Turzyca Lachenala

Turzyca Lachenala
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	turzyca
Gatunek	turzyca Lachenala
	Nazwa systematyczna
	Carex lachenalii Schkuhr; Beschr. Riedgräs. 1: 51 1801
Synonimy
	Carex heleonastes var. lachenalii (Schkuhr) Fiori; ; Vignea lachenalii (Schkuhr) Soják
	Carex heleonastes var. lachenalii (Schkuhr) Fiori; ; Vignea lachenalii (Schkuhr) Soják
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Turzyca Lachenala^[5] (Carex lachenalii Schkuhr) – gatunek rośliny z rodziny ciborowatych (Cyperaceae).

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Gatunek arktyczno-alpejski. Występuje wyspowo w północnych regionach oraz w górach Ameryki Północnej, Azji i Europy. W Europie występuje na północy Skandynawii oraz w górach Europy Środkowej i Południowej. W Polsce występuje tylko w wyższych położeniach Tatr (głównie w Tatrach Wysokich) i jest gatunkiem rzadkim. Stwierdzono występowanie na następujących stanowiskach: Cubryna (2060 m), Czarny Staw pod Rysami, Czerwony Piarg (1980 m), Dolina Waksmundzka (1770 m), Dolina za Mnichem (1865–1880 m), Kocioł Gąsienicowy (1820 m), Małołączniak (1830 m), Sucha Woda Gąsienicowa (1628 m), Wołowiec (ok. 2000 m), Stawy Gąsienicowe: Czarny, Kurtkowiec, Litworowy, Zielony, Zadni i Zmarzły Staw Gąsienicowy, pomiędzy Czarnym i Zmarzłym Stawem Gąsienicowym (1700 m), pomiędzy Zmarzłym Stawem a Kozim Wierchem (przy szlaku turystycznym, ok. 1900 m), pod Kozim Wierchem od strony Zmarzłego Stawu, w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, Wyżnie Mnichowe Stawki, nad brzegami stawów: Czarnego, Małego, Przedniego, Wielkiego, Zadniego i Wolim Okiem, nad Morskim Okiem (1390, 1580 m), Szpiglasowe Stawki, poniżej Brzuchatego Piargu (1965 m), dolinka pod Hrubym Piargiem (1807 m), kocioł pod Miedzianem^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga: Roślina tworząca kępki z krótkim rozłogami. Łodyga gładka, o wysokości 10–20 cm, przeważnie łukowato zgięta, ulistniona tylko w dolnej części^[7].

Liście: Płaskie o szerokości do 2 mm^[7].

Kwiaty: Kwiaty zebrane w maczugowato-jajowate kłoski (w liczbie 2-5), te zaś z kolei w główkę o długości ok. 1,5 cm, zaopatrzoną w bezblaszkową podsadkę. W każdym kłosku występują zarówno kwiaty męskie, jak i kwiaty żeńskie. Kłoski występują blisko i wszystkie są podobne do siebie. Przysadki są krótsze od pęcherzyków, jajowate, tępo zakończone i biało obrzeżone. Pęcherzyki bez skrzydełek, o długości ok. 3 mm, płaskowypukłe i zwężające się ostro w krótki dzióbek. Mają kasztanowaty kolor, delikatną nerwację i są punktowane (tę ostatnią cechę można zaobserwować tylko pod silną lupą lub mikroskopem)^[7].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój: Bylina, hemikryptofit. Kwitnie w czerwcu i lipcu^[6].
Siedlisko: Rośnie wyłącznie na podłożu nie zawierającym wapnia. W Tatrach występuje głównie nad brzegami jezior, oraz w wyleżyskach i stale wilgotnych zagłębieniach terenu. Tworzy luźne skupiska lub mało zwarte płaty. Nigdzie w polskich Tatrach nie występuje w większej ilości (zazwyczaj tworzy kilka – kilkanaście kęp)^[6].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 64^[6].

Zmienność: Wyróżniono podgatunek Carex lachenalii subsp. parkeri (Petrie) Toivonen. Rośnie w Nowej Zelandii na Wyspie Południowej^[8]:

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Mimo występowania tylko w Tatrach i to niezbyt licznego, gatunek nie jest w Polsce bezpośrednio zagrożony. Wszystkie jego stanowiska znajdują się na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego. Narażone na zadeptanie przez turystów są jedynie stanowiska przy licznie uczęszczanej przez turystów ścieżce od Stawu nad Morskim Okiem na Rysy oraz w Kotle Gąsienicowym (presja ze strony narciarstwa)^[6]. Gatunek umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w kategorii zagrożenia R (rzadki - potencjalnie zagrożony)^[9]. W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię VU (narażony)^[10]. Tę samą kategorię posiada w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin^[11].

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-04-10] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2012-04-10].
↑ Carex lachenalii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Carex lachenalii na eMonocot [dostęp 2013-11-14].
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-04-10] (ang.).

[TPL-3] The Plant List. [dostęp 2012-04-10].

[iucn-4] Carex lachenalii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[K-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[Szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[8] Carex lachenalii na eMonocot [dostęp 2013-11-14].

[9] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[11] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]