Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański
Ilustracja
W mundurze armii carskiej
generał dywizji generał dywizji
Data i miejsce urodzenia

26 sierpnia 1871
Omsk, obwód akmoliński, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

25 listopada 1922
Warszawa, Polska

Przebieg służby
Lata służby

18911921

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Wojsko Polskie

Jednostki

3 Dywizja Strzelców Polskich
Dowództwo Okręgu Generalnego „Kielce”
Armia „Wschód”
Front Galicyjsko-Wołyński
Front Galicyjski
Front Podolski
6 Armia
Front Południowy

Stanowiska

dowódca dywizji
dowódca okręgu wojskowego
dowódca armii
dowódca frontu

Główne wojny i bitwy

wojna rosyjsko-japońska,
I wojna światowa,
wojna polsko-ukraińska,
wojna polsko-bolszewicka

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941) Order Świętej Anny IV klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny III klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny II klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława II klasy (Imperium Rosyjskie) Broń Złota „Za Waleczność” Order Świętego Włodzimierza IV klasy (Imperium Rosyjskie) Order św. Jerzego IV klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza III klasy (Imperium Rosyjskie) Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Order Krzyża Wolności za służbę wojskową (Estonia)
Wręczenie gen. Wacławowi Iwaszkiewiczowi (z prawej na pierwszym planie) szabli z XVII w. od mieszkańców Lwowa jako wyrazu wdzięczności za oswobodzenie miasta (1919)
Pogrzeb gen. Wacława Iwaszkiewicza
Grób gen. Iwaszkiewicza na Cmentarzu Łyczakowskim (po lewej)

Wacław Teodor Iwaszkiewicz-Rudoszański, Wacław Iwaszkiewicz[1] (ur. 14 sierpnia?/26 sierpnia 1871 w Omsku, zm. 25 listopada 1922 w Warszawie[2]) – generał major Armii Imperium Rosyjskiego, generał dywizji Wojska Polskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Omsku, ówczesnej stolicy obwodu akmolińskiego, wchodzącego w skład generał-gubernatorstwa zachodniosyberyjskiego. Jego ojcem był Witalis Iwaszkiewicz, zesłany na Syberię za udział w powstaniu styczniowym, a matką Leokadia z domu Karafa-Korbut. Po ukończeniu szkół wojskowych w Petersburgu, rozpoczął w 1891 służbę w armii rosyjskiej; od 1892 zawodowy oficer rosyjskiej piechoty. W 1900 brał udział w interwencji w Chinach przeciwko powstaniu bokserów.

W czasie wojny rosyjsko-japońskiej uczestniczył w obronie twierdzy Port Artur. W czasie I wojny światowej w randze pułkownika dowodził 54 pułkiem strzelców syberyjskich, potem dywizją piechoty. Za udział w bitwie pod Łodzią 1914 awansowany do stopnia generała majora i nagrodzony złotą szablą. Walczył w 1915 roku w obronie Warszawy przed armią niemiecką. Ranny pod Rygą. Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu czynny w Związku Wojskowym Polaków w Rosji, został członkiem Naczpolu. Od 21 października 1917 dowodził 3 Dywizją Strzelców Polskich w składzie I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego. Na czele dywizji przebił się z Jelni do Bobrujska i tu skapitulował 21 maja 1918 wraz z całym korpusem przed armią niemiecką.

Jako generał podporucznik byłego I Korpusu Polskiego i armii rosyjskiej, reskryptem Rady Regencyjnej z 31 października 1918 roku został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia[3]. Powierzono mu kierownictwo Inspektoratu Kieleckiego. 16 listopada 1918 został mianowany dowódcą Okręgu Generalnego „Kielce”. Dowodził oddziałami tłumiącymi zamieszki antyżydowskie w Kielcach, które trwały w dniach 11 i 12 listopada[4].

