Wacław Chojna

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wacław Chojna
Majewski, Młotek, Świerczyński, Świerk, Horodyński
major artylerii major artylerii
Data i miejsce urodzenia

4 sierpnia 1907
Zasław

Data i miejsce śmierci

2 grudnia 1976
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1927–1947

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Armia Krajowa

Jednostki

4 Pułk Artylerii Lekkiej

Stanowiska

dowódca baterii

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa (kampania wrześniowa, bitwa nad Bzurą, powstanie warszawskie)

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (od 1941) Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami Krzyż Partyzancki Warszawski Krzyż Powstańczy Krzyż Armii Krajowej Medal Wojska Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania)
Wacław Chojna z żoną Marią. Solanki 1936
awers: Medal pamiątkowy otrzymany w dniu imienin Wacława od członków I Oddziału Kedywu (tzw. 'Magistratu')
rewers: medal pamiątkowy, 'Na pamiątkę Drogiemu Szefowi Urzędnicy Magistratu 28.IX.43'
Wacław Chojna – środek, ppłk Jan Mazurkiewicz po lewej, por. Stanisław Wierzyński z prawej, wrzesień 1944
Wacław Chojna z żołnierzami II Korpusu Polskiego, Włochy 1945

Wacław Chojna ps. „Majewski”, „Młotek”, „Świerczyński”, „Świerk”, „Horodyński”[1] (ur. 22 lipca?/4 sierpnia 1907 w Zasławiu, zm. 2 grudnia 1976 w Warszawie) – major artylerii Wojska Polskiego, żołnierz Kedywu.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Heleny Jakubowicz oraz Cezarego Chojny. Uczył się w Państwowym Gimnazjum im. Marii Konopnickiej w Ostrogu, a od piątej klasy w Państwowym Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Zdołbunowie, gdzie w 1927 r. otrzymał świadectwo dojrzałości.

30 czerwca 1928 r. ukończył Kurs Szkoły Podchorążych w Oficerskiej Szkole Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej z 53. lokatą i „z postępem zupełnie dobrym” i został zakwalifikowany do Oficerskiej Szkoły Artylerii w Toruniu, która 9 sierpnia 1928 r. została przemianowana na Szkołę Podchorążych w Artylerii.

15 sierpnia 1930 został mianował podporucznikiem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1930 i 74. lokatą w korpusie oficerów artylerii, a Minister Spraw Wojskowych wcielił do 4 Kujawskiego pułku artylerii lekkiej w Inowrocławiu[2]. 22 lutego 1934 został awansowany na porucznika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1934 i 18. lokatą w korpusie oficerów artylerii[3].

Był pasjonatem sportu; uprawiał szermierkę, woltyżerkę, skoki konne przez przeszkody, narciarstwo, łyżwiarstwo, loty szybowcem, łowiectwo.

W kampanii wrześniowej dowodził 2 baterią 4 pułku artylerii lekkiej, był zastępca dowódcy i p.o. dowódcy I dywizjonu 4 pal. Walczył w bitwie nad Bzurą.

Po klęsce wrześniowej dwukrotnie próbował uciec z niemieckiej niewoli. Po raz pierwszy zbiegł z transportu do oflagu w Kutnie, po czym ukrył się na wsi, jednak został wydany Niemcom przez gospodynię domostwa, w którym znalazł tymczasowe schronienie, i następnie aresztowany. Symulując chorobę, trafił do szpitala dla jeńców, z którego został wypisany z fałszywym rozpoznaniem gruźlicy dzięki pomocy niemieckiego lekarza. Wrócił do Inowrocławia, gdzie, nie ujawniając się, pracował fizycznie jako robotnik w fabryce sody w Mątwach. Ostrzeżony, że interesuje się nim Gestapo, wyjechał do Warszawy.

