Wałcz (gmina wiejska)

Wałcz
	gmina wiejska
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	wałecki
TERC	2417052
Siedziba	Wałcz
Wójt	Jan Matuszewski
Powierzchnia	574,88 km²
Populacja (31.12.2016); • liczba ludności	; 12 683
• gęstość	22,1 os./km²
Nr kierunkowy	67
Tablice rejestracyjne	ZWA
	Adres urzędu:ul. J. Dąbrowskiego 8; 78-600 Wałcz
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	31
Liczba miejscowości	41
	Położenie na mapie powiatu;
	53°16′36,58″N 16°27′48,31″E/53,276828 16,463419
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Wałcz – gmina wiejska w Polsce położona w południowo-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, w powiecie wałeckim. Jest największą gminą wiejską w Polsce. Siedzibą gminy jest miasto Wałcz, które nie wchodzi w skład gminy, a jest osobną gminą miejską.

Według danych z 31 grudnia 2016 r. gmina miała 12 683 mieszkańców^[1]. Jest to druga pod względem wielkości gmina w Polsce. Natomiast według danych z 31 grudnia 2019 roku^[2] gminę zamieszkiwało 12 677 osób.

Miejsce w województwie (na 114 gmin):
powierzchnia 1., ludność 31.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Gmina Wałcz znajduje się w południowo-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, we wschodniej części powiatu wałeckiego.

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia gminy Wałcz wynosi 574,88 km²^[3]. Gmina stanowi 40,7% powierzchni powiatu. Gmina wiejska Wałcz jest pod względem powierzchni drugą co do wielkości gminą w Polsce (po gminie Pisz) i największą gminą wiejską w Polsce^[3].

Sąsiednie gminy:

Wałcz (miejska), Człopa, Mirosławiec i Tuczno (powiat wałecki)
Czaplinek i Wierzchowo (powiat drawski)

w województwie wielkopolskim:

Do 31 grudnia 1998 r. wchodziła w skład województwa pilskiego.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 31 grudnia 2016 r. gmina miała 12 683 mieszkańców, co stanowiło 23,5% ludności powiatu^[1]. Gęstość zaludnienia wynosi 22,1 osoby na km².

Dane z 31 grudnia 2016 r.^[1]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	12 683	100	6343	50,01	6340	49,99

Piramida wieku mieszkańców gminy Wałcz w 2014 roku^[4].

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

W Kłębowcu znajduje się zakład produkcji konstrukcji stalowych^[5].

Według danych z roku 2002 średni dochód na mieszkańca wynosił 1340,49 zł^[6].

Przyroda i turystyka[edytuj | edytuj kod]

Gmina leży na Pojezierzu Wałeckim i na Równinie Wałeckiej. Na obszarze gminy znajduje się jeden z największych w Polsce Park Linowy (w Rudnicy) oraz rezerwaty przyrody: Wielki Betyń, Golcowe Bagno i Glinki. Przez tę drugą co do wielkości gminę w Polsce (większa jest tylko gmina Pisz) przepływają dopływy Gwdy: Piława, Dobrzyca i Piławka, które są dostępne dla kajaków oraz Zdbica przepływająca przez duże jezioro Zdbiczno. Z Nadarzyc wzdłuż Zdbicy, przez Wałcz oraz wzdłuż jezior: Raduń, Dybrzno, Mielno, Smolno Wielkie i Smolno Małe prowadzi żółty, pieszy szlak turystyczny, a od Wałcza przez jeziora szlak kajakowy. Drugi szlak pieszy, zielony prowadzi wokół jeziora Bytyń Wielki. Tereny leśne zajmują 46% powierzchni gminy, a użytki rolne 45%.

Władze gminy pobierają opłatę miejscową od turystów na terenie miejscowości Nakielno^[7].

Komunikacja[edytuj | edytuj kod]

W siedzibie gminy, Wałczu krzyżują się dwie drogi krajowe: nr 10 w kierunku Piły (28 km) oraz Mirosławca (27 km) oraz nr 22 w kierunku Jastrowia (29 km) oraz przez Rusinowo (20 km) do Człopy (33 km). Przez gminę prowadzą także drogi wojewódzkie: nr 163 łącząca Wałcz z Czaplinkiem (35 km), nr 178 przez Gostomię (9 km) do Trzcianki (29 km). Przez Gostomię prowadzi także droga nr 179 do Rusinowa (12 km) i przez Szydłowo (12 km) do Piły (21 km).

