Włośniczka tarczowata
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Klasa | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
włośniczka tarczowata |
Nazwa systematyczna | |
Scutellinia scutellata (L.) Lambotte Mém. Soc. roy. Sci. Liège, Série 2 14: 299 (prepr.) (1887) |
Włośniczka tarczowata (Scutellinia scutellata (L.) Lambotte) – gatunek grzybów z rodziny Pyronemataceae[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Scutellinia, Pyronemataceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz jako Peziza scutellata, później przez różnych naukowców zaliczany był do różnych rodzajów. Obecnie według Index Fungorum za ważną uznaje się nazwę nadaną w 1887 r. przez J. B. E. Lambotte, który zaliczył ten takson do rodzaju Scutellinia[1]. Synonimów nazwy naukowej ma ponad 20. Niektóre z nich[2]:
- Allophylaria terrigena P. Karst. 1889
- Ciliaria scutellata (L.) Quél. ex Boud. 1885
- Humariella scutellata (L.) J. Schröt. 1893
- Lachnea scutellata (L.) Gillet 1880
- Patella scutellata (L.) Morgan1902
- Peziza aurantiaca Vent.1812
- Peziza scutellata L. 1753
Nazwa polska według A. Chmiel[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Typu apotecjum bez trzonu. Średnica 0,5-1,5 cm. U młodych osobników ma miseczkowaty kształt, u starszych staje się coraz bardziej nieregularny. Górna powierzchnia ma barwę jaskrawo czerwonopomarańczową do czerwonobrązowej i znajduje się na niej hymenium. Dolna powierzchnia jest brązowawa i pokryta brązowoczarnymi, zaostrzonymi i sterczącymi szczecinkami o długości do 1,5 mm[4]. Włoski te wyrastają również na brzegu owocnika, można je dostrzec przez lupę. Miąższ biały, wodnisty, bardzo miękki. Po rozgnieceniu pachnie fiołkami[4][5].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki eliptyczne, o rozmiarach 17-23 x 10.5-14 μm. Niedojrzałe mają gładką powierzchnię, dojrzałe mają powierzchnię wyraźnie rzeźbioną; posiadają brodawki i łączące je żebra o wysokości do około 1 μm. Wewnątrz znajduje się kilka kropli oleju. Wstawki (parafizy) mają cylindryczny kształt, poprzeczne przegrody i średnicę 6-10 μm[6].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy i Afryki, także na wielu wyspach. W Europie północna granica zasięgu sięga po północne wybrzeże Islandii i 69 stopień szerokości geograficznej na Półwyspie Skandynawskim[7]. W Europie Środkowej jest szeroko rozprzestrzeniony i częsty, zwykle owocniki występują w grupach[4], w Polsce również jest dość pospolity. Występuje w lasach i zaroślach, rośnie na próchniejącym drewnie, na szczątkach roślinnych lub na wilgotnej glebie[5].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Saprotrof. Trwające 6 lat badania nad sukcesją flory grzybów na świeżo ściętych resztkach drzewa topoli kanadyjskiej wykazały, że S. scutellata pojawił się mniej więcej w środkowym okresie zasiedlanie drewna tej topoli przez szereg gatunków grzybów (około 2-4 lat po wycięciu drzew), wraz z takimi grzybami, jak: Ascocoryne sarcoides, Scutellinia cervorum i Ruzenia spermoides[8]. Nie jest grzybem trującym, jednak ze względu na niewielkie rozmiary i znikomą użyteczność zaliczany jest do grzybów niejadalnych[5].
Mc Knigh opisuje go jako "najbardziej atrakcyjny mały grzyb" i zauważa, że mimo małych rozmiarów jest łatwo dostrzegalny dzięki swojemu jaskrawemu ubarwieniu[9]. Przeprowadzone w 1956 r. badania wykazały, że swoją czerwoną barwę zawdzięcza karotenom (głównie jest to β-karoten), ponadto zawiera niewielką ilość ksantofilu[10].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
W Polsce występuje około 20 gatunków włośniczek[3]. Wszystkie są morfologicznie bardzo podobne, jedyną różniącą je cechą, którą można dostrzec bez użycia mikroskopu jest długość rzęsek, nie wystarcza to jednak do rozróżnienia gatunków[4]. Pewne ich rozróżnienie możliwe jest tylko badaniami mikroskopowymi, przy których ważne są: kształt, rozmiary i urzeźbienie powierzchni zarodników oraz budowa podstawy szczecinek i ich długość[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2014-08-26]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2014-08-25]. (ang.).
- ↑ a b Maria Alicja Chmiel: Checklist of Polish Larger Ascomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 978-83-89648-46-4.
- ↑ a b c d Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ MushroomExpert. [dostęp 2014-08-25]. (ang.).
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-08-25].
- ↑ Runge A (1982). "Succession of fungi on Poplar Populus canadensis stumps". Zeitschrift für Mykologie (in German) 48 (1): 133–40
- ↑ McKnight VB (1987). A Field Guide to Mushrooms, North America. Boston: Houghton Mifflin. s. 63. ISBN 0-395-91090-0
- ↑ Jensen SL (1965). "On fungal carotenoids and the natural distribution of spirilloxanthin". Phytochemistry 4 (6): 925–31. doi:10.1016/S0031-9422(00)86270-6
- ↑ Hansen, L., Knudsen, H., 2000, Nordic Macromycetes vol. 1. Ascomycetes. Nordsvamp. Copenhagen