W konspiracji od grudnia 1939 w Warszawie[4], do której został wciągnięty przez Stanisława Colonna-Walewskiego, męża ciotecznej siostry (byłego dyrektora fabryki wódek Haberbusch i Schiele w Warszawie, członka ZWZ, więźnia Pawiaka i Oświęcimia). W styczniu 1940 został członkiem Związku Czynu Zbrojnego w Warszawie. W marcu 1940 przystąpił do Polskiej Organizacji Zbrojnej. Początkowo został szefem Oddziału II Sztabu Komendy Okręgu Warszawa-Miasto, był odpowiedzialny za wywiad i kontrwywiad. Przed utworzeniem Okręgu działały w Warszawie luźne, niepowiązane grupy konspiracyjne, pod wspólną komendą i zorganizowane przez kadrę oficerską i podoficerską zgrupowania w Wydziale Wojskowym „Racławic”, POZ i WOW-ZNAK. W połowie 1940 w skład POZ weszły oddziały organizowane w Warszawie z oddziałów ZCZ[5].

W grudniu 1941 został mianowany komendantem powiatu warszawskiego Polskiej Organizacji Zbrojnej. POZ została scalona z AK dopiero w sierpniu 1942, ale on sam już od kwietnia 1941 należał jednocześnie do ZWZ-AK (zaprzysiężony w tym miesiącu przez kpt. Wacława Janaszka ps. „Bolek”[6]), współpracując m.in. z Wydziałem Artylerii KG AK w zakresie szkolenia i wydawnictw[4]. Przeszedł także dwuletni kurs dywizyjny dowódców dyonu przy 34. W myśl umowy scaleniowej podlegający mu powiat warszawski POZ przekazał 31 października 1942 do AK, będąc odpowiedzialnym za 7 placówek: Radość, Pruszków, Włochy, Ożarów, Rembertów, Legionowo oraz Piastów. Przeszkolił stworzony przez siebie dywizjon artylerii w Legionowie.

11 listopada 1942 został awansowany na kapitana, a 3 października 1944 na stopień majora.

Na temat ww. działalności w POZ Stanisław Pietras napisał[5]:

Wacław Chojna obejmując komendę miał niewątpliwie trudne zadanie, zarówno ze względu na zdekompletowane kadry, jak też przez pewne zakłócenia w łączności organizacyjnej, spowodowane wcześniejszymi aresztowaniami. Wykonał je z powodzeniem, na co wskazuje treść wniosku o odznaczenie go Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, wystawionego przez komendanta okręgu w 1943 r. a podpisanego 5 maja 1944 przez mjr. Janaszka. Z kolei w Archiwum Konspiracyjnym mjr. Janaszka czytamy: W trudnych warunkach, mając do dyspozycji znikome środki materialne, dzięki energii oraz zapałowi do pracy oddał b. duże zasługi dla pracy organizacyjno-konspiracyjnej, zwłaszcza na stanowisku komendanta powiatu Warszawa. Uporządkował istniejące w poszczególnych miejscowościach oddziały, przeprowadzając (inspekcyjnie) selekcję elementu, który przedstawiał faktyczną wartość dla naszej pracy. Przekazał do PZP [kryptonim AK] teren kompletnie uporządkowany. Równocześnie z tym, wszystkie wolne chwile poświęcał w sformowanym przez siebie dywizjonie artylerii na terenie Legionowa, współpracując stale na polu wydawniczo-szkoleniowym z wydziałem artyleryjskim

[7].

Jako jeden z pierwszych członków POZ przeszedł do Kedywu Komendy Głównej AK i został szefem I Oddziału Organizacyjnego „Magistrat” „Gromada”. (Kedyw 81, Szef I)[8], który był jego komórką legislacyjną[9] i składał się z dwóch działów. Dział Organizacyjno-Personalny kierowany był osobiście przez W. Chojnę, szefa Oddziału. W zakres jego pracy wchodziły wszelkie sprawy organizacyjne i personalne Kedywu. Działem Legalizacji (w 1 Oddziale) kierował od czerwca 1943 jego zastępca ppor./por. Stanisław Wierzyński ‘Klara’ odpowiedzialny za zapewnienie dokumentów do bieżących prac Kedywu[10]. Wacław Chojna, w porozumieniu z płk. Janaszkiem, był też odpowiedzialny za Archiwum KG AK. W przechowywaniu akt pomagała mu m.in. łączniczka „Hesia” – Janina Stępniewska[9], która następnie była jego główną łączniczka w powstaniu warszawskim. W. Chojna wchodził także w skład trzyosobowej komisji zajmującej się włączaniem „Wachlarza”[11] do Kedywu[4]. Podczas Okupacji kilkakrotnie brawurowo ucieka Niemcom w Warszawie i Krakowie.

