Zyfia gęsiogłowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Wal Cuviera)
Zyfia gęsiogłowa
Ziphius cavirostris[1]
G. Cuvier, 1823[2]
Ilustracja
Osobnik wyrzucony na brzeg w Nowej Fundlandii.
Ilustracja
Porównanie wielkości zyfii gęsiogłowej z człowiekiem rozumnym (Homo sapiens)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Nadrząd

kopytne

Rząd

parzystokopytne

Podrząd

Whippomorpha

Infrarząd

walenie

Parvordo

zębowce

Nadrodzina

Ziphioidea

Rodzina

zyfiowate

Rodzaj

Ziphius
G. Cuvier, 1823[3]

Gatunek

zyfia gęsiogłowa

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[44]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zyfia gęsiogłowa[45], wal Cuviera[46] (Ziphius cavirostris) – gatunek ssaka morskiego z rodziny zyfiowatych (Ziphiidae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj i gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1823 roku francuski przyrodnik Georges Cuvier nadając im odpowiednio nazwy Ziphius[3] i Ziphius cavirostris[2]. Holotyp pochodził z obszaru między Fos a ujściem rzeki Galégeon, w departamencie Delta Rodanu, we Francji[47][48]. Na okaz typowy składała się skamieniała czaszka z Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu i zebrana w 1804 roku przez Raymonda Gorsse’a[48]. Jedyny przedstawiciel rodzaju zyfia[45] (Ziphius)[48][47][49][50][44].

Obecnie nie rozpoznaje się żadnych podgatunków, ale dalsze badania mogą ujawnić różnice genetyczne między populacjami w różnych obszarach oceanicznych[50]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[50].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Ziphius: gr. ξιφιος ksiphios „miecznik”[51][52].
  • Diodon: gr. δι- di- „podwójny”, od δις dis „dwukrotny”, od δυο duo „dwa”; οδων odōn, οδοντος odontos „ząb”[53].
  • Hypodon: gr. ὑπο hupo „pod”; οδους odous, οδοντος odontos „ząb”[54].
  • Aliama: gr. ἁλιος halios „należący do morza”, od ἁλς hals, ἁλος halos „morze”[55].
  • Petrorhynchus: gr. πετρα petra „skała”; ῥυγχος rhunkhos „pysk, dziób”[56].
  • Ziphiorrhynchus: rodzaj Ziphius G. Cuvier, 1823; ῥυγχος rhunkhos „pysk, dziób”[51].
  • Mesoodon: gr. μεσος mesos „środkowy, pośredni”; οδους odous, οδοντος odontos „ząb”[57].
  • cavirostris: łac. cavus, cavi „dziurawy, wydrążony”; -rostris „-dzioby”, od rostrum „dziób”[52].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Zyfia gęsiogłowa występuje we wszystkich ciepłych wodach od umiarkowanych do tropikalnych na świecie i być może w chłodniejszych wodach północnego Oceanu Spokojnego i Oceanu Południowego; jako jedyny gatunek z rodziny zyfiowatych powszechnie występujące w Morzu Śródziemnym[50].

Zyfia gesiogłowa wydaje się być pierwotnie tropikalnym organizmem wnioskując po jej występowaniu, jednakże przenosi się na północ do umiarkowanych wód w okresie letnim. Istnieją również zapisy z dalekich północnych Wysp Aleuckich i Zatoki Alaski o jej występowaniu w tych rejonach. Zyfia gęsiogłowa jest szeroko rozpowszechniona, z wyjątkiem regionów polarnych. Rejon występowania obejmuje wody wokół Ameryki Północnej na Atlantyku od Massachusetts do Karaibów w Zatoce Meksykańskiej. Na Pacyfiku występuje od południowej części Morza Beringa do równika. Są obserwowane wokół małych wysp oceanicznych, gdzie głębokie wody są blisko brzegu[58][59], jednak zyfie gęsiogłowe spotyka się przede wszystkim na pełnym morzu. Najczęściej przebywają w wodach głębszych niż 1000 m.

Charakterystyka ogólna[edytuj | edytuj kod]

Rodzina Hyperoodontidae – wale dziobogłowe były liczne w miocenie i pliocenie[60]. Samice osiągają dojrzałość płciową u głowy z długość ciała ok. 6,1 metra, a następnie rosną do maksymalnie 7 metrów. Otwarcie ust jest stosunkowo niewielkie. Dziób jest krótki i wtapia się w pochyłe czoło[58]. Samce mają jedną parę funkcjonalnych zębów, które wystają z końcówki żuchwy. Samice są bezzębne[60][61]. Rzędy małych szczątkowych zębów zwykle występują w obu szczękach.

