Uszatka błotna
| Asio flammeus[1] | |
| (Pontoppidan, 1763) | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
uszatka błotna |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Uszatka błotna[3], sowa błotna, błotnica (Asio flammeus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny puszczykowatych (Strigidae).
Występowanie
Zamieszkuje północną Europę (lęgowiska), Azję, Amerykę Północną i Południową, Karaiby, Hawaje (gdzie jest jedyną sową) i wyspy Galapagos. Najwięcej europejskich populacji zasiedla Rosję, Skandynawię i Wielką Brytanię. Zimowiska tej wędrownej sowy znajdują się od północnych rejonów Europy Środkowej aż po Morze Śródziemne, czyli na bardziej południowych stanowiskach o łagodniejszym klimacie. Wyróżnia się 9 podgatunków.
- W Polsce skrajnie niezbyt liczny ptak lęgowy (najrzadsza sowa lęgowa), częściowo wędrowny (przeloty ma marca do maja oraz od sierpnia do października). Liczba par każdego roku się znacznie zmienia, tak więc szacuje się ich liczbę na ok. 20-100. Pojawia się nierównomiernie i sporadycznie, najczęściej na północnym wschodzie - w zabagnionych dolinach, takich jak nad Biebrzą, zanotowano pojedyncze stanowiska na Pomorzu i Lubelszczyźnie. Tylko wyjątkowo można spotkać zimujące osobniki. W Europie Środkowej jej liczbę określa się na 180-620 par lęgowych.
Charakterystyka
Wygląd zewnętrzny
Na głowie znajdują się "uszy" utworzone z piór tuż nad brwiami, lecz o wiele krótsze niż u sowy uszatej, a widoczne tylko wtedy gdy ptak jest zdenerwowany. Tęczówki cytrynowożółte[4], a wokół oczu widać czarne obrzeżenie. Sylwetka smukła, bardziej pochylona niż u innych sów[4], o jasnym upierzeniu i brunatnym kreskowaniu dobrze maskującym na ziemi. Spód płowy na którym widać drobne kreski. Mała, okrągła głowa, podłużne kreski na piersiach. W przeciwieństwie do sowy uszatej unika siadania nawet na niższych krzewach, ma jaśniejsze upierzenie, bladą, biało-beżową, szlarę wokół oczu. Ma długie, spiczaste i smukłe skrzydła, gdzie na wierzchu znajdują się w części dłoniowej rudawe plamy. Nieznaczny dymorfizm płciowy w upierzeniu: u samców spód skrzydeł jaśniejszy[4]. Jest trochę mniejsza od puszczyka.
Zachowanie
Aktywna również za dnia. Często można ją zobaczyć siedzącą na ziemi lub niskim krzewie, w odróżnieniu od sowy uszatej. Czasem zbiera się na noclegowiskach w grupy liczące nawet 200 osobników.
Wymiary średnie
- dł. ciała
- ok. 35 cm
- rozpiętość skrzydeł
- 103 cm
- waga
- ok. 350 g
Biotop
Unika lasów oraz gór i zgodnie z nazwą gatunkową spotkać ją można na bagnach, torfowiskach niskich, mokradłach, podmokłych dolinach i łąkach z pojedynczymi krzakami, wrzosowiskach z niewielkimi wzniesieniami i porośniętych wysoką trawą, wydmach, tundrze, ale również na terenach gospodarczych w szczególności na pastwiskach i innych terenach otwartych.
Okres lęgowy
Toki
W okresie lęgowym odbywają się loty godowe, kiedy szybko uderzają skrzydłami, co słychać jak "klaskanie". Samiec decyduje o wyborze terytorium i jego obronie.
Gniazdo
Lęgnie się na ziemi w pozbawionym wilgoci stanowisku, wśród suchych traw lub wrzosów i inne niskiej roślinności. W pobliżu jest zwykle wzniesienie z którego samiec patroluje okolicę. Gniazdo stanowi zagłębienie w gruncie wyścielone materiałem roślinnym. Jedyna z sów, która wyścieła swoje gniazdo źdźbłami trawy i trzciny z najbliższego otoczenia gniazda. Gniazda mogą być ulokowane pojedynczo lub zgrupowane w niewielkiej ilości niedaleko siebie.
Jaja
Równobiegunowe, prawie kuliste, o białej, grubej skorupce i średnich wymiarach 40x32 mm, składanych w ilości 4-7 (czasem nawet 10) pod koniec maja lub na początku czerwca, wysiadywane od złożenia pierwszego[4]. Wyprowadza jeden lęg w ciągu roku.
Wysiadywanie i dorastanie
Od złożenia ostatniego jaja trwa ok. 24-28 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po około dwóch tygodniach, ale nadal pozostają w pobliżu i pozostają pod opieką rodziców. Pełną zdolność do lotu uzyskują po 35-40 dniach od wylęgnięcia się. Dojrzałość płciową uszatka ta osiąga w pierwszym roku życia.
Pożywienie
W Polsce prawie wyłącznie norniki[5], natomiast daleko na północy głównie lemingi. Może też łowić małe ptaki.
Poluje z niskiego loty patrolowego na terenach otwartych, najczęściej rano i wieczorem. Liczebność populacji zależy znacznie od ilości gryzoni, którymi się żywi. Dlatego w Polsce w latach, gdy ich brakuje, krajowa populacja może spaść do kilkunastu par, które nie wydadzą lęgu.
Ochrona
Objęta ścisłą ochroną gatunkową z uwagi na rzadkie występowanie i niszczenie wielkiej ilości gryzoni. Szkodzi jej osuszanie terenu i zagospodarowanie obszarów podmokłych. Niezbędna jest też ochrona siedlisk i terenów lęgowych[6].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Asio flammeus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Asio flammeus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko: Strigidae Leach, 1820 - puszczykowate - Owls. [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 10 maja 2010].
- ↑ a b c d Fundacja wspierania inicjatyw ekologicznych, Polski
- ↑ Szymański P., Malecha A.W. i Tobółka M., Skład pokarmu uszatki błotnej Asio flammeus zimującej na Pomorzu Zachodnim [online], 2010.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2011 r. nr 237, poz. 1419)
Bibliografia
- Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-28-X.
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.