Ulica Juliana Dunajewskiego w Krakowie
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||||||||
 Widok od skrzyżowania z ul. Karmelicką na północny wschód. Po lewej Piasek, po prawej Planty. | |||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||
| Poprzednie nazwy |
1 Maja | ||||||||||||||||||||||||
| Plan | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Krakowa  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||||||||||||||||||
 50°03′53,0″N 19°56′04,0″E/50,064722 19,934444
| |||||||||||||||||||||||||
Ulica Juliana Dunajewskiego – ulica w Krakowie, w dzielnicy I, na Piasku, biegnąca wzdłuż Plant. Stanowi fragment I obwodnicy, będąc przedłużeniem ul. Podwale, jej kontynuacją jest ul. Basztowa. Ulicą przebiega torowisko tramwajowe.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Początkowo, od 1881 roku, nosiła nazwę Podwale, jak cała droga biegnąca wzdłuż murów miejskich, po ich zewnętrznej stronie. Imię Juliana Dunajewskiego otrzymała w roku 1907, po śmierci J. Dunajewskiego, który posiadał przy ulicy dom. W latach 1951–1991 nosiła nazwę ulica 1 Maja.
Na ulicy w dniu 6 listopada 1923 roku, w rejonie Domu Robotniczego (Kasy Chorych) doszło do niezwykle krwawych starć między demonstrującymi robotnikami, uzbrojonymi w karabiny i rewolwery a wojskiem i policją. W walkach wziął udział szwadron ułanów i samochód pancerny, który został zdobyty przez strajkujących. Do żołnierzy i policjantów strzelano z okien Domu Robotniczego i zza drzew Plant. W Kasie Chorych przetrzymywano jako jeńców rozbrojonych i rannych wojskowych. W starciach zbrojnych poległo wówczas w Krakowie 14 oficerów i żołnierzy, a rany odniosło 101 wojskowych i 38 policjantów. Wojsko i policja zastrzeliło 14 robotników. Zginęły również 4 przypadkowe osoby cywilne, a kilkadziesiąt było rannych. Ponadto zabito 61 koni, a 70 raniono[1][2]. Ofiary starć pochowano na Cmentarzu Rakowickim.
Zabudowa[edytuj | edytuj kod]
Po stronie wschodniej ulicy znajdują się Planty a zabudowana jest tylko zachodnia pierzeja. Budynki to głównie kamienice w stylu XIX wiecznego historyzmu.
- ul. Dunajewskiego 1 (ul. Karmelicka 1) – dom Antoniego Strenka. Projektował Kazimierz Wyczyński, 1907.
- ul. Dunajewskiego 2 – neoklasycystyczna kamienica z połowy XIX wieku, przebudowana w 1896 roku.
- ul. Dunajewskiego 3 – kamienica z końca XIX wieku. Jest w niej placówka Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń. Znajdowało się tutaj Muzeum Ubezpieczeń.
- ul. Dunajewskiego 4 – Pałac Juliana Dunajewskiego. Dom zbudowano ok. 1828 roku. W 1882 kupiony przez Juliana Dunajewskiego, profesora i rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przebudowany według projektu Antoniego Łuszczkiewicza. Około 1918 roku kupiony przez Jana Bisanza i przebudowany na restaurację. Kawiarnia U Bisanza była miejscem spotkań dziennikarzy i sportowców krakowskich klubów: Cracovii, Wisły, Jutrzenki i innych. Po 1945 w budynku działała się restauracja „Akacjowa” a następnie, do początków XXI wieku „Warszawianka”. Po remoncie w budynku znajdują się apartamenty.
- ul. Dunajewskiego 5 – dawny Dom Robotniczy. Budynek powstał ok. 1838 roku. W 1904 przebudowany, według projektu Władysława Kleinbergera. Działała w nim Miejska Kasa Chorych dla robotników. Został ponownie przebudowany w 1937. W latach 20. XX wieku w sali regularnie wyświetlano Fotodramę stworzenia[3]. Znajdują się w nim m.in. specjalistyczne przychodnie lekarskie.
- ul. Dunajewskiego 6 – kamienica czynszowa. Projektował Henryk Lamensdorf, 1908.
- ul. Dunajewskiego 7 – Pałacyk Marfiewicza także Willa Marfiewicza. Neorenesansowa willa wzniesiona dla Antoniego Marfiewicza, krakowskiego bankiera i przemysłowca. Powstał w latach 1858-1862 po przebudowaniu poprzedniego budynku, według projektu Filipa Pokutyńskiego. Obecnie ma w nim siedzibę Bank Spółdzielczy Rzemiosła.
- ul. Dunajewskiego 8 (ul. Garbarska 2) – budynek dawnego Banku Rolnego. Projektował Wacław Krzyżanowski, 1937. Powstał na miejscu Hotelu Krakowskiego zbudowanego według projektu Filipa Pokutyńskiego. Właścicielem hotelu, który powstał na miejscu dawnych łazienek, był Antoni Marfiewicz. W latach międzywojennych zamieniony został na bank, a działkę podzielono na 2 odrębne części – nr 7 i nr 8[4]. W latach 20. XX wieku w porze zimowej w wielkim basenie łaźni parowej Hotelu Krakowskiego odbywały się chrzty Badaczy Pisma Świętego[5][6].
-
Ulica widziana ze skrzyżowania z ul. Karmelicką. -
Widziana z północy. -
Ul. Dunajewskiego 1 (ul. Karmelicka 1).
Dom Antoniego Strenka. -
Ul. Dunajewskiego 4.
Pałac Dunajewskiego. -
Ul. Dunajewskiego 5.
Dawny Dom Robotniczy. -
Ul. Dunajewskiego 6.
Kamienica czynszowa. -
Ul. Dunajewskiego 7.
Pałacyk Marfiewicza. -
Ul. Dunajewskiego 8.
Budynek dawnego Banku Rolnego.
,_8_Dunajewskiego_street,_Krakow,_Poland.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Klemens Bąkowski, Kronika Krakowa Od 1918 Do 1923, Gebethner i Wolff, Kraków 1925.
- ↑ Marek Żukow-Karczewski, Strzały w Krakowie, „Gazeta Krakowska”. 257 (13869) 1993.
- ↑ Krzysztof Biliński Hiobowie XX wieku, wyd. II, ss. 80-83, 113, 248-250 Wydawnictwo A Propos, 2012, ISBN 978-83-63306-15-1
- ↑ Dawno temu w Krakowie [online], dawnotemuwkrakowie.pl [dostęp 2015-08-12].
- ↑ Echa chrztu Badaczy Pisma Świętego, „Nowa Reforma”, 22 stycznia 1922.
- ↑ Stefan Machalewski, Nowa sekta. Tajemne zebranie „badaczy pisma świętego”. Gromadny chrzest sekciarzy., „Postęp. Pismo codzienne dla rodzin polskich.”, XXXII, Stanisław Strzyżowski, 31 grudnia 1921, s. 2.
Źródła[edytuj | edytuj kod]
- Praca zbiorowa Zabytki Architektury i budownictwa w Polsce. Kraków Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków Warszawa 2007, ISBN 978-83-922906-8-1
- Praca zbiorowa Encyklopedia Krakowa Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2000, ISBN 83-01-13325-2
- Demart – "Kieszonkowy atlas Krakowa" – wydanie z 2007 roku