Władysław Gorczyński
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk geograficznych | |
| Specjalność: meteorologia i klimatologia | |
| Alma Mater | |
| Polska Akademia Umiejętności | |
| Status |
członek korespondent |
| Uczelnia |
Towarzystwo Kursów Naukowych (1905–1918) |
| Odznaczenia | |
| |
Władysław Józef Gorczyński (ur. 19 marca 1879 w Bramkach[1], zm. 25 czerwca 1953 w Poznaniu) – polski meteorolog i klimatolog.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Był bratem publicysty i dyrektora teatrów Bolesława Gorczyńskiego. W 1902 ukończył studia na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim[2] ze złotym medalem kandydata nauk matematyczno-fizycznych (praca O biegu rocznym natężenia promieniowania słonecznego w Warszawie i o teorii użytych przyrządów). Doktoryzował się na Uniwersytecie w Montpellier w 1904[2]. W 1903 objął stanowisko kierownika Centralnego Biura Meteorologicznego przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie. Piastował też godność kierownika Gabinetu Meteorologicznego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W latach 1905-1916 odbywał podróże naukowe do Azji Mniejszej, Egiptu, Sudanu, krajów Maghrebu[2].
W latach 1909-1911 prowadził wykłady z meteorologii na Wydziale Przyrodniczym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie, a w latach 1909-1911 pełnił funkcję sekretarza wydziału[3].
W latach 1919–1926 był organizatorem i dyrektorem Państwowego Instytutu Meteorologicznego[2]. W 1926 wyjechał do Nicei w celach naukowo-badawczych. W 1937 powrócił do Polski. W sierpniu 1939 wyjechał na posiedzenie Międzynarodowej Unii Geodezji i Geofizyki do Waszyngtonu, gdzie pozostał do 1947. Wykładał wówczas na uniwersytetach w Berkeley i Miami[2].
Po powrocie do Polski objął Katedrę Meteorologii i Klimatologii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu[4]. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 284a, rząd 1, grób 8)[5][6].
Prace[edytuj | edytuj kod]
Koncentrował się na przede wszystkim na dwóch zagadnieniach: klimatologii oraz fizyce promieniowania słonecznego. Ogłosił 246 prac, w tym 150 dotyczyło promieniowania słonecznego. Wiele z nich miało charakter podstawowy w skali światowej. Brał udział w dalekich wyprawach badawczych – do Afryki północnej, Meksyku, na Ocean Indyjski i Atlantyk. Zgodnie ze wskazówkami Gorczyńskiego dwie firmy z Paryża i Delftu podjęły w 1922 produkcję solarymetrów i solarygrafów[7]. Do najważniejszych prac należały:
- O przebiegu rocznym ciśnienia i o wymianie mas powietrznych na kuli ziemskiej (1917) – praca ta posłużyła nauce światowej do obliczania migracji biegunów Ziemi w okresie rocznym,
- Nowe izotermy Polski, Europy i kuli ziemskiej oraz dodatek O charakterze klimatycznym Polski (1918),
- O systemie dziesiętnym podziału klimatów kuli ziemskiej z zastosowaniem do Europy (1934),
- Comparison of Climate of the United States and Europe with special attention to Poland and her Baltic coast (1945, Nowy Jork)[8].
Członkostwo[edytuj | edytuj kod]
Od 1908 był członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, od 1922 Polskiej Akademii Umiejętności (członek korespondent), a od 1927 Amerykańskiego Towarzystwa Meteorologicznego. W 1950 stał się członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Meteorologicznego i Hydrologicznego. Od 1912 do 1946 (od powstania do rozwiązania) był członkiem Międzynarodowej Komisji Promieniowania Słonecznego. Był też członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Limie (1944)[9].
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[10]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stanisław Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich. Podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci – pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 130.
- ↑ a b c d e Śliwa 2019 ↓, s. 84.
- ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 81, 90, 96, 97 Podkarpacka BC – wersja elektroniczna
- ↑ W.Smosarski, Władysław Gorczyński, w: Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, nr 1 (44)/1955, s. 116.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: GORCZYŃSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-14].
- ↑ Fotografia grobu na warszawskich Powązkach. [dostęp 2019-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-29)].
- ↑ O działalności naukowej Władysława Gorczyńskiego.
- ↑ W.Smosarski, Władysław Gorczyński, w: Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, nr 1 (44)/1955, s. 116-117.
- ↑ W.Smosarski, Władysław Gorczyński, w: Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, nr 1 (44)/1955, s. 117.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 17.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Joachim Śliwa, Starożytny Egipt oczami Polaków. Słownik biograficzny egiptologów, archeologów i badaczy pokrewnych dziedzin, podróżników i kolekcjonerów oraz literatów i malarzy zafascynowanych przeszłością i teraźniejszością Egiptu, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2019, s. 84, ISBN 978-83-7676-301-9.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Prace Władysława Gorczyńskiego dostępne w Sieci (Katalog HINT)
- Absolwenci i studenci Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego
- Wykładowcy Towarzystwa Kursów Naukowych 1905–1918
- Członkowie Towarzystwa Naukowego Warszawskiego
- Członkowie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Polscy meteorolodzy
- Polscy klimatolodzy
- Urodzeni w 1879
- Zmarli w 1953
- Pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie