W krainie Gryfitów

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

W krainie Gryfitów jest to wydana po raz pierwszy w 1976 roku[1] antologia podań, legend i baśni związanych z historią Pomorza Zachodniego, zebranych przez Stanisława Świrko, ilustrowana przez Wiesława Majchrzaka.
Pomimo swojego komercjalnego charakteru, W krainie Gryfitów jest tomem przydatnym zarówno dla polskiej folklorystyki, jako punkt zaczepienia dla bardziej naukowych badań nad folklorem zachodniej części Polski, jak i w celu odnalezienia typowo słowiańskich korzeni Pomorza Zachodniego, jako terenu geograficznego, którego historia przeplatana jest odłączaniem i ponownym przyłączaniem do Ziem Polskich od czasów zrzeszenia słowiańskich plemion na terenach współczesnej Polski przez Mieszka I[2].

Tom zawiera opowiadania i mity związane z takimi postaciami z wierzeń ludowych jak słowiańscy bogowie, syreny, rusałki, wodniki, topielce, widma, upiory, strzygi czy różne rodzaje zwierząt, znaleźć w nim można również opowiadania związane z zamianą ludzi w zwierzęta czy przedmioty nieożywione.

Zawartość antologii[3][edytuj | edytuj kod]

Antologię rozpoczyna Przedmowa napisana przez Stanisława Świrko, następnie podzielona jest ona na rozdziały tematycznie powiązanych ze sobą tekstów:

I. W WALCE O ZIEMIĘ OJCZYSTĄ

  • Marzenna Rzeszowska – O zakopanym dzwonie i dzielnych rycerzach księcia Bogusława I
  • Tymoteusz Karpowicz – O bartniku Cichu i walczącym niedźwiedziu
  • Czesław Piskorski i Ryszarda Wilczyńska – O włóczniach Mohortowych rycerzy
  • Marzenna Rzeszowska – O obrońcach Góry Zamkowej
  • Stefan Deskur – Rak
  • Marzenna Rzeszowska – O żołnierzach zamienionych w drzewa
  • Marzenna Rzeszowska – O śpiących rycerzach znad Odry
  • Czesław Piskorski – Jak rycerz Bartłomiej z Dębogóry wypędził Brandenburczyków z Gardźca
  • Stanisław Świrko – O słowiańskiej osadzie Parsęcko i Krzywym Marcinie

II. O WŁADCACH POMORZA ZACHODNIEGO

  • Czesław Piskorski i Stanisław Świrko – Jak powstały Mieszkowice
  • Czesław Piskorski – O Żelisławie i gnieździe gryfów
  • Marzenna Rzeszowska – O księciu Barnimie II i pięknej żonie rycerza Widanty
  • Marceli Labon – O księżnie Zofii i Janie z Maszewa
  • Marzenna Rzeszowska – O błaźnie Mikołaju
  • Marzenna Rzeszowska – O Sydonii, Białej Damie szczecińskiego zamku
  • Marzenna Rzeszowska – Ostatni z rodu olbrzymów
  • Marzenna Rzeszowska – O białym orle nad cmentarzem olbrzymów
  • Marzenna Rzeszowska – Śmierć księcia
  • Stanisław Świrko – Dąb Trzech Panów
  • Tymoteusz Karpowicz – Świadectwo hańby

III. O DAWNYCH PANACH I PODDANYCH

  • Marzenna Rzeszowska – Noc sylwestrowa nad Słupią
  • Czesław Piskorski – O rycerzach i okrutnym feudale
  • Władysław Łęga – Księżniczka bez serca
  • Marzenna Rzeszowska – Widma
  • Gracjan Bojar-FijałkowskiUpiór w Suchej
  • Stanisław Pawłowicz – O trzech dębach z Osowa
  • Janina Buczyńska – Przeklęty zamek na Wzgórzu Wisielców
  • Janina Buczyńska – O okrutnym władcy zbójeckiego zamku
  • Roman Zmorski – Dobry starosta

IV. O DAWNYCH BOGACH I BOŻKACH POGAŃSKICH TUDZIEŻ O KOŚCIOŁACH, KLASZTORACH I ZAKONNIKACH

  • Władysław Łęga – Ofiara
  • Władysław Łęga – Koń wróżbita
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Klęska Belbuka
  • Bolesław Kibała – O pogańskich dziewicach nad Drawą
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Wróżba Swantewita
  • Stefan Deskur – Boży Dar
  • Monika Wiśniewska – Zjawy topielców koło Jęczydołu
  • Stanisław Świrko – O lubińskiej syrenie i zakonniku
  • Janina Buczyńska – O swobnickim komturze i urodziwej córce wójtowej
  • Stefan Deskur – Płomień
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Płaczące dzwony
  • Czesław Piskorski – O diable z Kniei Bukowej
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Opat Bruno z Kołbacza
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Jesiotry braciszka Urbana
  • Stanisław Pawłowicz – O kościele Mariackim w Stargardzie
  • Jerzy Buczyński – O słowiańskiej bogini śmierci
  • Ryszarda Wilczyńska – O dzwonach z goleniowskiej fary

V. O MORZU, JEZIORACH, RZEKACH I DZIELNYCH RYBAKACH

  • Władysław Łęga – Król głębin
  • Marzenna Rzeszowska – O rusałce z Nowogardna
  • Marzenna Rzeszowska – O regalickim wodniku
  • Stanisław Rzeszowski – O pięciogłowym smoku
  • Tymoteusz Karpowicz – O dąbskiej syrenie
  • Tymoteusz Karpowicz – O rybaku i diable
  • Jerzy Buczyński – O rzece Inie
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Diabeł powsinoga
  • Marzenna Rzeszowska – O złośliwym diable i sprytnym rybaku
  • Janina Sidorowicz – O rycerzu Warszu i Warszewskim Jeziorze
  • Stanisław Świrko – Syrena z Trzęsacza

VI. O MIŁOŚCI RYCERSKIEJ I WIEŚNIACZEJ

  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Pieśń Świętobora
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – O zaczarowanej księżniczce Sygrydzie
  • Tymoteusz Karpowicz – Siedem wierzb
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – O dwóch braciach rycerzach i ich niesławnej śmierci
  • Stefan Deskur – Bliźniaki
  • Janina Buczyńska – O kupcównie Małgosi i szadzkim kasztelanie
  • Marzenna Rzeszowska – O kochankach z Trzęsacza
  • Marzenna Rzeszowska – O niezgodnych rycerzach
  • Stanisław Świrko – O szewczyku i pięknej starościance

VII. O GRODACH POMORSKICH I ICH MIESZKAŃCACH

  • Stanisław Świrko – O zatopionej Winecie
  • Jerzy Buczyński – Ślepy rumak z Winety
  • Marzenna Rzeszowska – O zdrajcy burmistrzu i pasterce Anusi
  • Marzenna Rzeszowska – Tajemnica herbu Goleniowa
  • Czesław Piskorski – Wieniec Zgody
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Zaraza w Połczynie
  • Stanisław Świrko – Kłopoty mieszkańców Sianowa
  • Jerzy Buczyński i Stanisław Świrko – Skąd pochodzi nazwa miasta Kamień
  • Jerzy Buczyński – O Morzu Czerwonym w Stargardzie
  • Jerzy Buczyński – Baszta Kaszana w Trzebiatowie
  • Stanisław Świrko – Skarby zamku drahimskiego
  • Stanisław Świrko – Ambona w Radaczu
  • Marceli Labon – O widmie na Grodźcu

VIII. O ZBÓJCACH I PIRATACH

  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – O zbójcach z Góry Chełmskiej i mosiężnym rogu
  • Monika Wiśniewska – O głazie Kołyską zwanym
  • Stanisław Deskur – Rozbójnik
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Strachy nad jeziorem Glicko
  • Tymoteusz Karpowicz – Czarny Lewiatan
  • Władysław Łęga – Okręt widmo
  • Tymoteusz Karpowicz – Siedmiu łebian w niebie
  • Stanisław Świrko – O urodziwej Stence * korsarce wolińskiej

IX. O ZACZAROWANYCH SKARBACH, SZCZĘŚCIU I LUDZKIEJ CHCIWOŚCI

  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – O ubogim gospodarzu i bursztynowych skarbach
  • Janina Buczyńska – Ubogi bednarz z Kołbacza, który osadę Sowno założył
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Kamień szczęścia
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Skarby podziemnego zamku
  • Stanisław Rzeszowski – Skarb rycerza o sześciu palcach
  • Stanisław Rzeszowski – O skamieniałym chciwcu z Karska
  • Marzenna Rzeszowska – O strażnikach skarbu i pracowitym szewczyku
  • Władysław Łęga – Dzwon
  • Tymoteusz Karpowicz – Złote Jezioro
  • Tymoteusz Karpowicz – Ślepiec z Łeknicy
  • Stanisław Świrko – Szczęście na moście
  • Marzenna Rzeszowska – O skarbie i szubienicy na Serbskiej Górze

X. BAŚNIE O KARZEŁKACH, DIABŁACH, CZAROWNICACH I STRACHACH

  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – O dobrych karzełkach znad brzegów Jamna
  • Władysław Łęga – Niezwykłe wesele
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – O dwóch białych gołąbkach
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Lestek na królewskim dworze
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Tajemnica czarnej wody
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Nocna przygoda drwala Marcina
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Śpiewający przetak
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – O dwóch siostrach gęsiareczkach
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Odmieniec
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Pas wilkołaka
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Kamienna chatka
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Jak rycerz Bonin diabłu duszę zaprzedał
  • Stefan Deskur – Sześć sióstr
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Człowiek w kamień zaklęty
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Olbrzym, diabeł i przemyślny karzełek
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – O złych wróżkach i cudownym źródełku
  • Monika Wiśniewska – Sabat czarownic na górze Słup
  • Władysław Łęga – O zamku w Sławnie
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Fałszywa kartka
  • Gracjan Bojar-Fijałkowski – Księga tajemnej wiedzy
  • Stanisław Rzeszowski – O błędnym ogniku

Antologię zamykają Słownik wyrazów staropolskich, gwarowych i obcych oraz Źródła

Spis treści, usytuowany na końcu antologii zatytułowany jest Spis Rzeczy.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. W krainie Gryfitów: podania, legendy i baśnie Pomorza Zachodniego - Google Books [online], books.google.pl [dostęp 2017-11-15].
  2. Stanisław Świrko, “Przedmowa” w W Krainie Gryfitów. Podania, legendy i baśnie Pomorza Zachodniego. Wydanie II (Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1986), strona 9-10.
  3. Stanisław Świrko, W Krainie Gryfitów. Podania, legendy i baśnie Pomorza Zachodniego. Wydanie II (Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1986).