Zyfia to duży i silny waleń. Ubarwienie skóry ma ciemnobrązowe, płowobrązowe lub łupkowoszare. Stronę brzuszną jaśniejszą. Na skórze ma liczne jasne plamki.

Samce są często pokryte jasnymi zadrapaniami. Głowa jest mała i często bardzo jasna, u dorosłych samców biała. Występuje wyraźny dziób z wąskim pyskiem. U samic zęby pozostają całkowicie ukryte w dziąsłach, natomiast u samców są wydłużone (dorastają do 8 cm) i wystają ze szczęki podobnie jak u dzików. Wyraźne przewężenie w okolicy szyjnej. Płetwa grzbietowa przesunięta daleko do tyłu. Choć są podobne do wielu innych gatunków wielorybów, można rozpoznać je po ich kształcie, krótkim dziobie i wyjątkowym ubarwieniu. Kolor korpusu jest ciemnoszary/czarny przechodzący do jasnobrązowego, podczas gdy głowa jest zasadniczo bledsza, prawie biała/kremowo biała. Poszczególne zwierzęta tego gatunku mogą różnić się od siebie ubarwieniem. Starsze samce mają tendencję do rozjaśniania koloru i stają się bardziej białawe z wiekiem, a niektóre zwierzęta mogą być widoczne z jasnym pomarańczowym połyskiem na skórze, co jest spowodowane okrzemkami[59]. Zwykle wokół oka jest ciemniejsza plama. Gdy zwierzęta dojrzewają, zwiększa się zakres tej bladej pigmentacji[62].

Wszystkie zwierzęta mają zakrzywiony pysk, dając wygląd "uśmiechu".

Płetwy są małe i zaokrąglone[63]. Mała płetwa grzbietowa znajduje się dwie trzecie odległości od głowy i przylega do ciała. Podobnie jak w przypadku innych wielorybów z dziobem, nie ma żadnego nacięcia[64].

Wymiary[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 600–700 cm; masa ciała 2500–3500 kg[49]. Średnia długość 6,4 m (samice zazwyczaj są nieco większe i mogą osiągać długość do 7 m), przy średniej masie 3 ton[65].

Samice osiągają dojrzałość płciową przy 580 cm długości swojego ciała, natomiast samce przy 550 cm[49]. Często cytowany raport[doprecyzuj!] o długości 8,5 metra jest błędny[według kogo?]. Długość płetwy piersiowej wynosi około 50 cm, wysokość płetwy grzbietowej o trójkątnym kształcie osiąga około 40 cm. Dorosły samiec o długości 5,7 metra waży 2,45 t (2450 kg)[potrzebny przypis].

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten porusza się w grupach złożonych z 20 – 40 osobników, przy czym podczas polowania i jedzenia obowiązuje pewna hierarchia. Stare samce mogą żyć pojedynczo. Mocne wydłużone szczęki i zredukowane uzębienie (ma tylko jedną parę zębów), wskazują na sposób odżywiania. Wale te żywią się przede wszystkim kałamarnicami, rzadziej polują na ryby głębinowe. Są bardzo silnymi pływakami. Często niespodziewanie wynurzają się na powierzchnię i po krótkim odpoczynku równie szybko znikają. Związane jest to z ich bardzo głębokim i długim nurkowaniem. W marcu 2014 roku grupa badaczy z Cascadia Research Collective, prowadzona przez Gregory Schorr, po sprawdzeniu zapisów 3732 godzin nurkowań tych zwierząt odkryła, że jeden z osobników zanurkował na głębokość 2,99 km (2992 m), inny zaś pozostawał pod powierzchnią wody przez 2 godziny 17 minut 30 sekund. To dwa nowe rekordy świata dla ssaków. Wcześniej rekordy te należały do słoni morskich[potrzebny przypis].

