Włośniczka tarczowata

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Włośniczka tarczowata
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

kustrzebniaki

Rząd

kustrzebkowce

Rodzina

Pyronemataceae

Rodzaj

włośniczka

Gatunek

włośniczka tarczowata

Nazwa systematyczna
Scutellinia scutellata (L.) Lambotte
Mém. Soc. roy. Sci. Liège, Série 2 14: 299 (prepr.) (1887)
Owocniki wśród mchów
Rzęski pod mikroskopem

Włośniczka tarczowata (Scutellinia scutellata (L.) Lambotte)gatunek grzybów z rodziny Pyronemataceae[1].

Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Scutellinia, Pyronemataceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz jako Peziza scutellata, później przez różnych naukowców zaliczany był do różnych rodzajów. Obecnie według Index Fungorum za ważną uznaje się nazwę nadaną w 1887 r. przez J. B. E. Lambotte, który zaliczył ten takson do rodzaju Scutellinia[1]. Synonimów nazwy naukowej ma ponad 20. Niektóre z nich[2]:

  • Allophylaria terrigena P. Karst. 1889
  • Ciliaria scutellata (L.) Quél. ex Boud. 1885
  • Humariella scutellata (L.) J. Schröt. 1893
  • Lachnea scutellata (L.) Gillet 1880
  • Patella scutellata (L.) Morgan1902
  • Peziza aurantiaca Vent.1812
  • Peziza scutellata L. 1753

Nazwa polska według A. Chmiel[3].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Owocnik

Typu apotecjum bez trzonu. Średnica 0,5-1,5 cm. U młodych osobników ma miseczkowaty kształt, u starszych staje się coraz bardziej nieregularny. Górna powierzchnia ma barwę jaskrawo czerwonopomarańczową do czerwonobrązowej i znajduje się na niej hymenium. Dolna powierzchnia jest brązowawa i pokryta brązowoczarnymi, zaostrzonymi i sterczącymi szczecinkami o długości do 1,5 mm[4]. Włoski te wyrastają również na brzegu owocnika, można je dostrzec przez lupę. Miąższ biały, wodnisty, bardzo miękki. Po rozgnieceniu pachnie fiołkami[4][5].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki eliptyczne, o rozmiarach 17-23 x 10.5-14 μm. Niedojrzałe mają gładką powierzchnię, dojrzałe mają powierzchnię wyraźnie rzeźbioną; posiadają brodawki i łączące je żebra o wysokości do około 1 μm. Wewnątrz znajduje się kilka kropli oleju. Wstawki (parafizy) mają cylindryczny kształt, poprzeczne przegrody i średnicę 6-10 μm[6].

Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]

Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy i Afryki, także na wielu wyspach. W Europie północna granica zasięgu sięga po północne wybrzeże Islandii i 69 stopień szerokości geograficznej na Półwyspie Skandynawskim[7]. W Europie Środkowej jest szeroko rozprzestrzeniony i częsty, zwykle owocniki występują w grupach[4], w Polsce również jest dość pospolity. Występuje w lasach i zaroślach, rośnie na próchniejącym drewnie, na szczątkach roślinnych lub na wilgotnej glebie[5].

Znaczenie[edytuj | edytuj kod]

Saprotrof. Trwające 6 lat badania nad sukcesją flory grzybów na świeżo ściętych resztkach drzewa topoli kanadyjskiej wykazały, że S. scutellata pojawił się mniej więcej w środkowym okresie zasiedlanie drewna tej topoli przez szereg gatunków grzybów (około 2-4 lat po wycięciu drzew), wraz z takimi grzybami, jak: Ascocoryne sarcoides, Scutellinia cervorum i Ruzenia spermoides[8]. Nie jest grzybem trującym, jednak ze względu na niewielkie rozmiary i znikomą użyteczność zaliczany jest do grzybów niejadalnych[5].

Mc Knigh opisuje go jako "najbardziej atrakcyjny mały grzyb" i zauważa, że mimo małych rozmiarów jest łatwo dostrzegalny dzięki swojemu jaskrawemu ubarwieniu[9]. Przeprowadzone w 1956 r. badania wykazały, że swoją czerwoną barwę zawdzięcza karotenom (głównie jest to β-karoten), ponadto zawiera niewielką ilość ksantofilu[10].

Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]

W Polsce występuje około 20 gatunków włośniczek[3]. Wszystkie są morfologicznie bardzo podobne, jedyną różniącą je cechą, którą można dostrzec bez użycia mikroskopu jest długość rzęsek, nie wystarcza to jednak do rozróżnienia gatunków[4]. Pewne ich rozróżnienie możliwe jest tylko badaniami mikroskopowymi, przy których ważne są: kształt, rozmiary i urzeźbienie powierzchni zarodników oraz budowa podstawy szczecinek i ich długość[11].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c Index Fungorum. [dostęp 2014-08-26]. (ang.).
  2. Species Fungorum. [dostęp 2014-08-25]. (ang.).
  3. a b Maria Alicja Chmiel: Checklist of Polish Larger Ascomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 978-83-89648-46-4.
  4. a b c d Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
  5. a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  6. MushroomExpert. [dostęp 2014-08-25]. (ang.).
  7. Discover Life Maps. [dostęp 2014-08-25].
  8. Runge A (1982). "Succession of fungi on Poplar Populus canadensis stumps". Zeitschrift für Mykologie (in German) 48 (1): 133–40
  9. McKnight VB (1987). A Field Guide to Mushrooms, North America. Boston: Houghton Mifflin. s. 63. ISBN 0-395-91090-0
  10. Jensen SL (1965). "On fungal carotenoids and the natural distribution of spirilloxanthin". Phytochemistry 4 (6): 925–31. doi:10.1016/S0031-9422(00)86270-6
  11. Hansen, L., Knudsen, H., 2000, Nordic Macromycetes vol. 1. Ascomycetes. Nordsvamp. Copenhagen