavuzzi, s. 198-199
  3. Del Col, s. 429-430, 581.
  4. Berzaghi, s. 1-2.
  5. a b c d e Tavuzzi, s. 213-252.
  6. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al Siège inquisitorial de Mantova
  7. Paul V. Murphy: Ruling Peacefully: Cardinal Ercole Gonzaga and Patrician Reform in Sixteenth-Century Italy, CUA Press, 2007, s. 106; Massimo Zaggia, Lucia Onesino: Idee di Riforma Religiosa nella Mantova dei Gonzaga Il cardinale Ercole Gonzaga, la nobildonna Giulia Gonzaga, don Benedetto Fontanini e i processi del 1567-1568, Mantua 2005, s. 48
  8. Paul V. Murphy: Ruling Peacefully: Cardinal Ercole Gonzaga and Patrician Reform in Sixteenth-Century Italy, CUA Press, 2007, s. 150.
  9. [1], s. 223.
  10. a b Berzaghi, s. 1.
  11. Berzaghi, s. 2.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]