Włodowice (gmina)

Włodowice
	gmina miejsko-wiejska
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	zawierciański
TERC	2416092
Burmistrz	Adam Szmukier
Powierzchnia	76,8 km²
Populacja (30.12.2021); • liczba ludności	; 5138
• gęstość	68,0 os./km²
Nr kierunkowy	34
Tablice rejestracyjne	SZA
	Adres urzędu:ul. Krakowska 26; 42-421 Włodowice
	Położenie na mapie województwa śląskiego Włodowice
	Położenie na mapie Polski Włodowice
	50°33′N 19°27′E/50,555000 19,451389
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Włodowice – gmina miejsko-wiejska w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.

Siedziba gminy to Włodowice.

Według danych z 31 grudnia 2021 roku^[1] gminę zamieszkuje 5138 osób.

Wieś Włodowice istniała już na początku XIII wieku. Pierwsza o niej wzmianka pochodzi z 1220 roku, kiedy to Włodowice częściowo były własnością książęcą, częściowo zaś w posiadaniu klasztoru mstowskiego. W tymże roku biskup krakowski Iwo Szawłowicz Odrowąż wydał klasztorowi Kanoników Regularnych w Mstowie pergamin uposażeniowy, w którym, między innymi, wymienione są Włodowice.

W 1327 roku król Władysław Łokietek zamienia z klasztorem w Mstowie wsie Komorniki i Skarżyce na wieś Włodowice i Parkoszowice. Z rąk królewskich przeszły Włodowice w ręce Włodka II, herbu Sulima z Charbinowic (wynika to z dokumentu nadawczego Władysława Jagiełły, datowanego 27 września 1386 r.). Następca Włodka, Bartosz Włodek Sulimczyk sprzedaje Włodowice w roku 1470 mieszczanom krakowskim: Imbramowi i Piotrowi Salomonowiczom. Od Salomonowiczów Włodowice przeszły w ręce Jana Feliksa Rzeszowskiego, prepozyta przemyskiego, później Jana Pileckiego, a następnie Mikołaja Pileckiego.

Dokument Władysława Łokietka z 1327 roku, wymienia tę osadę jeszcze jako wieś, natomiast określenie "oppidum" pojawia się przy nazwie Włodowice po raz pierwszy w dokumencie Władysława Jagiełły z 1386 roku, przy okazji nadania tego miasta Włodkowi z Charbinowic, później z Ogrodzieńca, herbu Sulima, podówczas cześnikowi krakowskiemu. Kiedy nastąpiła lokacja osady dokładnie nie wiadomo. Przypuszczalnie akcja ta miała miejsce w latach panowania Kazimierza Wielkiego lub, co mniej prawdopodobne, w okresie andegaweńskim.

Około roku 1470 Jan Bartosz Włodek z Ogrodzieńca sprzedał Włodowice wraz z kilkoma wsiami mieszczanom krakowskim: Ibrachimowi i Piotrowi Salomonowiczom. Spisującym w owym czasie swoją "księgę beneficjów" Jan Długosz, odnotował istnienie w tym mieście kościoła parafialnego. Niebawem Salamonowicze odstąpili część majątku Rzeszowskim, a ci z kolei, w 1492 roku, zamienili dobra włodowickie z Janem z Pilicy herbu Leliwa, na Zawiercie z dopłatą 8000 złotych węgierskich. W rękach Pileckich pozostawało miasto do roku 1523, wtedy bowiem zakupił je Jan Boner. Wnukowie tegoż Jana: Seweryn i Fryderyk Bonerowie, wraz z matką Jadwigą Kościelecką, zamienili w 1571 roku miejscową świątynię na zbór ariański, który kolejny właściciel osady, Mikołaj Firlej, przywrócił kościołowi rzymskokatolickiemu. Firlejowie weszli w posiadanie Włodowic dzięki małżeństwu Jana Firleja z Zofią, siostrą wspomnianych wyżej Seweryna i Fryderyka Bonerów. Dzierżyli oni ten majątek do roku 1669, po czym odstąpili go Stanisławowi Warszyckiemu herbu Abdank, kasztelanowi krakowskiemu. Po Warszyckich, drogą koligacji rodzinnych, Włodowice znalazły się w kompleksie majątkowym Męcińskich herbu Poraj, którzy pozostali właścicielami osady aż do początków XIX wieku. Niewątpliwie prywatny charakter miasta i wyjątkowo częste zmiany właścicieli nie sprzyjały poważniejszemu rozwojowi społeczno-gospodarczemu. Taki przebieg procesu historycznego spowodował, iż we Włodowicach nie wykształciła się nigdy struktura społeczna o charakterze zdecydowanie miejskim, chociaż osada usytuowana była przy ważnym w tej części kraju szlaku komunikacyjnym.

