Uniwersytet w Helmstedt

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Academia Julia (Carolina) helmstadiensis
Universität Helmstedt
Uniwersytet w Helmstedt
academia helmstadiensis
Ilustracja
Pieczęć uniwersytetu w Helmstedt
Dewiza

Ex Forti Dulcedo

Data założenia

15 października 1576 roku

Państwo

 Niemcy

Kraj związkowy

 Dolna Saksonia

Adres

Helmstedt

Liczba studentów

około 500 w XVII wieku; pod koniec istnienia ok. 100

Położenie na mapie Dolnej Saksonii
Mapa konturowa Dolnej Saksonii, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Academia Julia (Carolina) ''helmstadiensis''Universität Helmstedt”
Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Academia Julia (Carolina) ''helmstadiensis''Universität Helmstedt”
Ziemia52°13′45″N 11°00′31″E/52,229167 11,008611
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Ilustracja uniwersytetu w Helmstedt z 17 wieku; Miedzioryt Matthäusa Meriana

Uniwersytet w Helmstedt (Academia Julia lub Academia Julia Carolina lub academia helmstadiensis) istniał w latach 1576-1810. Powstał na bazie Pädagogium Illustre, które było założone w 1571 roku w Gandersheim i 6 lipca 1574 roku zostało przeniesione do Helmstedt[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Academia Julia została założona w północnej części Niemiec[2] przez Juliusza, księcia Brunszwiku-Wolfenbüttel jako pierwszy zdecydowanie protestancki uniwersytet, a jej otwarcie odbyło się 15 października 1576 roku świątecznym nabożeństwem w kościele St.-Stephani-Kirche. Jej rektorami byli zawsze książęta Brunszwiku-Wolfenbüttel. Pierwszym rektorem był 12 letni syn założyciela, późniejszy książę Henryk Juliusz. Jej motto brzmiało Ex Forti Dulcedo[3].

W 1592 roku rozpoczęto budowę głównego budynku uniwersytetu Juleum. Dzięki licznym znanym osobom reputacja uniwersytetu szybko się rozpowszechniła, tak że na początku 1625 roku był trzecim co do wielkości uniwersytetem w Niemczech. Rocznie przyjmowano przeciętnie 500[4] studentów. W tym samym czasie trwała wojna trzydziestoletnia i wybuch dżumy w Helmstedt, które to spowodowały zaprzestanie działalności do 1626 roku[5]. W listopadzie 1625 roku jedna trzecia mieszkańców padła ofiarą zarazy i 295 domów było niezamieszkanych[6].

Poprzez dominację rygorystycznego ortodoksyjnego-luterańskiego nastawienia wydziału teologicznego w Helmstedt, atrakcyjność Academia Julia spadła. Po założeniu kolejnych uniwersytetów na północy Niemiec, np. w Kilonii (1665), a szczególnie Reformuniversitäten (uniwersytet zreformowany) w Halle (1692) i przede wszystkim w Getyndze (1734), stał się w drugiej połowie 18 wieku uniwersytetem prowincjonalnym, w którym studiowali mieszkańcy księstwa Brunszwik- Wolfenbüttel. Nie zmienił tego również krótki okres wzrostu studentów podczas wojny siedmioletniej. W 1795 roku studiowało tu zaledwie 97 studentów. Po upadku Świętego Cesarstwa Rzymskiego w latach 1803-1806 Helmstedt przeszło pod zarząd Królestwa Westfalii, którego królem został Hieronim Bonaparte, w którym istniały uniwersytety w Marburgu, Rinteln, Getyndze i Halle. W wyniku reformy przeprowadzonej w Królestwie Westfalii przez Johannesa von Müllera zlikwidowano uniwersytety w Rinteln i Helmstedt. Academia Julia została zamknięta w maju 1810 roku[7], na koniec semestru zimowego 1809/1810, na rozkaz króla Hieronima z grudnia 1809 roku.