Zwykle zyfia gęsiogłowa występuje na morzu i często nurkuje na duże głębokości (unikając statków) pozostając pod wodą przez 30 minut lub dłużej, gdzie poluje i żywi się kalmarami, niektórymi rybami i skorupiakami[58][63]. Przed nurkowaniem podnosi grzbiet ogonka prosto nad powierzchnię. Zaobserwowano, że wyskakuje z wody. Podczas skoków wale wynurzają się całkowicie z wody. Zanotowane zostały istniejące grupy ok. 40 osobników, ale szkółki zwykle zawierają mniej niż połowę tej liczby. Zwierzęta te często podróżują nurkując i żyją razem w dość ścisłej korelacji[63][66]. Obecność dobrze rozwiniętego ucha wewnętrznego sugeruje, że ziphiidy są echolokatorami. Podróżują w grupach zazwyczaj złożonych z dwóch osobników lub samotnie. Niewiele wiadomo na temat społecznych zachowań zwierzęcia[58][63]. Samce podczas walk godowych mogą używać jako broni wystających zębów, gdyż ich skóra pokryta jest nacięciami.

Rozród[edytuj | edytuj kod]

Ciąża u wali Cuviera trwa około 12 miesięcy. Po tym okresie na świat przychodzi jedno młode o długości 2 – 3 m i masie urodzeniowej wynoszącej 270 kg. Zauważono, że porody występują w lecie lub wczesną jesienią[59].

Długość życia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten może dożywać 36 lat.

Status zagrożenia i wielkość populacji[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)[44].

Gatunek ten jest trudny do obserwacji i badania[potrzebny przypis], dlatego trudno stwierdzić jego liczebność. Stan populacji ocenia się na około 100 tys. osobników[67].

Na wale Cuviera polują rekiny i orki. W przeszłości bywały także poławiane przez japońskich wielorybników.

Znaczenie dla gospodarki[edytuj | edytuj kod]

Zyfia gęsiogłowa należy do najczęstszych i najliczniejszych ze wszystkich wielorybów, nie ma jednak informacji na temat tendencji w globalnej obfitości tego gatunku[63]. Prawdopodobnie jak w przypadku innych wielorybów dziobowych, zagrożenia, które mogą powodować powszechne spadki ich liczebności, obejmują wysoki poziom dźwięku antropogenicznego, w szczególności sonaru wojskowego i badań sejsmicznych oraz przyłowów. Uważa się, że określone częstotliwości używane w sonarze wojskowym do wykrywania okrętów podwodnych mogą wywoływać panikę, powodując ich zbyt szybki powrót na powierzchnię, co powoduje stan podobny do zawrotów głowy. W ostatnich latach wątki grupowe zostały dokładnie zbadane pod kątem przyczyny śmierci, a marynarki wojenne zostały silnie powiązane z tym precedensem. Przynęta z Ziphius cavirostris została odnotowana tylko w kilku łowiskach. Handel i połów walenia jest niewielki[66].

Znaczenie w ochronie środowiska[edytuj | edytuj kod]

Ziphius cavirostris to jedyny gatunek wielorybów z dziobem[66]. Gatunek został wpisany do Appendix II – CITES (gatunki, które niekoniecznie są zagrożone wyginięciem, ale mogą się nimi stać)[68], oraz ONZ uwzględniło Ziphius cavirostris w konwencji o ochronie środowiska morskiego i regionu przybrzeżnego Morza Śródziemnego w 2009 r.[69][martwy link] Natomiast w 2004 r. strony porozumienia CMS-owego UNEP w sprawie ochrony waleni na Morzu Czarnym, Morzu Śródziemnym i przyległym obszarze atlantyckim przyjęły rezolucję zalecającą, aby w umowie uniknąć działalności człowieka- wprowadzającej hałas o wysokiej intensywności w środowisku morskim obszarze, na którym mogą występować wysokie stężenia wielorybów Cuviera. Komitet naukowy porozumienia modeluje obecnie dane z obserwacji śródziemnomorskich w celu wygenerowania predykcyjnych map siedliskowych Ziphius[66].