W 1581 roku żyło tu zaledwie 3 rzemieślników i 3 komorników. Również zaludnienie Włodowic nie było zbyt imponujące, skoro w roku 1662 liczba mieszkańców wynosiła zaledwie 382 osoby. Zaznaczyć jednak należy, że był to okres szczególnie niepomyślny w dziejach miasta, lata "potopu" szwedzkiego upamiętniły się bowiem poważnymi zniszczeniami i znacznym wyludnieniem osady. Stale funkcjonowały natomiast urzędy typowe dla ośrodków miejskich. Szesnastowieczne źródła odnotowują kolejnych wójtów, burmistrzów i rajców miasta, poświadczając jednocześnie ich ożywioną działalność. Niedorozwój rzemiosła sprawił stosunkowo późne ukształtowanie się organizacji cechowej. Istnienie cechów włodowickich było niezaprzeczalnym faktem dopiero w drugiej połowie XVIII wieku, kiedy właściciel miasta zatwierdził ich przywileje. Znacznie wcześniej, bo w roku 1603, ksiądz Jan Firlej założył miejscowy szpital - przytułek.

Pod koniec XVIII wieku Włodowice liczyły około 700 mieszkańców i 140 domów, oprócz kościoła i dworu całkowicie drewnianych. W mieście pracowały 3 młyny, istniała karczma i browar, a nawet niewielka szkoła. Zdecydowana większość mieszkańców parała się rolnictwem. Niewiele zmian w zagraryzowanym obrazie osady przyniósł również wiek dziewiętnasty.

Do roku 1831, po Męcińskich, Włodowice przeszły w ręce Poleskich. Jeden z tejże rodziny - Michał Poleski, herbu Poraj, powstaniec z 1863 r. i więzień X pawilonu warszawskiej cytadeli, osiadł w roku 1870 we Włodowicach. Wkrótce po tym Włodowice zyskały nazwę Aten Okulskich, bowiem były ośrodkiem wiedzy, kultury i wszelakiej nauki. Michał Poleski założył, w starym dworzyszczu włodowickim, prywatną szkołę agronomiczną. Przy szkole (własnym kosztem) urządził laboratorium chemiczne i fizyczne. W pokojach tzw. królewskich urządził bibliotekę liczącą przeszło 10 000 tomów, archiwum starych i cennych akt i dokumentów po dawnych dziedzicach Włodowic: Bonarach, Firlejach, Warszyckich i Męcińskich. W kilku pokojach umieszczone były kolekcje minerałów i okazy paleontologiczne zebrane z terenu całej Polski, zbiór flory krakowskiej umieszczonej w olbrzymich zielnikach. Do pałacu włodowickiego przyjeżdżali uczeni z Polski i z zagranicy.

Włodowice ostatecznie utraciły prawa miejskie w 1870 roku.

W czasie I wojny światowej Michał Poleski przeniósł się do Warszawy, gdzie zmarł 20 kwietnia 1917 r. i został pochowany na cmentarzu powązkowskim.

Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]

Według danych z roku 2019 gmina Włodowice ma obszar 76,8 km², w tym:

użytki rolne: 57%
użytki leśne: 32%

Gmina stanowi 7,7% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Dane z 31 grudnia 2021^[1] roku:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	5138	100	2632	51,2	2506	48,8
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	68		35		33

Piramida wieku mieszkańców gminy Włodowice w 2021 roku.

Miejscowości[edytuj | edytuj kod]

Góra Włodowska, Hucisko, Kopaniny, Morsko, Parkoszowice, Rudniki, Rzędkowice, Skałka, Włodowice, Zdów.

Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]

Kroczyce, Myszków, Niegowa, Zawiercie, Żarki

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Gmina Włodowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-12-02] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[:0-1] Gmina Włodowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-12-02] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[1]

Miasta	Włodowice
Wsie	Góra Włodowska Hucisko Morsko Parkoszowice Rudniki Rzędkowice Skałka Zdów
Kolonie	Kopaniny Parkoszowice-Kolonia
Osada leśna	Borowe Pole
Integralne części wsi	Czworaki Huby Kolonia Kopalnia Młyny Stypa Wygoda

Miasta	Łazy Ogrodzieniec Pilica Poręba Szczekociny Włodowice Zawiercie
Gminy miejskie	Poręba Zawiercie
Gminy miejsko-wiejskie	Łazy Ogrodzieniec Pilica Szczekociny Włodowice
Gminy wiejskie	Irządze Kroczyce Żarnowiec

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) Generalne Gubernatorstwo Warszawskie (1915–19) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945) woj. śląskie (1945–50) woj. katowickie (1950–53) woj. stalinogrodzkie (1953–56) woj. katowickie (1956–75)
Miasta	Będzin (do 1948 →) Czeladź (do 1870 i 1916–51 →) Dąbrowa (Górnicza) (1916–49 →) Grodziec (od 1951) Kazimierz Górniczy (od 1967) Klimontów (od 1967) Koziegłowy (do 1870) Łagisza (1969–72 →) Modrzejów (do 1870) Mrzygłód (do 1870 i 1916–19) Porąbka (1967–72 →) Siewierz (do 1870 i 1916–19) Sosnowiec (1902–28 →) Strzemieszyce Wielkie (od 1954) Włodowice (do 1870) Wojkowice (od 1962) Zagórze (od 1967) Zawiercie (1915–26 →) Ząbkowice (od 1962) Żarki (do 1870)
Osiedla (1954–72)	Gołonóg (1957–60) Kazimierz (1954–66 →) Klimontów (1954–66) Maczki (1958–72 →) Ostrowy Górnicze (1956–66 →) Porąbka (1956–66) Wojkowice Komorne (1954–62) Zagórze (1954–66) Ząbkowice (1956–62)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bobrowniki (1867–1954 i od 1973) Choroń (1867–1925) Czeladź (1915) Dąbrowa Górnicza (1909–16) Gołonóg (de facto 1941–54, de jure 1950–54) Górnicza (1874–1909) Grodziec (1915–51) Gzichów (1867–1915) Kazimierz (1950–54) Koziegłowy (1867–1915) Koziegłowy (1915–26 →) Koziegłówki (1915–26 →) Kromołów (← 1890–1926 →) Łagisza (1915–54) Łosień (1867–1954 i od 1973) Mierzęcice (1915–26 →) Milowice (1915) Modrzejów (1915) Mrzygłód (1915–16 i 1919–26 →) Myszków (1924–26 →) Niegowa (1867–1926 →) Niwka (1915–53) Olkusko-Siewierska (1867–1915, 1919–41 i 194?–49) Osad Górniczych (1867–1874) Ożarowice (1867–1941 i 1945–49) Pińczyce (1867–1926 →) Poraj (1915–19 i 1925–26 →) Poręba (Mrzygłodzka) (1867–1926 →) Psary (od 1973) Rokitno Szlacheckie (1867–1926 →) Rudnik–Wielki (1867–1926 →) Sączów (1941–45 i 1950–54) Siewierz (1890–1916 i 1919–26 →) Strzemieszyce (1941–4?) Strzemieszyce Wielkie (1950–54) Sulików (1867–1915) Włodowice (1867–1926 →) Wojkowice Kościelne (de facto 1867–1941, de jure 1867–1949; i od 1973) Wysoka (1915–19) Zagórze (Olkuskie) (1867–1874 i 1909–54) Zagórze (GGW) (1915) Ząbkowice (de facto 1941–54, de jure 1950–54; i od 1973) Żarki (1867–1926 →)
Gromady (1954–72)	Błędów (1954–61) Bobrowniki (1954–72) Dąbie (1954–72) Dobieszowice (1954–72) Gołonóg (1954–56) Kazimierz (1954) Klimontów (1954) Łagisza (1954–68) Łosień (1954–72) Maczki (1954–57) Okradzionów (1954–72) Ostrowy Górnicze (1954–55) Ożarowice (1954–56 →) Porąbka (1954–55) Psary (1954–72) Rogoźnik (1954–72) Sarnów (1954–72) Sączów (1954–72) Siemonia (1954–61) Strzemieszyce Małe (1954–72) Strzemieszyce Wielkie (1954) Strzyżowice (1954–72) Tąpkowice (1954–56 →) Tuczna Baba / Tucznawa (1954–72) Ujejsce (1954–72) Wojkowice Komorne (1954) Wojkowice Kościelne (1954–72) Zagórze (1954) Ząbkowice (1954–55) Żychcice (1954–61)

Przynależność administracyjna	Generalne Gubernatorstwo Lubelskie (1915–19)
Miasta	Dąbrowa Górnicza (1916–19)
Gminy wiejskie	Choroń (1915–19) Dańdówka (1915) Dąbrowa Górnicza (1915–16) Gołonóg (1915–19) Klimontów (1915) Kromołów (1915–19) Łosień (1915–19) Niegowa (1915–19) Niwka (1915–19) Rokitno Szlacheckie (1915–19) Włodowice (1915–19) Zagórze (1915 i 1915–19) Żarki (1915–19)

Przynależność wojewódzka	woj. kieleckie (II RP) (1927-39) woj. kieleckie (PRL) (1945) woj. śląskie (1945-50) woj. katowickie (1950-53) woj. stalinogrodzkie (1953-56) woj. katowickie (1956-75)
Miasta	Koziegłowy (1950-55 →) Łazy (od 1967) Myszków (1950-55 →) Ogrodzieniec (od 1973) Poręba (od 1973) Siewierz (od 1962) Zawiercie (← do 1948 →) Żarki (1949-55 →)
Osiedla (1954-72)	Łazy (1956-66) Ogrodzieniec (1956-72) Poręba (I) (1957-72) Siewierz (1958-62)
Gminy wiejskie (← 1927-39, 1945-54 i 1973-75)	Koziegłowy (do 1949) Koziegłówki (do 1954) Kroczyce (← od 1951) Kromołów Łazy (od 1948) Mierzęcice Mrzygłód Myszków (do 1949) Niegowa (do 1954) Ogrodzieniec (od 1973) Pińczyce (do 1954) Poraj (do 1954) Poręba (do 1954) Rokitno-Szlacheckie (do 1947) Rudnik Wielki (do 1954) Siewierz (do 1954) Siewierz (od 1973) Włodowice Wysoka (1973-74) Żarki (do 1954)
Gminy wiejskie pod okupacją (1939-45)	Kozieglowy Lazy Myschkow Poraj Poremba Siewierz Wlodowice
Gromady (1954-72)	Będusz (1954-55 →) Blanowice (1954-72) Brudzowice (1954-72) Bzów (1954-72) Choroń (1954-55 →) Chruszczobród (1954-72) Ciągowice (1954-61) Cynków (1954-55 →) Giebło (← 1956-72) Gniazdów (1954-55 →) Góra Włodowska (1954-55 →) Jastrząb (1954-55 →) Jaworznik (1954-55 →) Koziegłówki (1954-55 →) Kroczyce (1954-72) Kromołów (1954-72) Kuźnica Stara (1954-55 →) Lgota Górna (1954-55 →) Ludwinów (1954-55 →) Łazy (1954-55) Marciszów (1954-64) Markowice (1954-56 →) Masłońskie (1954-55 →) Mierzęcice (1954-72) Mrzygłód (1954-56 →) Mzurów (1954-55 →) Niegowa (1954-55 →) Niegowonice (1954-72) Niwki (1954-61) Nowa Wieś (1954-59) Nowa Wieś Żarecka (1954-55 →) ~~Ogrodzieniec~~ (←~~1956~~) Osiek (1954-55 →) Pińczyce (1954-55 →) Podzamcze (← 1956-72) Poraj (1954-55 (→)) Poręba I (1954-56) Poręba II (1954-57) Pradła (1954-72) Przeczyce (1954-72) Przybynów (1954-55 →) Przyłubsko (1954-59) Rokitno Szlacheckie (1954-72) Rudniki (1954-61) Ryczów (← 1956-61) Siedlec (1954-55 →) Siewierz (1954-57) Sokolniki (← 1955 →) Sulików (1954-61) Tomiszowice (1954-55 →) Włodowice (1954-72) Wysoka (1954-72) Zawada (1954-55 →) Zdów (1954-61) Zendek (1954-61) Żelisławice (1954-72)