Studenci z Helmstedt wyróżniali się dużą skłonnością do pojedynków. Erdmann Uhse[8] napisał w 1710 roku w Universal-geographisch-historisches Lexicon:

Wer von Wittenberg kommt mit gesunden Leib,
Von Leipzig und Tübingen ohne Weib,
Von Jena und Helmstädt ungeschlagen,
Der kan von grossem Glücke sagen[9].
Kto z Wittenbergi przybywa ze zdrowym ciałem,
Z Lipska i Tybingi bez żony,
Z Jeny i Helmstedt nie pobity,
Ten może mówić o wielkim szczęściu.

Reputację tą zawdzięczają prawdopodobnie płycie nagrobnej studenta Alexandra Kocka znajdującej się w kościele St.-Stephani-Kirche (Helmstedt), który poległ w pojedynku 26 lutego 1584 roku w wyniku odniesionych ran[10]. Pojedynek ze śmiertelnym skutkiem w ostatnich latach uniwersytetu był także inspiracją do opowiadania Wilhelma Raabe Die alte Universität (1858) o historycznym spotkaniu absolwentów uniwersytetu 29 maja 1822 roku[11]. Raabe cytuje tam również łacińską pieśń z melodią Gaudeamus igitur:

Fato cessit Julia,
Silent professores,
Vacant auditoria,
Sola nos memoria,
Vocat auditores[12].
Uległa losowi Julia,
Cicho są profesorowie,
Puste są sale wykładowe,
Jedynie wspomnienie,
Wzywa nas słuchaczy.
  • Budynek auli Juleum Novum
    Budynek auli Juleum Novum
  • Zarys uniwersytetu
    Zarys uniwersytetu
  • Portal w budynku Juleum
    Portal w budynku Juleum
  • Skrzydło kolegium
    Skrzydło kolegium

Była biblioteka uniwersytetu w Helmstedt[edytuj | edytuj kod]

Była biblioteka uniwersytetu w Helmstedt posiada jeszcze dzisiaj wybitny stan książek w ilości 35.000 tytułów, przeważnie z lat 1490-1810. Dalsza część zbiorów znajduje się w Herzog August Bibliothek w Wolfenbüttel.

Wydziały na uniwersytecie w Helmstedt[edytuj | edytuj kod]

Nauka na uniwersytecie została podzielona na trzy wydziały: teologiczny, prawniczy i medyczny, jak również podstawowy wydział filozoficzny z siedmioma sztukami wyzwolonymi.

Wydział teologii[edytuj | edytuj kod]

Johann Lorenz von Mosheim oprócz wielu pełnionych funkcji był również do 1747 roku profesorem na uniwersytecie w Helmstedt. Później brał udział w tworzeniu uniwersytetu w Getyndze, gdzie jako jedyny uczony w historii uniwersytetu pełnił funkcję kanclerza. Po podjęciu przez niego pracy w Getyndze rozpoczął się koniec uniwersytetu w Helmstedt.

Kolorowany miedzioryt wykonany przez Marie Sibyllę Merian ze zbioru Metamorphosis insectorum Surinamensium, 1705

Wydział medycyny[edytuj | edytuj kod]

Początek badań epilepsji[edytuj | edytuj kod]

Profesor medycyny i botaniki Johann Andreas Stisser (1657–1700) rozpoczął tutaj badania epilepsji, w tym samym czasie jak jego kolega po fachu z Anglii Thomas Sydenham i 150 lat po Paracelsusie i stworzył pierwszy lek do prowadzenia terapii nie pochodzący z roślin.