26 listopada 1918 r. został dowódcą Dywizji Litewsko-Białoruskiej, którą sformował z oddziałów Samoobron Kresowych. Od lutego 1919 dowodził grupami operacyjnymi w rejonie Wołkowyska, a od 14 marca 1919 ofensywą Wojska Polskiego przeciw oddziałom Ukraińskiej Armii Halickiej otaczającym Lwów. Po przebiciu się do Lwowa zastąpił gen. Tadeusza Rozwadowskiego na stanowisku Armii „Wschód”. W czasie walk w Galicji Wschodniej i na Wołyniu wyparł Ukraińców za Zbrucz. W czasie wojny polsko-bolszewickiej dowodził frontami: Galicyjsko-Wołyńskim, Galicyjskim i Podolskim. 25 lipca 1919 roku został awansowany na generała porucznika[5].

1 stycznia 1920 Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz, Józef Piłsudski mianował go członkiem Kapituły Tymczasowej Orderu Wojskowego Virtuti Militari oraz nadał mu Krzyż Srebrny tego orderu[6].

9 marca zwrócił się do Naczelnego Wodza z prośbą o przeniesienie go do rezerwy lub udzielenie mu trzymiesięcznego urlopu. Prośbę motywował złym stanem zdrowia. Z załączonego świadectwa lekarskiego wynika, że szef sanitarny frontu podpułkownik Bolesław Korolewicz rozpoznał u niego miażdżycę tętnic i następowe osłabienie mięśnia sercowego, a także objawy artretyczne w postaci bólów i obrzęków stawów kończyn górnych. W opinii doktora Korolewicza jego ówczesny stan zdrowia wymagał wstrzymania się od wykonywania wszelkich zajęć na okres trzech miesięcy i skierowania na leczenie uzdrowiskowe[7].

W kwietniu 1920, w czasie wyprawy kijowskiej, był dowódcą 6 Armii, a w sierpniu – w czasie Bitwy Warszawskiej – dowódcą Frontu Południowego. Z dniem 1 października 1921 przeniesiony został w stan spoczynku, w stopniu generała porucznika, z prawem noszenia munduru[8]. Osiadł w Warszawie. Od 20 maja 1922 roku przebywał na leczeniu w Szpitalu Ujazdowskim. 6 czerwca 1922 roku na łamach „Polski Zbrojnej” zdementowano pogłoski o nienależytej opiece chorego generała w szpitalu[9].

27 września 1922 Kapituła Orderu Wojskowego Virtuti Militari pozytywnie zaopiniowała wniosek o nadanie mu Krzyża Komandorskiego.

W piątek 10 listopada 1922, w Szpitalu Ujazdowskim, adiutant generalny Naczelnego Wodza, generał brygady Jan Jacyna w imieniu marszałka Polski Józefa Piłsudskiego odznaczył go Orderem Wojskowym Virtuti Militari II klasy[10]. Dekret Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza z dnia 24 listopada 1922 o nadaniu orderu został opublikowany w Dzienniku Personalnym po śmierci generała – 14 grudnia 1922[11].

Zmarł w sobotę 25 listopada 1922 o godz. 22, w Szpitalu Ujazdowskim, po długiej, ciężkiej i nieuleczalnej chorobie[12]. W czwartek 30 listopada 1922, w kościele św. Krzyża w Warszawie, ks. kardynał Aleksander Kakowski odprawił nabożeństwo żałobne, po którym trumna ze zwłokami generała, przewieziona została na lawecie, w asyście honorowej złożonej z batalionu piechoty i dwóch szwadronów kawalerii, na dworzec kolejowy[13]. Uroczystości pogrzebowe odbyły się w sobotę 2 grudnia 1922 we Lwowie. Kondukt przemaszerował spod Katedry Lwowskiej na cmentarz Obrońców Lwowa, gdzie zmarły pochowany został w kwaterze dowódców. Przy spuszczeniu trumny do grobu zebrani odśpiewali „Rotę”. W uroczystościach pogrzebowych udział wzięli: brat zmarłego, pułkownik Piotr Iwaszkiewicz, gen. dyw. Tadeusz Rozwadowski, w zastępstwie Naczelnego Wodza, wojewoda lwowski Kazimierz Grabowski, w zastępstwie Prezydenta Ministrów i rządu, wojewoda krakowski Kazimierz Gałecki, delegacje pułków warszawskich, krakowskich i lwowskich, przedstawiciele władz wojskowych i cywilnych, i tłumy publiczności. Nad grobem przemawiali między innymi generałowie Józef Dowbor-Muśnicki i Edmund Kessler[14]. Śmierć generała i uroczystości żałobne pozostawały w cieniu wydarzeń politycznych w kraju – wyborów parlamentarnych i prezydenckich.