W powstaniu warszawskim był m.in. szefem łączności Zgrupowania „Radosław”. Przeszedł przez cały szlak bojowy zgrupowania od Woli, przez Stare Miasto, Czerniaków, Mokotów i Śródmieście. Przechodząc kanałami zachorował na tyfus.

We wniosku o odznaczenie Orderem Virtuti Militari V kl., podpisanym 30 marca 1946 w Wielkiej Brytanii przez ppłk. Jerzego Uszyckiego, napisano:

  1. W nocy z 1 na 2 dzień powstania nawiązuje osobiście łączność Dowództwa Zgrupowania Radosław z Komendą Główną i gen. Borem (Tadeuszem Komorowskim), odciętym w fabryce na Dzikiej [Dzielnej 72], torując drogę przez Niemców...[12].
  2. Po zranieniu [24 września 1944] ppłk. Waligóry [Remigiusza Grocholskiego] dowodzi osobiście pododcinkiem w rejonie Skarpy Wiślanej i Królikarni, przykładem pobudza żołnierzy do zaciętego oporu, uniemożliwiając Niemcom wdarcie się w ten odcinek, co przedłuża trwanie oporu na Mokotowie od 24.09 do 28.09 [27.09] 1944.[12]

Na podstawie Notatki z działań powstańczych Zgrupowania „Radosław”:[13]:

  • 1.08. Pod dowództwem Ppłk Radosława bierze udział w akcji zdobycia autobusu z amunicja na Okopowej 41 o godz. 16.40, tym samym rozpoczynając Powstanie przed godz. W (17.00).
  • 3.09. Układa kod porozumiewawczy, który następnie był przekazywany przez łączniczki przy pomocy systemu tarcz sygnalizacyjnych (znaki kodu: 5 kropek, 5 kresek oraz ich kombinacja, w sumie 15-20 słów, znak wywoławczy zataczanie kol dwoma tarczami).
  • 5.09. Zostaje dowódcą baonu zapasowego (na Czerniakowie)
  • 23.09 Zostaje szefem sztabu Komendanta 5 Rejonu Obwodu Mokotów Okręgu Warszawa
  • 24.09 Zostaje dowódcą pododcinka w Obwodzie Mokotów i jako jeden z ostatnich obrońców Mokotowa dostaje się do niewoli 27.09.

Po zakończeniu powstania przebywał w obozach jenieckich Sandbostel i Murnau, a po uwolnieniu z niewoli niemieckiej przez oddziały amerykańskie (29 kwietnia 1945) został w lipcu tego roku, przydzielony do 2 Karpackiego pułku artylerii lekkiej we Włoszech. Następnie został przetransportowany z 2 Korpusem do Wielkiej Brytanii, gdzie przebywał do 1947[1]. Po nieudanych próbach ściągnięcia rodziny do Wielkiej Brytanii podjął decyzję powrotu do kraju, gdy w polskim radiu podano, że zmarł jego teść Andrzej Dzikiewicz, malarz w Inowrocławiu. Został repatriowany z Glasgow do kraju 8 maja 1947.