Ogród botaniczny-Arboretum[edytuj | edytuj kod]

W 1692 roku Johann Andreas Stisser założył ogród z ziołami i roślinami leczniczymi jako Hortus medicus na własny koszt, ponieważ uniwersytetowi brakowało pieniędzy. Był to początek ogrodu botanicznego przy uniwersytecie w Helmstedt. Laurentius Heister (1683–1758), który w 1719 roku został powołany na profesora medycyny i botaniki założył ogród botaniczny, który w międzyczasie uniwersytet nabył od spadkobierców Johanna Andreasa Stissera. Na około 3000 m² terenu za kościołem St. Walpurgis-Kirche został stworzony nowy ogród. Dyrektorem ogrodu był między innymi Brandan Meibom podczas swojej pracy na uniwersytecie. Stan wówczas istniejących roślin w ogrodzie jest aktualnie dokładnie zachowany[13][14]. Po likwidacji uniwersytetu w 1810 roku kolekcja roślin przeszła na własność uniwersytetu w Getyndze[15].

Wydział prawa[edytuj | edytuj kod]

Wydział historii[edytuj | edytuj kod]

Uczony w prawie Johannes Borcholt był pierwszym profesorem na wydziale prawa na uniwersytecie w Helmstedt w latach 1576-1593 i jako były syndyk specjalizował się w prawie cywilnym. Był doradcą miasta Rostock, które wypłacało mu roczną pensję. Pracował również w 1584 roku w Güstrow przy umowie o spadek księcia Ulricha von Mecklenburg. Jako prorektor trudnił się także w 1577 roku i w latach 1585-1586 prawem urzędu Hofpfalzgrafenamt, co zostało przyznane uniwersytetowi jako instytucji. Podczas pracy jako profesor opublikował wiele publikacji, między innymi także opinię o żegludze dla miasta Marburg, pierwsze prawo żeglugi śródlądowej[16].

Mimo że podczas wojny trzydziestoletniej w Helmstedt stacjonowały grupy żołnierzy to uniwersytet był chroniony i nie ucierpiał. Dopiero w latach 1625-1626 w wyniku epidemii dżumy, zostały zawieszone wykłady[17]. Heinrich Wendt, który w 1630 roku został wybrany na sekretarza wydziału prawa przerwał studia i jak wielu innych studentów opuścił miasto.

Opinie w procesie czarownic[edytuj | edytuj kod]

Podstawę procesów w Świętym Cesarstwie Rzymskim stanowiły przepisy zawarte w Constitutio Criminalis Carolina ogłoszone przez Karola V. W porównaniu ze średniowiecznymi praktykami nowe przepisy stanowiły pewien postęp, ponieważ stosowanie tortur było ściśle uregulowane i zrezygnowano z sądu bożego. Przeprowadzony dowód winy uznawano tylko po przyznaniu się oskarżonego, które musiało być powtórzone bez tortur. Jednak porządek prawny katolickiego Karola V nie został przyjęty w całości w krajach ewangelickich. Przepisy te przewidywały, że magia będzie karana w przypadku wyrządzenia faktycznych szkód. W krajach ewangelickich ten przepis został zaostrzony, ponieważ magia przedstawiała pewien związek z diabłem i zatem zawsze jest godna śmierci. Na początku zadanie to przypadło wydziałowi prawa uniwersytetu w Helmstedt. Uniwersytety w Rinteln, Rostocku i Wittenberdze były czołowymi uniwersytetami, których prawnicy brali udział w procesach czarownic. Orzecznictwo na poszczególnych niemieckich wydziałach prawa bardzo się różniło. Uniwersytety w Helmstedt i Rinteln reprezentowały najostrzejszą linię co do ścigania domniemanych czarownic[18]. Na zlecenie administracji wydział prawa wystawił sporo opinii[19][20]. Znamienny jest przebieg postępowania i opinie uniwersytetu w Helmstedt w postępowaniu przeciwko Catharinie Ranzebach, które przeprowadzono w 1656 roku w brunszwickim urzędzie w mieście Schöningen[21].

