Uście nad Łabą
Panorama miasta | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Kraj | |||||
Prawa miejskie |
XIII w. | ||||
Burmistrz |
Věra Nechybová | ||||
Powierzchnia |
93,95 km² | ||||
Wysokość |
218 m n.p.m. | ||||
Populacja (01.01.2017) • liczba ludności |
| ||||
Kod pocztowy |
400 01 | ||||
Tablice rejestracyjne |
U | ||||
Podział miasta |
4 dzielnice | ||||
Położenie na mapie kraju usteckiego | |||||
Położenie na mapie Czech | |||||
50°39′N 14°02′E/50,650000 14,033333 | |||||
Strona internetowa |
Uście nad Łabą (czes. Ústí nad Labem, niem. Aussig an der Elbe) – miasto statutarne w północno-zachodnich Czechach, stolica kraju usteckiego, okręgu terytorialnego kraj północnoczeski i powiatu Uście nad Łabą. Według danych na dzień 1 stycznia 2017 powierzchnia miasta wynosiła 93,95 km², a liczba jego mieszkańców 92 984 osób (7. pod względem liczby mieszkańców miasto w Czechach).
W języku czeskim słowo ústí oznacza ujście rzeki. W tym przypadku odnosi się do ujścia rzeki Bíliny do Łaby, które znajduje się nieopodal centrum miasta.
Położenie i komunikacja
Uście nad Łabą leży u podnóża Rudaw. Od południa i wschodu miasto otacza Czeskie Średniogórze (cz. České středohoří) (wysokość do 836 m n.p.m.). Przez miasto przebiegają znaczące korytarze komunikacyjne drogowe, kolejowe i rzeczne.
- Komunikacja drogowa – Uście nad Łabą leży na starym szlaku handlowym przebiegającym wzdłuż Wełtawy i Łaby, łączącym Pragę z Dreznem. Obecnie to autostrada D8 Praga – granica z Niemcami (dalej A17 w kier. Drezna). Inną, ważną trasą jest E442, biegnąca u podnóża Rudaw w kierunku wschód-zachód, łącząca Karlowe Wary, Liberec, Hradec Králové i Ołomuniec z Żyliną.
- Komunikacja kolejowa – Uście nad Łabą jest jednym z najważniejszych węzłów kolejowych w północnych Czechach. Krzyżują się tu linie kolejowe:
- 073,090: Praga – Uście nad Łabą – Děčín – granica państwa (i dalej do Drezna),
- 130: Uście nad Łabą – Chomutov (i dalej do Karlowych Warów i Chebu),
- 072: Uście nad Łabą západ– Lysá nad Labem
W granicach miasta znajduje się kilka przystanków osobowych oraz 3 stacje kolejowe: - Ústí nad Labem hlavní nádraži (dw. główny)
- Ústí nad Labem západ
- Uście nad Łabą-Střekov
- Komunikacja rzeczna – towary były spławiane Łabą już od czasów średniowiecza. Obecnie Łaba jest spławna i żeglowna na odcinku od Kolína do ujścia do Morza Północnego w okolicach Cuxhaven.