Trzy miesiące po powrocie do Polski aresztowany przez UB, przewożony wielokrotnie do Warszawy na przesłuchania. Na Rakowieckiej przesłuchiwany m.in. przez Józefa Różańskiego (Goldberga). Żona Maria, mgr filozofii i historii, wykładająca historię w Liceum im. M. Konopnickiej, poddana była ciągłej inwigilacji ze strony kuratorium, ostatecznie zwolniona. Jeszcze w 1945, po powrocie z Krakowa do Inowrocławia (gdzie przebywała podczas okupacji, pracując w kawiarni „Pani” na ul. św. Jana 17) została wyrzucona z willi, do której wprowadził się funkcjonariusz UB, rekwirując całe mienie. Zamieszkała z rodzicami, gdzie także dokwaterowano funkcjonariusza UB z rodziną, który z kolei terroryzował Chojnów i Dzikiewiczów. Wacław Chojna nie mógł nigdzie podjąć stałej pracy. Uniemożliwiono mu studiowanie matematyki na Uniwersytecie w Toruniu. Dzięki pomocy Jana Mazurkiewicza „Radosława” ostatecznie dostał pracę w spółdzielni rzemieślniczej w Inowrocławiu, której został prezesem. Był członkiem ZBoWiD (wówczas wiceprezesem tej organizacji był „Radosław”). W czasie Poznańskiego Czerwca podczas Targów Poznańskich w 1956. uruchomił demonstrującym robotnikom zdobyty przez nich jeden z czołgów[potrzebny przypis]. Zmarł 2 grudnia 1976 w Warszawie. Do końca życia był w bliskim kontakcie z Janem Mazurkiewiczem. Pochowany na Powązkach Wojskowych. Jego „pierwszy” grób jest także na Powązkach Wojskowych – spoczywa w nim żołnierz, któremu może Chojna przekazał dokumenty, a który zginął na Bielanach w 1939 (kwatera A25-1-44)[14].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Wacław Chojna był żonaty z Marią z Dzikiewiczów, magistrem filozofii historii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, z którą miał dwie córki. Krystyna Danuta była absolwentką Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie i aktorką. Anna Zofia: lekarz med. okulista, Akademia Med. Poznań.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Powstańcze Biogramy - Wacław Chojna [online], www.1944.pl [dostęp 2019-07-10] (ang.).
  2. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 15 sierpnia 1930 r., s. 276.
  3. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 5 z 23 lutego 1934 r., s. 79.
  4. ↑ a b c Z dziejów Walk o Niepodległość”, dr. Andrzej Kunert, Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, IPN.
  5. ↑ a b ‘POZ-Polska Organizacja Zbrojna, Siew-Racławice- POZ-AK’, Stanisław Pietras, s. 69,92,93,109,110,132,149.
  6. ↑ Biografie powstańców podpułkownik Wacław Janaszek ps. „Bolek”. Stowarzyszenie Pamięci Powstania Warszawskiego 1944. [dostęp 2014-04-14]. (pol.).
  7. ↑ „Archiwum Konspiracyjne ppłk. W. Janaszka. Wnioski odznaczeniowe”.
  8. ↑ http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2043.htm; 'Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939-1944', Tomasz Strzembosz, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  9. ↑ a b „Raport Stanisława Huskowskiego ps. Ali z akcji na Kutscherę”.
  10. ↑ Komenda Główna Armii Krajowej 1939-1945, Marek Ney-Krwawicz, s. 127; Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939-1944, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, str 122.
  11. ↑ „Saga o Bohaterach”, ‘Wachlarz’ IX 1941 III 1943, Cezary Chlebowski.
  12. ↑ a b Główna Komisja Weryfikacyjna AK. Studium Polski Podziemniej, Instytut Sikorskiego, 11 Leopold Rd, London W53PB oraz Army Record Centre, Ministry of Defense, Polish Section, Bourne Avenue, Hayes, Middx. UB6 1RT.
  13. ↑ „Notatka z przebiegu działań powstańczych zgrupowania „Radosław”, „Notatka z przebiegu działań powstańczych zgrupowania «Radosław»” mjr. Wacław Chojna, por. Stanisław Wierzyński, Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego Warszawa-Londyn 2004, Problematyka i Historia Wojskowości, Mars 16/2004.
  14. ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  15. ↑ a b c d e f Zdjęcia odznaczeń oraz zaświadczeń do wglądu na stronie: http://www.sppw1944.org.
  16. ↑ a b Legitymacja Krzyża Armii Krajowej, Londyn, 3 marca 1969 oraz „Tymczasowe Zaświadczenie” potwierdzające nadane medalu The War Medal, 10.02.1947 r. w 2. Karp. Pułku Art. Lekkiej do wglądu na stronie http://www.sppw1944.org.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wacław_Chojna&oldid=71348182”