Lista znanych osób związanych z uniwersytetem[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Academia Julia. Die Universität Helmstedt (1576–1810). Ausstellung des Landkreises zur EXPO 2000. 2 Bände. Helmstedt 2000.
  • Academia Julia, Universität Helmstedt – Tradition, Zukunft. Landkreis Helmstedt, Helmstedt 2002 (Beiträge zur Geschichte des Landkreises und der ehemaligen Universität Helmstedt, 15).
  • Sabine Ahrens: Die Lehrkräfte der Universität Helmstedt (1576–1810). Landkreis Helmstedt, Helmstedt 2004 (Veröffentlichungen der Kreismuseen Helmstedt, 7), ISBN 3-937733-70-1.
  • Uwe Alschner: Universitätsbesuch in Helmstedt 1576–1810. Modell einer Matrikelanalyse am Beispiel einer norddeutschen Universität. Braunschweigischer Geschichtsverein, Wolfenbüttel 1998 (Beihefte zum Braunschweigischen Jahrbuch, 15), ISBN 3-928009-14-1.
  • Peter Baumgart und Ernst Pitz: Die Statuten der Universität Helmstedt. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1963 (Veröffentlichungen der Niedersächsischen Archivverwaltung, 15), ISBN 3-525-35067-8
  • Gerd Biegel: „Dieser Professor ist ganz unnütz für die Universität“. Die braunschweigische Landesuniversität Helmstedt im Bericht des „Universitätsbereisers“ Friedrich Gedike aus dem Jahr 1789. Braunschweigisches Landesmuseum, Braunschweig 2002 (Braunschweiger Museumsvorträge, 4), ISBN 3-927939-61-7.
  • Jens Bruning und Ulrike Gleisner, Das Athen der Welfen - Die Reformuniversität Helmstedt 1576–1810, Ausstellungskataloge der Herzog August Bibliothek Nr. 92, Harrassowitz, Wiesbaden 2010 ISBN 978-3-447-06210-7
  • Hans Haase: Die Universität Helmstedt 1576–1810. Jacobi, Bremen/Wolfenbüttel 1976, ISBN 3-87447-052-0.
  • Alberto Jori, Hermann Conring (1606–1681): Der Begründer der deutschen Rechtsgeschichte, mit einer Grußadresse von Kristian Kühl, Tübingen, 2006 ISBN 3-935625-59-6.
  • Claudia Kauertz, Wissenschaft und Hexenglaube. Die Universität Helmstedt 1576–1626,, Bielefeld: Verlag für Regionalgeschichte, 2001, ISBN 978-3-89534-353-7, OCLC 48837658.
  • Wiebke Kloth: Die Universität Helmstedt und ihre Bedeutung für die Stadt Helmstedt. Landkreis Helmstedt, Helmstedt 2003 (Beiträge zur Geschichte des Landkreises und der ehemaligen Universität Helmstedt, 16).
  • Hans-Ehrhard Müller: Helmstedt – die Geschichte einer deutschen Stadt. 2. Aufl. Helmstedt 2004, S. 360–433.
  • N. N.: Späthumanismus und Landeserneuerung. Die Gründungsepoche der Universität Helmstedt 1576–1613, Sonderausstellung des Braunschweigischen Landesmuseums für Geschichte und Volkstum vom 4. September bis 28. November 1976 aus Anlass des 400-jährigen Gründungstages der Universität Helmstedt am 15. Oktober 1976, In: Veröffentlichungen des Braunschweigischen Landesmuseums, Nr. 9, Braunschweig 1976
  • Alois Schikora: Die Spruchpraxis an der Juristenfakultät zu Helmstedt. Hansen-Schmidt Verlagsgesellschaft 1973, ISBN 3-7881-1811-3.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ D. Schäfer, Das Pädagogium Illustre zu Gandersheim bis zu seiner Verlegung nach Helmstedt, in: Jahrb. d. Ges. f. Nieders. Kirchengeschichte 64 (1966), strona 107 .
  2. ↑ P. Baumgart, David Chytraeus und die Gründung der Universität Helmstedt, in: Braunschw. JB 42 (1961), strony 35−37