Wałcz uzyskał połączenie kolejowe w 1881 r. po wybudowaniu linii z Piły, w 1888 r. przedłużoną do Kalisza Pomorskiego, a w 1895 r. jeszcze do Stargardu. Drugą linię otwarto w 1898 r. do Rudek przedłużoną w 1900 r. przez Wierzchowo Pomorskie do Złocieńca. W 1904 r. wybudowano linię z Człopy (5 lat wcześniej powstał odcinek z Krzyża). W 1914 r. oddano do użytku ostatnią linię przez Płytnicę i Węgierce do Złotowa. Linia ta istniała najkrócej, bo tylko do 1945 r. W 1988 r. zamknięto linię do Człopy, 3 lata później jej dalszą część do Krzyża. Odcinek Wałcz- Człopa został rozebrany w 1994 r. Kolejną linię do Wierzchowa Pomorskiego zamknięto w 1992 r. (odcinek do Złocieńca 4 lata później). W 2000 r. zamknięto ostatnią linię z Piły do Ulikowa. W latach 2006/2007 r. przywrócono ruch na części tej linii. 1 września 2012 r. nastąpiło wznowienie komunikacji na odcinku Piła Główna – Szczecin Główny przez Dobino Wałeckie, Wałcz, Wałcz Raduń, Strączno i Rutwicę.

W gminie czynne są 4 urzędy pocztowe: Dębołęka (nr 78-607), Karsibór (nr 78-609), Różewo (nr 78-627) i Strączno (nr 78-642). Gminę obsługują także urzędy pocztowe w Wałczu.

Administracja i samorząd[edytuj | edytuj kod]

W 2016 r. wykonane wydatki budżetu gminy wynosiły 51,3 mln zł, a dochody budżetu 52,4 mln zł. Według stanu na koniec 2016 r. gmina nie miała zobowiązań pieniężnych^[8].

Gmina wiejska Wałcz utworzyła 30 jednostek pomocniczych, będących sołectwami^[9]^[10].

Sołectwa: Chude, Chwiram, Czechyń, Dębołęka, Dobino, Dzikowo, Golce, Gostomia, Górnica, Karsibór, Kłębowiec, Kłosowo, Kolno, Laski Wałeckie, Lubno, Łąki, Ługi Wałeckie, Nakielno, Ostrowiec, Prusinowo Wałeckie, Przybkowo, Różewo, Rudki, Rutwica, Strączno, Szwecja, Świętosław, Wałcz Drugi, Wiesiółka, Witankowo, Zdbice.

Gmina wiejska Wałcz jest obszarem właściwości Sądu Rejonowego w Wałczu. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych i sprawy gospodarcze są rozpatrywane Sąd Rejonowy w Koszalinie, a z zakresu prawa pracy przez Sąd Rejonowy w Szczecinku^[11]. Gmina jest obszarem właściwości Sądu Okręgowego w Koszalinie^[12]. Gmina (właśc. powiat wałecki) jest obszarem właściwości miejscowej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie^[13].

Mieszkańcy gminy wiejskiej Wałcz wybierają 4 z 17 radnych do Radzy Powiatu w Wałczu, a radnych do Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego w okręgu nr 3. Posłów na Sejm wybierają z okręgu wyborczego nr 40, senatora z okręgu nr 99, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 13.

Miejscowości[edytuj | edytuj kod]

Wsie (w nawiasach części wsi): Chwiram (Plebanka), Czapla (Czapla-Młyn), Czechyń, Dębołęka (Boguszyn), Dobino, Dzikowo (Smoląg), Golce, Gostomia (Łąki), Górnica, Karsibór, Kłębowiec (Piława, Rudnica), Kłosowo, Kolno, Laski Wałeckie, Lubno (Omulno), Ługi Wałeckie (Brzezinki, Papowo), Nakielno, Ostrowiec, Prusinowo Wałeckie (Prusinówko), Przybkowo, Różewo, Rudki (Dobrzyca, Iłowiec, Jarogniewie, Leżenica-Leśniczówka, Wrzosowisko), Rutwica, Strączno, Szwecja (Nowa Szwecja), Świętosław, Wiesiółka (Bukowa Góra, Dobrzyca Leśna), Witankowo, Zdbice

Osady: Chude, Czepiec, Dobrogoszcz, Glinki, Głowaczewo, Jeziorko, Kłosy, Kołatnik, Lipie, Nagórze, Pluskota, Popowo, Sitowo, Wałcz Drugi, Wałcz Pierwszy

Osady leśne: Nakielno (osada leśna w województwie zachodniopomorskim), Rusinowo

Kolonie: Jaksice

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2016 r. (Stan w dniu 31 XII 2016 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2017-05-30. ISSN 2451-2087.
↑ Gmina Wałcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-01-08] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
↑ Gmina Wałcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-18] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ O nas. Ekomech Sp. z o.o.. [dostęp 2017-08-19].
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
↑ Uchwała Nr XXXVI/198/09 Rady Gminy Wałcz z dnia 29 maja 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2009 r., Nr 64, poz. 1724)
↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2016 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2016 r. /Tabele: 5, 6, 7. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-19].
↑ Wykaz sołectw gminy Wałcz. UG Wałcz. [dostęp 2010-09-16].
↑ Uchwała Nr XX/105/08 Rady Gminy w Wałczu z dnia 27 marca 2008 r. ws. uchwalenia statutów sołectw Gminy Wałcz (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2008 r. Nr 57, poz. 1312)
↑ Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 czerwca 2012 r. w sprawie utworzenia wydziałów w sądach rejonowych (Dz. Urz. Min. Sprawiedliwości z 2012 r. poz. 95, s. 19)
↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 października 2012 r. ws. ustalenia siedzib i obszarów właściwości sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych (Dz.U. z 2012 r. poz. 1223)
↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2003 r. ws. obszarów właściwości miejscowej samorządowych kolegiów odwoławczych (Dz.U. z 2003 r. nr 198, poz. 1925)

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Polska Baza Kolejowa (stacja Wałcz)

[GUS_populacja_2016-12-1] Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2016 r. (Stan w dniu 31 XII 2016 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2017-05-30. ISSN 2451-2087.

