Tsukushi
| |
| Klasa | |
|---|---|
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki | |
| Wodowanie | |
 Dai-Nippon Teikoku Kaigun
| |
| Wejście do służby | |
| Wycofanie ze służby | |
| Los okrętu |
skasowany ok. 1910 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
1350 ton normalna |
| Długość |
64 m między pionami |
| Szerokość |
9,7 m |
| Zanurzenie |
4,4 m |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe, moc indykowana 2887 KM, 6 kotłów parowych, 2 śruby[1] | |
| Prędkość | |
| Zasięg | |
| Uzbrojenie | |
| 2 działa 254 mm L/26 (2xI) 4 działa 120 mm L/35 (4xI), 2 działa 9-funtowe 4 działka wielolufowe 1-funtowe Hotchkiss 2 wyrzutnie torped 381 mm[3] | |
| Załoga |
177-186[2] |
Tsukushi (jap. 筑紫) – nieopancerzony krążownik Marynarki Wojennej Imperium Japońskiego z przełomu XIX i XX wieku, później przeklasyfikowany na kanonierkę. Budowany dla Chile jako „Arturo Prat”, został zakupiony przez Japonię.
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Okręt został skonstruowany w brytyjskich zakładach Armstrong Mitchell na zamówienie marynarki Chile; początkowo miał nosić nazwę „Arturo Prat” na cześć Arturo Prata. Głównym projektantem był George Rendel[a]. Okręt miał nowatorską konstrukcję, stanowiąc rozwinięcie koncepcji kanonierek Rendela, jako szybki okręt stosunkowo małych rozmiarów, uzbrojony w działa dużego kalibru[4].
Stępkę pod budowę okrętu położono 2 października 1879, kadłub wodowano 11 sierpnia 1880, a budowę ukończono 11 listopada 1880[b][5]. Chile jednak w międzyczasie zrezygnowało z tego okrętu z powodu zakończenia wojny z Peru i już 16 czerwca tego roku został on zakupiony dla Japonii[c][5]. Dwie bardzo zbliżone jednostki zostały następnie zamówione przez Chiny („Chaoyong” i „Yangwei”), a budowę ukończono w podobnym czasie (w 1881 roku)[4].
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
„Tsukushi” miał gładkopokładowy kadłub i niską wolną burtę. Na dziobie i rufie były dwie duże nieruchome cylindryczne wieże dział, połączone jednopoziomową nadbudówką ciągnącą się przez całe śródokręcie, której ściany stanowiły przedłużenie burt. Okręt miał jeden pochyły komin i dwa pochylone maszty, na których mogło być rozpięte pomocnicze ożaglowanie. Okręt był konstrukcji stalowej, praktycznie nieopancerzony – grubość burt wynosiła 3/4 cala (19 mm). Prawdopodobnie posiadał on, jak krążowniki chińskie, jedynie cienki pokład pancerny grubości 9 mm (3/8 cala) pod linią wodną, chroniący siłownię i magazyny amunicji[d]. Dodatkową ochronę stanowiły zasobnie węglowe nad pokładem. Wieże armatnie miały grubość pancerza 9 mm, a wieża dowodzenia umieszczona za kominem – 16 mm[d].
Główne uzbrojenie stanowiły dwie gwintowane armaty odtylcowe kalibru 254 mm (10-calowe) konstrukcji Armstronga, o długości lufy prawdopodobnie 26 kalibrów[d] (według niektórych źródeł, 32 kalibry[3]). Działa strzelały pociskami o wadze 400 funtów[d], umieszczone były pojedynczo na dziobie i rufie w nieruchomych wieżach, z szerokimi klapami z trzech stron, otwieranymi do góry i kładzionymi na dachu wieży. Ze względu na konstrukcję wież, pole ostrzału było ograniczone podporami dachu i wynosiło 44° na wprost i po 70° na każdą z burt. Zapas pocisków wynosił 100 na działo[d]. Uzbrojenie średnie stanowiły 4 odtylcowe armaty Armstronga kal. 120 mm, po dwa na burcie, w odkrytych stanowiskach w ścianach nadbudówki, również zamykanych podnoszonymi klapami (zapas 200 pocisków na działo)[d].
Ogółem, projekt okrętu (podobnie jak i krążowników chińskich) nie był udany – z powodu małych rozmiarów i braku pancerza miał słabą dzielność morską i był wrażliwy na ostrzał. Jakkolwiek w chwili konstrukcji jego uzbrojenie ustępowało tylko najsilniejszym pancernikom, to ujemną cechą była mała szybkostrzelność dział – jeden strzał na ok. 2⅛ minuty[1], przy czym jego użycie zależne było od stanu morza[d]. Z powodu małych rozmiarów, artyleria średniego kalibru była mało liczna, a przewaga w prędkości została szybko zniwelowana przez nowsze krążowniki[d].
Służba[edytuj | edytuj kod]
Po zakupie okręt został wysłany do Japonii. W celu polepszenia dzielności morskiej, na czas podróży zabudowano nadburcia, podwyższające niskie burty na dziobie[1]. Prawdopodobnie wykonano to jeszcze w momencie, gdy docelowym klientem było Chile[5].