  3. ↑ "A z mocnego wyszła słodycz";(Księga Sędziów 14,14). Herba na pieczęci pokazuje walkę Samsona z lwem
  4. ↑ Wilhelm Havemann: Geschichte der Lande Braunschweig und Lüneburg, Bd. 3, Verlag der Dieterichschen Buchhandlung, Göttingen 1857, strona 36
  5. ↑ Friedrich August Ludewig: Geschichte und Beschreibung der Stadt Helmstedt, Fleckeisensche Buchhandlung, Helmstedt 1821
  6. ↑ Wilhelm Havemann: Geschichte der Lande Braunschweig und Lüneburg, Bd. 3, Verlag der Dieterichschen Buchhandlung, Göttingen 1857, S. 75
  7. ↑ U. Alschner, Universitätsbesuch in Helmstedt 1576–1810, Wolfenbüttel 1998
  8. ↑ vgl. Max von Waldberg: Uhse, Erdmann. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 39, Duncker & Humblot, Leipzig 1895, strona 449.
  9. ↑ Artikel Wittenberg S. 543 linke Spalte books.google. Siehe auch F. Hermann Meyer: Studentica. Leben und Sitten deutscher Studenten früherer Jahrhunderte. Leipzig 1857 strona 6 books.google
  10. ↑ Inschriftenkatalog: Stadt Helmstedt
  11. ↑ Wilhelm Raabe: Sämtliche Werke. Braunschweiger Ausgabe Band 2, 2. Aufl. 1992, III. Anmerkungen strona 597 . books.google
  12. ↑ books.google strona 21
  13. ↑ Heister, Lorenz: Index plantarum rariorum atque officinalium, quas in hortum helmstadiensem intulit, 8.Aufl., Helmstedt 1730–1733
  14. ↑ Leinker, J. S.: Horti medici helmstadiensis praestantiam ex plantis rarioribus ibidem florentibus exhibet, 4. Aufl., Helmstedt 1746
  15. ↑ Botanischer Garten der Universität Helmstedt Veröffentlichungen d. Helmholtz-Zentrum für Kulturtechnik
  16. ↑ Das Wittenberger Gelehrtenstammbuch:das Stammbuch von Abraham Ulrich (1549–1577) und David Ulrich (1580–1623)/hrsg. vom Deutschen Historischen Museum Berlin.Bearb. von Wolfgang Klose. Unter Mitw. von: Wolfgang Harms…– Halle: Mitteldt. Verl., 1999, ISBN 3-932776-76-3, strona 65 m.w.N.
  17. ↑ Handbuch der historischen Buchbestände in Deutschland. Digitalisiert von Günter Kükenshöner.Hrsg. von Bernhard Fabian. Hildesheim: Olms Neue Medien 2003. Bestandsgeschichte 1.5
  18. ↑ Joachim Woock, Geschichtswerkstatt Verden,"... so sie angeregten Lasters verdechtig machet...", Die letzten Hexenverfolgungen in den schwedischen Herzogtümern Bremen und Verden, m.w.N unter Berufung auf Schormann, Gerhard: Aus der Frühzeit der Rintelner Juristenfakultät, Bückeburg 1977. historicum.net
  19. ↑ Schormann, Gerhard, Hexenprozesse in Nordwestdeutschland, 1977, strona 25 ISBN 978-3-8269-3487-2 http://d-nb.info/780058895 [2]
  20. ↑ Claudia Kauertz, Wissenschaft und Hexenglaube. Die Universität Helmstedt 1576–1626, 2001. ISBN 978-3-89534-353-7.
  21. ↑ HEYSER, Erich (1905): Hexenprozeß gegen Catharina Ranzebach, nach ihres Mannes Namen Martens die Martensche genannt. Behandelt im Amt Schöningen (Braunschweig) 1656. In: Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswisschenschaft 1905. 25, strony 559−584.
  22. ↑ Soldan, Wilhelm Gottlieb; Heppe, Heinrich; Bauer, Max [Bearb.]Geschichte der Hexenprozesse Nachdruck der 3. (letzten) Auflage in der Neubearbeitung von Max Bauer, 1999 ISBN 3-88059-960-2, strona 44
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Uniwersytet_w_Helmstedt&oldid=72874225”