Historia
Najstarsze ślady człowieka u ujścia Bíliny do Łaby datowane są na okres neolitu. Pierwsi Słowianie pojawili się na przełomie VIII i IX wieku. Pierwsze wzmianki o Uściu nad Łabą jako o ośrodku handlu pochodzą z 993 roku. Po raz kolejny miasto jest wymieniane w liście litomierzyckiego biskupa w roku 1056. Miasto otrzymało prawa miejskie z rąk Przemysła Ottokara II Wielkiego w XIII wieku, razem z Litomierzycami i Žatecem – co czyni je jednym z najstarszych miast północnych Czech. W 1423 roku król niemiecki i czeski Zygmunt Luksemburski oddał miasto w zastaw Fryderykowi I Miśnieńskiemu. W 1426 roku miasto zostało oblężone i zdobyte przez Husytów. Przez trzy lata stało w ruinie, po czym odbudowano je w roku 1429. Znacznie ucierpiało podczas wojen: trzydziesto- i siedmioletniej. Kolejne zniszczenia pochodzą z okresu wojen napoleońskich. W lecie 1813 roku w Přestanovie i Varvažovie miały miejsce dwie duże bitwy. Wyniszczone wojnami Uście nad Łabą w roku 1830 liczyło zaledwie 2000 obywateli. Miasto zachowało średniowieczny charakter do połowy XIX wieku. W późniejszym okresie przeszło gwałtowną transformację. Odkrycie złóż węgla brunatnego spowodowało jego wydobycie na dużą skalę. W Uściu nad Łabą zaczął rozwijać się przemysł chemiczny, tekstylny, garbarski, papierniczy i szklarski. W celu usprawnienia transportu średniowieczne bramy miejskie zostały zniszczone. W 1851 roku ukończono budowę linii kolejowej łączącej Pragę z Dreznem. W 1867 roku powstał działający do dziś browar w dzielnicy Krásné Březno, produkujący piwo Zlatopramen. Od 1900 r. (do 1970) miasto posiadało sieć tramwajową, która w latach 30.i 40. była trzecią co do wielkości w Czechosłowacji. Rozwój przemysłu spowodował wzrost ludności – w 1910 Uście nad Łabą z liczbą mieszkańców przekraczającą 40000 było piątym co do wielkości miastem Czech. Na mocy układu monachijskiego 9 października 1938 miasto wraz z całym Krajem Sudetów zostało zbrojnie zajęte przez Niemcy hitlerowskie. W dniach 17–19 kwietnia 1945 roku miasto zostało zbombardowane przez amerykańskie samoloty. Nalot zniszczył 572 domy i kosztował życie ponad 500 ludzi. W tym samym roku, 31 lipca miał miejsce samosąd nad ludnością niemiecką – śmierć poniosło około 100 Niemców.
Demografia
Rok | 1970 | 1980 | 1991 | 2001 | 2003 | 2004 |
---|---|---|---|---|---|---|
Liczba ludności | 79 544 | 89 272 | 98 178 | 95 436 | 94 105 | 93 859 |
Dane demograficzne za rok 2004
Liczba ludności | 93 859 |
---|---|
Liczba mężczyzn | 45 206 |
Liczba kobiet | 48 653 |
0-14 lat | 14 958 |
15-59 lat | 61 503 |
60 lat i więcej | 17 398 |
Urodzenia | 1084 |
Zgony | 989 |
Przyrost naturalny | 95 |
Saldo migracji | – 341 |
Źródło: Czeski Urząd Statystyczny
Zabytki
- Pałacyk Větruše – wybudowany w 1847 roku na szczycie wzgórza. Doskonały punkt widokowy na miasto (zarówno plac przed pałacem, jak i wieża widokowa). Po pożarze w 2000 kupiony przez władze miejskie i odrestaurowany w latach 2002–2004. Obecnie mieści hotel oraz restaurację
- Zamek Střekov z XIV wieku
- Gotycki kościół Wniebowzięcia NMP (Nanebevzetí Panny Marie) – zbudowany w 1318, następnie zniszczony podczas wojen husyckich w 1426. Odbudowany w latach 1452–1530. W rekonstrukcji brali udział najwięksi czescy architekci. Podczas amerykańskiego bombardowania w 1945 wieża kościoła przechyliła się o 1,98 metra i jest obecnie najbardziej krzywą wieżą w Czechach
- Kościół świętego Wojciecha – na miejscu kościoła z 1181 roku, w 1731 wybudowano barokową świątynię dla zakonu Dominikanów
- Ratusz w stylu empire z lat 1847–1848
- Liczne, ciekawe architektonicznie budynki przemysłowe z końca XIX wieku
- Rezydencje przy ulicy Churchilla i Dvořáka zbudowane w latach 20. XIX wieku w stylu eklektycznym z elementami antyku, renesansu i klasycyzmu
- Ogród zoologiczny utworzony w 1908 – na powierzchni 26 ha żyje blisko 1300 zwierząt
Transport
Sport
- FK Ústí nad Labem – klub piłkarski
- SKV Uście nad Łabą – klub piłki siatkowej mężczyzn
- Slovan Ústečtí Lvi – klub hokejowy
Ludzie związani z miastem
- Anton Rafael Mengs – niemiecki malarz i teoretyk sztuki, jeden z prekursorów neoklasycyzmu w malarstwie, urodził się w Usti 12 marca 1728
- Milena Velba – czeska modelka, ur. 19 czerwca 1970
- Jiří Jarošík – czeski piłkarz, ur. 1977