Trzęsienie ziemi w Skopju
42°00′N 21°26′E/42,000000 21,433333 Dawny budynek Poczty Głównej i dworca, zachowany w stanie z 1963. Na zegarze wciąż widoczna godzina pierwszego wstrząsu | |
| Nawiedzone państwa | |
|---|---|
| Epicentrum |
Skopje |
| Data |
26 lipca 1963 |
| Godzina |
5:17 |
| Ofiary śmiertelne |
1070 osób |
| Ranni |
3330 osób (za częścią danych – ponad 4 tysiące rannych) |
| Stracili mieszkanie |
ok. 100 tys. osób |
| Siła |
5.9 (Instytut Nauk o Ziemi Uniwersytetu w Trieście); 6 (USGS); 6.1 (IRIS) skali Richtera |
| Zasięg trzęsienia |
200 tys. km² |
Położenie na mapie Macedonii Północnej  | |
| 42°00′N 21°26′E/42,000000 21,433333
| |
Trzęsienie ziemi w Skopju (mac. Скопски земјотрес 1963) – trzęsienie ziemi z 26 lipca 1963 roku, które nawiedziło górną część doliny Wardaru z miastem Skopje. Mimo stosunkowo niewielkiej magnitudy, wstrząs z bardzo płytkim ogniskiem – bezpośrednio pod centrum miasta – spowodował niemal całkowite zniszczenie stolicy Socjalistycznej Republiki Macedonii. Zginęło 1070 osób, a 3700 odniosło obrażenia.
Zdarzenie[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy wstrząs wystąpił o godzinie 5:17 czasu miejscowego i trwał około dwudziestu sekund. Do przemieszczenia skał doszło na głębokości zaledwie sześciu kilometrów, stąd na powierzchni wstrząs był tak mocno odczuwalny. Najwyższe wartości przyspieszenia gruntu zarejestrowano w południowej części miasta (w epicentrum makrosejsmicznym) – intensywność wibracji oceniono tam na VIII i 1/2 stopień w skali Mercallego-Cancaniego-Sieberga. Z tego też względu miasto Skopje bardzo ucierpiało i z tej samej przyczyny siła niszcząca trzęsienia ziemi ograniczyła się właściwie tylko do samej stolicy. Wstrząs odczuto na powierzchni dwustu tysięcy kilometrów kwadratowych. Należy przy tym zaznaczyć, iż są to tylko szacunki wysnute na podstawie późniejszych obserwacji geologicznych, pomiarów geofizycznych i symulacji komputerowych – w 1963 roku w regionie Skopja nie istniały żadne akcelerometry. Wartość magnitudy, wahająca się w zależności od źródeł rodzimych, europejskich lub amerykańskich na 5.9 – 6.1 także stanowi jedynie wartość oszacowaną. Największe zniszczenia zanotowano w dolinie rzeki Wardar, gdzie mułowe gleby spowodowały dodatkową intensyfikację wstrząsów. To jednak właśnie tam ocalał jeden z ważniejszych zabytków miasta – piętnastowieczny kamienny most.
Skutki[edytuj | edytuj kod]
W trzęsieniu ziemi śmierć poniosło 1070 osób, a od trzech do ponad czterech tysięcy odniosło obrażenia. Ponad sto tysięcy osób straciło dach nad głową.
Zniszczeniu uległo w przybliżeniu 75% zabudowy miasta. Zawaliły się m.in. dwa kina, biblioteka[1], muzeum, siedziba Państwowego Banku Jugosławii i Banku Inwestycyjnego, a także dwa hotele: „Macedonia” i „Skopje”. Pierwszy, pełen gości (180 miejsc), zamienił się w sześciometrowej wysokości stertę gruzów – zginęła większość przebywających w nim ludzi. Z budynku poczty ostała się tylko jedna ściana. Dziesiątki pasażerów czekających na pociąg do Belgradu zginęło przygniecionych dachem hali głównej dworca kolejowego. Zapadły się też dwie pierwsze kondygnacje pięciopiętrowego biurowca „Kaaprus”. Zniszczeniu uległ też jeden z miejskich meczetów na lewym brzegu Wardaru.
Akcja ratunkowa w gruzach dworca[edytuj | edytuj kod]
Jedną z najdramatyczniejszych akcji po trzęsieniu ziemi prowadzono w gruzach dworca kolejowego. Po przebrnięciu przez ośmiometrową warstwę gruzu, wyposażeni w czułe, wykrywające dźwięki urządzenia, francuscy ratownicy dotarli do trzynastu ocalałych osób. Wszystkie uratowano po siedemdziesięciu dwóch godzinach od wstrząsu.
Odbudowa miasta i pamięć o trzęsieniu[edytuj | edytuj kod]
Pomocą w likwidacji skutków trzęsienia ziemi służyło ponad 80 krajów – wśród nich Polska. Polscy architekci z Pracowni Urbanistycznej Warszawy i jednostek z nią współpracujących, oraz Adolf Ciborowski, wówczas Naczelny Architekt Warszawy, znaleźli się w ONZ-owskim projekcie odbudowy Skopja.[2]
Dla upamiętnienia tragicznych wydarzeń zachowano w niezmienionym stanie budynek starego dworca kolejowego, zrujnowany w 1963 roku – z zegarem, który zatrzymał się w chwili trzęsienia ziemi. W budynku mieści się obecnie muzeum ze stałą wystawą opowiadającą o trzęsieniu ziemi oraz pomocy narodów w odbudowie Skopja. W pobliżu muzeum postawiono zaś pomnik wyobrażający umierającą kobietę.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ www.nubsk.edu.mk - Историја [online], web.archive.org, 10 lutego 2012 [dostęp 2024-02-10] [zarchiwizowane z adresu 2012-02-10].
- ↑ Nettmann-Multanowska Kinga, Warszawa rysuje Skopje, Fundacja Centrum Architektury, 2022
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Informacja na temat trzęsienia ziemi na portalu internetowym Amerykańskiej Służby Geologicznej USGS
- Suhadolc P., Sandron D., Fitzko F., Costa G., Seismic Ground Motion Estimates for the M6.1 earthquake of July 26, 1963 at Skopje, Republic of Macedonia, Instytut Nauk o Ziemi, Uniwersytet w Trieście, Triest, b.d.
- Davis L., Natural Disasters, New Edition, Infobase Publishing, 2008, s. 103-104.
- Nettmann-Multanowska, K., Warszawa rysuje Skopje, Fundacja Centrum Architektury, 2022 ISBN: 978-83-961764-3-1