Mitella
 Kwiatostan Mitella trifida | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd |
Saxifraganae |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
mitella |
| Nazwa systematyczna | |
| Mitella Linnaeus Sp. Pl. 406. 1 Mai 1753[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
M. diphylla Linnaeus[3] | |
Mitella[4][5], utajma[6] (Mitella) – rodzaj roślin z rodziny skalnicowatych. Obejmuje 21 gatunków[7]. Występują one w Ameryce Północnej oraz Azji (od Chin poprzez Mongolię i Koreę, po Japonię i Rosję)[8][9]. Największy zasięg ma Mitella nuda będący gatunkiem cyrkumborealnym[8]. Największa różnorodność gatunków występuje w Japonii, gdzie rośnie ich 13. Niektóre gatunki sadzone są jako ozdobne ze względu na ozdobne liście[10].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Niskie, kępowe byliny osiągające do 0,2 m wysokości (rzadko do 0,5 m[9]), z pełzającymi kłączami, czasem z rozłogami[10].
- Liście
- Zimozielone, o blaszce zaokrąglonej, jajowatej lub nerkowatej, zwykle płytko klapowanej[10]. Liście skupione są w przyziemną rozetę, u niektórych gatunków występuje kilka liści łodygowych, u innych łodyga kwiatostanowa jest bezlistna[9].
- Kwiaty
- Drobne, zebrane w szczytowe kwiatostany groniaste. Pięć działek kielicha zrośniętych jest u nasady. Płatki, których jest także pięć, są wolne, u niektórych gatunków są nieobecne. Zwykle są wąskie i podzielone na kilka nitkowatych łatek. Listki okwiatu są zielonkawe, białawe lub zielonożółte. Krótkich pręcików jest 5 lub 10. Zalążnia górna lub wpół dolna, jest jednokomorowa, ale powstaje z dwóch owocolistków, każdy z osobną, krótką szyjką słupka[10][9].
- Owoce
- Torebki rozdzielające się na szczycie na dwie części, zawierają liczne, drobne nasiona[10].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj w tradycyjnym ujęciu jest taksonem polifiletycznym, obejmującym kilka linii rozwojowych, czasem wyodrębnianych jako odrębne rodzaje (Mitella, Ozomelis Rafinesque, Pectiantia Rafinesque). Niektóre badania świadczą o tym, że gatunek M. ovalis jest blisko spokrewniony (siostrzany) dla rodzaju Tolmiea[9].
- Pozycja rodzaju według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj z rodziny skalnicowatych (Saxifragaceae) z rzędu skalnicowców (Saxifragales)[2].
- Wykaz gatunków[7]
- Mitella acerina Makino
- Mitella amamiana Y.Okuyama
- Mitella breweri A.Gray
- Mitella caulescens Nutt. – mitella łodygowa[4]
- Mitella diphylla L. – mitella dwulistna[4][5]
- Mitella diversifolia Greene
- Mitella doiana Ohwi
- Mitella formosana (Hayata) Masam.
- Mitella furusei Ohwi
- Mitella × inamii Ohwi & Okuyama
- Mitella integripetala Boissieu
- Mitella × intermedia Bruhin
- Mitella japonica Maxim.
- Mitella kiusiana Makino
- Mitella koshiensis Ohwi
- Mitella nuda L.
- Mitella ovalis Greene
- Mitella pauciflora Rosend.
- Mitella pentandra Hook. – mitella pięciopręcikowa[5]
- Mitella stauropetala Piper
- Mitella stylosa Boissieu
- Mitella trifida Graham
- Mitella yoshinagae Hara
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2014-01-07].
- ↑ a b c Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 54.
- ↑ a b c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 125. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyż̇szych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 362. (pol.).
- ↑ a b Mitella Tourn. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-06-27].
- ↑ a b Pan Jintang; Douglas E. Soltis: Mitella. [w:] Flora of China [on-line]. [dostęp 2014-01-07].
- ↑ a b c d e Douglas E. Soltis, Craig C. Freeman: Mitella. [w:] Flora of America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-01-07].
- ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 103. ISBN 0-333-74890-5.