Vicesgerent

Vicesgerent (Wicesgerent, Locum tenens seu Vices gerens noster) – urząd namiestnika królewskiego na Mazowszu, powstały w 1527 lub 1528. Tytuł ten był równoznaczny z godnością wojewody mazowieckiego. W roku 1526 Księstwo Mazowieckie zostało inkorporowane do Królestwa Polskiego. Urząd vicesgerenta zlikwidowano na sejmie koronacyjnym w 1576.

Stanowisko to zajmowali kolejno:

• Feliks z Brzezia
• Wawrzyniec Belina Prażmowski
• Jan Brodzic Łoski
• Stanisław Dołęga Grad Szreński
• Piotr Kacper Poraj Goryński
• Jan Sulima Gamrat
• Jan Dzierzgowski
• Stanisław Ławski

Po śmierci Stanisława Ławskiego (w roku 1574), w czasie trwania bezkrólewia, szlachta mazowiecka wybrała samodzielnie na stanowisko vicesgerenta Stanisława Radzimińskiego. Tego wyboru nie potwierdził nowo obrany monarcha. Stefan Batory usunął ze stanowiska Radzimińskiego, a na jego miejsce powołał Stanisława Kryskiego.

Na sejmie koronacyjnym roku 1576 zwrócono się do króla, aby zaniechał nadawania tytułu vicesgerenta wojewodzie mazowieckiemu. Tak też się stało i po 49 latach tytuł ten przestał funkcjonować.

Dodatkowa informacja

Vicesgerentem, tytułowano również podstarościch – urzędników grodzkich i ziemskich, posiadających uprawnienia zastępcy starosty. Funkcjonowanie tego tytułu na terenach występowania żup solnych miało uzasadnienie w tym, że kopalnie soli należały do regaliów królewskich. Tak więc osobą nimi zarządzającą był starosta lub podstarości, gospodarujący w imieniu właściciela, którym był sam monarcha. Kasper Niesiecki w swoich pracach wymienia tak tytułowanego:

• Michała Czaplickiego herbu Kotwicz – vicesgerenta chęcińskiego, sprawującego urząd w 1778 roku

Seweryn Uruski w swoim herbarzu wspomina:

• Stanisława Kura v. Kurakowskiego herbu Kur – vicesgerenta chęcińskiego, sprawującego urząd żupnika w 1744 roku, właściciela stanowisk żupnych

W "Materiałach Komisji Nauk Historycznych", T.10–11, s.178 wymieniany jest:

• Ignacy Grabowski – vicesgerent grodzki chęciński, sprawujący urząd w 1784 roku