Podczas wojny chińsko-japońskiej przynależał do 4. Lotnej Eskadry, ale nie brał specjalnie aktywnego udziału w walkach[6]. We wrześniu 1894, „Tsukushi” razem z kanonierkami „Banjō”, „Chōkai” i „Maya” operował na Taedong-gang, wspierając działania wojsk lądowych w bitwie pod Pjongjangiem[7] Był obecny podczas bezkrwawego dla marynarki zdobycia Port Artura[5], a 7 lutego 1895 jego eskadra atakowała forty Weihaiwei. W starciu tym krążownik odniósł lekkie uszkodzenia, tracąc trzech zabitych i pięciu rannych członków załogi[6].
W 1898 roku okręt został częściowo zmodernizowany. Jego lekką artylerię w postaci 2 dział 9-funtowych i 4 dział wielolufowych 1-funtowych Hotchkiss zamieniono na 1 działo 76 mm QF, 2 działa 47 mm QF i 2 karabiny maszynowe[2]. Zamieniono też dwie wyrzutnie torped 381 mm na kalibru 457 mm (18-calowe)[2]. Po tym, okręt przeklasyfikowano na kanonierkę[2].
Podczas wojny rosyjsko-japońskiej „Tsukushi”, uznawany za jednostkę mało wartościową, służył do ochrony wybrzeża[3]. Bojowo wykorzystany został raz, gdy wsparł wojska lądowe w czasie bitwy pod Nanshan, uciszając rosyjskie baterie. Po walkach przez jakiś czas pełnił służbę dozorową pod Niuzhuang. W czasie bitwy pod Cuszimą należał do 3. dywizjonu 7. eskadry adm. Yamady, ale ze względu na pozycję swej flotylli nie wziął udziału w walce[5].
Już 25 maja 1906 roku został wycofany ze służby i służył następnie do celów szkolnych. Ostatecznie został skasowany około 1910[2][1][5].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W publikacjach przy „Tsukushi” powielana jest ewidentna omyłka, że projektantem okrętu był Edward Reed (Conway’s... s.233, S. Suliga, H. Jentschura, s.92), jednakże R.N.J. Wright (The Chinese Steam Navy, 1862-1945, s.47) obszerniej podaje, że jego projektantem był główny projektant zakładów Armstronga George Rendel, podobnie jak krążowników chińskich tego samego typu. Potwierdza to również Conway’s... s.411 w stosunku do „Arturo Prat” i P. Brook w Warships for export, s. 46.
- ↑ Conway’s podaje datę ukończenia na czerwiec 1883. Prawdopodobnie wiąże się to z datą przejęcia okrętu przez Japonię. Cytowana tu pozycja P. Brooka szczegółowo opisuje działalność stoczni Armstronga, dlatego prawdopodobnie jest bardziej wiarygodnym źródłem co do dat rozpoczęcia i ukończenia budowy poszczególnych jednostek.
- ↑ Inne źródła (Conway’s... i Jentschura, op.cit.) wiążą zakup jednostki z misją admirała Ito w 1885, ale w takim przypadku okręt nie mógłby wziąć udziału w starciach z Chińczykami.
- ↑ a b c d e f g h Dane dla okrętów chińskich tego typu za R.N.J. Wright, The Chinese... ss.49-50 – brak bliższych danych dla „Tsukushi”.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g R. Chesneau, E. Kolesnik (red), Conway’s... s.233, 411.
- ↑ a b c d e f g H. Jentschura i in. Warships..., s. 92.
- ↑ a b c d S. Suliga, Korabli...
- ↑ a b R.N.J. Wright, The Chinese... s. 47.
- ↑ a b c d e f Peter Brooke: Warships for Export: Armstrong Warships 1867-1927. Gravesend: 1999, s. 48–51. ISBN 0-905617-89-4.
- ↑ a b Jukichi Inouye: A Concise history of the war between Japan and China. Osaka i Tokyo: Z. Mayekawa i Y. Okura, 1895, s. 80–81.
- ↑ Piotr Olender: Sino-Japanese naval war: 1894-1895. Hampshire, England: Stratus, 2014, s. 66. ISBN 978-83-63678-30-2. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Roger Chesneau, Eugène Kolesnik (red): Conway’s All the World’s Fighting Ships, 1860-1905. Londyn: Conway Maritime Press, 1979, ISBN 0-85177-133-5, (ang.)
- Siergiej Suliga (С. Сулига): Korabli Russko-Japonskoj wojny 1904-1905. Czast 2. Japonskij fłot (Корабли Русско – Японской войны 1904-1905 гг. Часть 2. Японский флот). Moskwa: Askold, 1993, ISBN 5-86579-001-3. (ros.)
- Hansgeorg Jentschura, Warships of the Imperial Japanese Navy, 1869-1945, Dieter Jung, Peter Mickel, Annapolis: Naval Institute Press, 1977, ISBN 0-87021-893-X, OCLC 3273325 (ang.).
- Richard N.J. Wright: The Chinese Steam Navy, 1862-1945. London: Chatham Publishing, 2000. ISBN 1-86176-144-9.