Ulica Gazowa w Krakowie
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||||||||
 nr rej. A-12 z 23 marca 1934[1]
| |||||||||||||||||||||||||
 Ulica widziana z północy, z ul. św. Wawrzyńca. Pierzeja nieparzysta (po prawej) czynszowymi kamienicami. Perspektywę zamyka ul. Podgórska | |||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Krakowa  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||||||||||||||||||
 50°02′55,0″N 19°56′48,6″E/50,048611 19,946833
| |||||||||||||||||||||||||
Ulica Gazowa – ulica w Krakowie, w dzielnicy I, na Kazimierzu.
Łączy ulicę św. Wawrzyńca z ulicą Podgórską. Jest jednojezdniowa.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Od końca XV wieku w pobliżu ulicy zaczęła osiedlać się ludność żydowska. W XIX wieku większość zamożniejszych mieszkańców przeniosła się do innych dzielnic Krakowa, zaś okolice ul. Gazowej, tak jak większa część Kazimierza, stały się miejscem zamieszkania żydowskiej biedoty[2].
Ulica wytyczona została w ramach planu lokacyjnego Kazimierza w 1335 roku i biegła wtedy od nieistniejącego dziś Psiego Rynku do zburzonej w XVII wieku Bramy Bocheńskiej. Od 1807 roku ulica biegła od skrzyżowania z ul. św. Wawrzyńca do ulicy Bocheńskiej. Nazywana była wówczas w języku niemieckim Neue Gasse, Heumarkt Gasse (ul. Sienna). W 1844 roku ulicę przedłużono do ulicy Nadwiśle (dzisiejszej ul. Podgórskiej) i Wisły gdyż obok, przy ul. Mostowej budowano most Podgórski, nazywano ją wtedy ul. Wiślana i Nadwiślańska[2][3].
W 1869 roku Rada Miasta Krakowa nadała ulicy jej obecną nazwę, od wybudowanej przy niej w 1856 krakowskiej Gazowni Miejskiej.[2][3].
Zabudowa[edytuj | edytuj kod]
Obecna zabudowa ulicy to: po stronie nieparzystej kamienice czynszowe powstałe na przełomie wieków XIX i XX oraz w latach 60. XX wieku a po stronie parzystej znajdują się budynki zajezdni tramwajowej (obecnie Muzeum Inżynierii i Techniki) oraz Gazowni Miejskiej.
- ul. Gazowa 1 (ul. św. Wawrzyńca 11) – kamienica. Projektował Nachman Kopald, 1907[a].
- ul. Gazowa 4 (ul. św. Wawrzyńca 12, 13–17) – zajezdnia tramwajowa św. Wawrzyńca. Projektował Zygmunt Hendel, Karol Knaus, Tadeusz Stryjeński, 1882–1913[b].
- ul. Gazowa (ul. św. Wawrzyńca 13) – kamienica, XIX wiek[b].
- ul. Gazowa 3 – kamienica, ok. 1868.
- ul. Gazowa 5 – kamienica, ok. 1868.
- ul. Gazowa 7 – kamienica, ok. 1868.
- ul. Gazowa 9 (ul. Bocheńska 8) – kamienica, XIX wiek.
- ul. Gazowa 11 (ul. Bocheńska 9) – kamienica. Projektował Beniamin Torbe, 1908.
- ul. Gazowa 12 – kamienica. Projektował Karol Bandurski, 1907–1908.
- ul. Gazowa 13 – kamienica. Projektował Beniamin Torbe, 1908.
- ul. Gazowa 14 (ul. Podgórska) – gazownia miejska. Projektował Jan Drachny, 1819.
- ul. Gazowa 14 – kamienica, 1922–1924.
- ul. Gazowa 16 – magazyn, ok. 1900.
- ul. Gazowa 21–23 (ul. Podgórska 16) – dawny browar, potem kino „Wisła”. Projektował Leopold Tlachna, 1877[c].
Opracowano na podstawie źródła: Gminnej ewidencji zabytków – Kraków[4].
-
Widok z południa, z ul. Podgórskiej. Po lewej budynek dawnego browaru, po prawej zespół budynków Gazowni Miejskiej. -
ul. Gazowa 1
Kamienica czynszowa -
ul. Gazowa 4
Zajezdnia elektrycznego tramwaju wąskotorowego proj. K. Knaus, 1900, zespół zajezdni przy ul. św. Wawrzyńca. -
ul. Gazowa 16
Gazownia Miejska -
ul. Gazowa 21-23
Dawny browar
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ 29 lipca 1996 roku wpisana do rejestru zabytków nieruchomych.
- ↑ a b 30 września 1985 roku wpisana do rejestru zabytków nieruchomych.
- ↑ 27 stycznia 1995 roku wpisana do rejestru zabytków nieruchomych.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2024-02-12].
- ↑ a b c Gazowa, ulica. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 235. ISBN 83-01-13325-2.
- ↑ a b Elżbieta Supranowicz: Nazwy ulic Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1995, s. 54. ISBN 83-85579-48-6.
- ↑ Gminna ewidencja zabytków – Kraków. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej [on-line]. bip.krakow.pl. [dostęp 2024-02-12]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Gazowa, ulica. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 235. ISBN 83-01-13325-2.
- Gazowa, ulica. W: Nazwy ulic Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1995, s. 54. ISBN 83-85579-48-6.