[2] Gmina Wałcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-01-08] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[GUS2009-3] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.

[populacja2016-4] Gmina Wałcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-18] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[5] O nas. Ekomech Sp. z o.o.. [dostęp 2017-08-19].

[6] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].

[7] Uchwała Nr XXXVI/198/09 Rady Gminy Wałcz z dnia 29 maja 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2009 r., Nr 64, poz. 1724)

[8] Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2016 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2016 r. /Tabele: 5, 6, 7. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-19].

[9] Wykaz sołectw gminy Wałcz. UG Wałcz. [dostęp 2010-09-16].

[10] Uchwała Nr XX/105/08 Rady Gminy w Wałczu z dnia 27 marca 2008 r. ws. uchwalenia statutów sołectw Gminy Wałcz (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2008 r. Nr 57, poz. 1312)

[11] Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 czerwca 2012 r. w sprawie utworzenia wydziałów w sądach rejonowych (Dz. Urz. Min. Sprawiedliwości z 2012 r. poz. 95, s. 19)

[12] Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 października 2012 r. ws. ustalenia siedzib i obszarów właściwości sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych (Dz.U. z 2012 r. poz. 1223)

[13] Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2003 r. ws. obszarów właściwości miejscowej samorządowych kolegiów odwoławczych (Dz.U. z 2003 r. nr 198, poz. 1925)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Miasta	Człopa Mirosławiec Tuczno Wałcz
Gminy miejskie	Wałcz
Gminy miejsko-wiejskie	Człopa Mirosławiec Tuczno
Gminy wiejskie	Wałcz

Przynależność wojewódzka	woj. szczecińskie (1946–50) woj. koszalińskie (1950–75)
Miasta	Człopa Jastrowie Mirosławiec Tuczno Wałcz
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Człopa (1973–75) Dębołęka (Dammlang) (1945–54 i 1973–75) Hanki (1947–54) Kłębowiec (Klausdorf) (1945–54) Lubiesz (1947–54) Mielęcin (Mellentin) (1945–54) Mirosławiec (1973–75) Nakielno (Klein Nakel) (1945–47) Róża Wielka (Rose) (1945–54) Różewo (1973–75) Stara Łubianka (Lebenke, Łubianka) (1945–54) Sypniewo (1945–54 i 1973–75) Szczuczarz (Zützer) (1945–47) Szwecja (Freudenfier) (1945–54) Szydłowo (1973–75) Trzebin (1947–54) Toporzyk (Zützer) (1945–47) Tuczno (1973–75) Wałcz (1973–75)
Gromady (1954–72)	Broczyno (1954–71 (→)) Brzeźnica (1954–59) Człopa (1954–72) Dębołęka (1954–72) Gostomia (1954–59) Górnica (1954–57) Hanki (1954–59) Jabłonowo (1954–71) Kłębowiec (1954–59) Krępsko (1954–57) Lubiesz (1954–71) Mielęcin (1954–71) Mirosławiec (1959–72) Róża Wielka (1954–59) Różewo (1954–72) Skrzatusz (1954–59) Stara Łubianka (1954–72) Strączno (1954–68) Sypniewo (1954–72) Szwecja (1954–71) Szydłowo (1954–72) Tuczno (1954–72) Wałcz (1959–72) Witankowo (1954–59)

Wsie	Chwiram Czapla Czechyń Dębołęka Dobino Dzikowo Golce Gostomia Górnica Karsibór Kłębowiec Kłosowo Kolno Laski Wałeckie Lubno Ługi Wałeckie Nakielno Ostrowiec Prusinowo Wałeckie Przybkowo Różewo Rudki Rutwica Strączno Szwecja Świętosław Wiesiółka Witankowo Zdbice
Kolonia	Jaksice
Osady	Chude Czepiec Dobrogoszcz Glinki Głowaczewo Górnica Jeziorko Kłosy Kołatnik Lipie Nagórze Pluskota Popowo Rutwica Sitowo Wałcz Drugi Wałcz Pierwszy
Osady leśne	Nakielno Rusinowo
Integralne części wsi	Boguszyn Brzezinki Bukowa Góra Czapla-Młyn Dobrzyca Dobrzyca Leśna Iłowiec Jarogniewie Łąki Leżenica-Leśniczówka Nowa Szwecja Omulno Papowo Piława Plebanka Prusinówko Rudnica Smoląg Witankowo-Folwark Witankowo-Kolonia Wrzosowisko Zdbice-Folwark