W okresie Ukraińskiej SRR w trakcie profanacji i zrównywania z ziemią Cmentarza Obrońców Lwowa Maria Tereszczakówna (polska działaczka społeczna) wraz z grupą kilku innych osób, w celu ratowania szczątków polskich bohaterów pochowanych na tym cmentarzu przeniosła kilka ciał zasłużonych Polaków (oprócz gen. Wacława Iwaszkiewicza-Rudoszańskiego m.in. gen. Tadeusza Jordan-Rozwadowskiego, dowódcy obrony Lwowa z 1918 Czesława Mączyńskiego, arcybiskupa lwowskiego Józefa Teodorowicza, ks. Gerarda Szmyda, twórców polskiego lotnictwa: Stefana Bastyra, Stefana Steca i Władysława Torunia) w inne miejsce pochówków, które w wyniku śmierci bezpośrednich świadków i wcześniejszego braku zainteresowania polskich instytucji do dnia dzisiejszego pozostają nieznane (z wyjątkiem miejsca pochówku biskupa Teodorowicza i ks. Szmyda)[15].

Pośmiertnie zweryfikowany w stopniu generała broni[16][17]. Nagrobek Wacława Iwaszkiewicza został wpisany przez Instytut Pamięci Narodowej do ewidencji grobów weteranów walk o Wolność i Niepodległość Polski[18].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. forma nazwiska używana.
  2. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 10 z 20.02.1923 r. Tam informacja o śmierci generała dywizji w stanie spoczynku Wacława Iwaszkiewicza.
  3. Dziennik Rozporządzeń Komisji Wojskowej, 1918, R. 2, nr 2, Warszawa 1918, s. 15.
  4. Marek Maciągowski, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_Muzealno_Historyczne/Studia_Muzealno_Historyczne-r2015-t7/Studia_Muzealno_Historyczne-r2015-t7-s211-217/Studia_Muzealno_Historyczne-r2015-t7-s211-217.pdf, str. 213
  5. Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 82 z 2 sierpnia 1919 roku, poz. 2880.
  6. a b Rozkaz Naczelnego Wodza z 1 stycznia 1920 r. (Dziennik Rozkazów 1920 r. Nr 1, poz. 1)
  7. Prośba gen. por. Iwaszkiewicza o przeniesienie do rezerwy. [w:] Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza, sygn. 701/2/7 [on-line]. Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, 1920. s. 354-355. [dostęp 2017-06-23].
  8. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 38 z 8 października 1921 roku.
  9. U Generała Iwaszkiewicza, „Polska Zbrojna” Nr 150 z 3 czerwca 1922 r. s. 1.
  10. Polska Zbrojna Nr 307 z 11 listopada 1922 r., s. 3.
  11. a b Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 14 grudnia 1922 r., Nr 55, s. 907. W dekrecie o nadaniu mu orderu Wacław Iwaszkiewicz został wymieniony w stopniu generała dywizji.
  12. Dziennik Poznański Nr 272 z 28 listopada 1922 r. s. 3.
  13. Dziennik Poznański Nr 276 z 2 grudnia 1922 r. s. 5.
  14. Dziennik Poznański Nr 278 z 5 grudnia 1922 r. s. 5.
  15. Zostali we Lwowie, Anna Fastnacht-Stupnicka. Wydawnictwo: Sator Media ISBN 978-83-929846-0-3, Wydanie: Wrocław 2010 r.
  16. Stawecki 1994 ↓, s. 143, autor nie podał, kiedy miała miejsce weryfikacja.
  17. Kryska-Karski i Żurakowski 1991 ↓, s. 24 autorzy podali, że był generałem broni ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku.
  18. Wacław Iwaszkiewicz. bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2020-09-10].
  19. Polak (red.) 1991 ↓, s. 54.
  20. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 18.
  21. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1936 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 35, poz. 1763)
  22. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1717 z 28 maja 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 29, poz. 1208)
  23. Wacław Iwaszkiewicz. president.ee. [dostęp 2020-12-19]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]