Aktualne kierunki badań naukowych[edytuj | edytuj kod]

Badania nad Ziphius cavirostris dotyczą poszerzenia wiedzy na temat jego rozmieszczenia i występowania na Morzu Śródziemnym, na którym powszechnie występuje. Wielkość populacji została oszacowana dla mórz Alborán i Ligurii. Badania potwierdziły preferencje gatunkowe dla zbocza kontynentalnego i jego szczególne powiązanie z kanionami podmorskimi, jak stwierdzono również w innych częściach świata[70] .Przeprowadzane też były badania na Morzu Tyrreńskim, których celem było porównanie obecności, rozmieszczenia i użytkowania siedlisk dzikiego wieloryba Cuvier w dwóch okresach(1990–1992 i 2007–2011). Wyniki podkreślają długoterminową wierność miejsca dzikiego Zyfi gesiogłowej w Centralnym Morzu Tyrreńskim. Ponadto podkreślają znaczenie regionu morskiego Centralnego Morza Tyrreńskiego oraz zdolność ciągłego monitorowania w celu identyfikacji zmian w częstotliwości i rozmieszczeniu waleni, niezbędnych do adaptacyjnego podejścia do zarządzania ochroną[71].

Równie ważnym zagadnieniem dla badaczy było poznanie diety Ziphius cavirostris z Północnego Pacyfiku i porównanie jej z dietą tego gatunku na całym świecie. Znajomość składu diety może być wykorzystana do zrozumienia, w jaki sposób wieloryby wykorzystują swoje siedliska, a także może pomóc w określeniu lokalizacji ważnych obszarów żerowania[72].

Dodatkowo przeprowadzano badania, które dowiodły powiązanie w obecności dzioba z podwodnymi kanionami i kontynentalnym zboczem w rejonie Kanionu Genui oraz zbadano środowiska charakterystyczne tych wielorybów w rejonie kanionu Genui korelującego obecnością wielorybów w zmienne oceanograficzne[73].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Młodszy homonim Diodon Linnaeus, 1758 (Actinopterygii).
  2. ↑ Nowa nazwa dla Diodon Lesson, 1828.
  3. ↑ a b c d Niepoprawna późniejsza pisownia Ziphius G. Cuiver, 1823; młodszy homonim Xiphias Linnaeus, 1758 (Actinopterygii).
  4. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Ziphiorrhynchus Burmeister, 1865.
  5. ↑ a b c Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Delphinus Desmaresti Risso, 1826.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Kombinacja nazw.
  7. ↑ Kombninacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Delphinorhynchus australis Burmeister, 1865.
  8. ↑ Nowa nazwa dla Ziphiorrhynchus cryptodon Burmeister, 1865.
  9. ↑ a b Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Epiodon chathamiensis Hector, 1873.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Ziphius cavirostris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b Cuvier 1823 ↓, s. 350.
  3. ↑ a b Cuvier 1823 ↓, s. 350, 352.
  4. ↑ R.-P. Lesson: Histoire naturelle générale et particulière des mammifères et des oiseaux décoverts depuis 1788 jusqu’a nos jours. Cz. 1: Cétacés. Paris: Chez Baudouin, 1828, s. 123, 440. (fr.).
  5. ↑ S.S. Haldeman. On a genus of dolphins. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 1, s. 127, 1841. (ang.). 
  6. ↑ R.I. Murchison. Saurians, Cataceans, &c. „The London, Edinburgh and Dublin philosophical magazine and journal of science”. New and united series. 22 (148), s. 560, 1843. (ang.). 
  7. ↑ Index universalis. W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 389, 392. (łac.).
  8. ↑ Duvernoy 1851 ↓, s. 42.
  9. ↑ a b J.E. Gray. On the Cetacea which have been observed in the seas surrounding the British Islands. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 242, 1864. (ang.). 
  10. ↑ Gray 1865 ↓, s. 524.
  11. ↑ a b H. Burmeister. Relación preliminar sobre un cetáceo nuevo (Ziphiorrhynchus cryptodon) tomado en la playa de Buenos Aires. „Revista Farmacéutica”. 4 (15), s. 363, 1865. (ang.). 
  12. ↑ P.J. van Beneden. Les squelettes de cétacés et les musées qui les renferment. „Bulletins de l’Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique”. 2me série. 25, s. 96, 1868. (fr.). 
  13. ↑ J.F. von Brandt. Untersuchungen über die fossilen und subfossilen cetaceen Europa’s. „Mémoires de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg”. VIIe série. 20 (1), s. 220, 1873. (niem.). 
  14. ↑ a b F.P. Moreno. Nota sobre los restos de hyperoodontes conservados en el Museo de la Plata. „Anales del Museo de La Plata”. Sección zoológica. 3, s. 4, 1895. (hiszp.). 
  15. ↑ A. Risso: Histoire naturelle des principales productions de l’Europe méridionale et particulièrement de celles des environs de Nice et des Alpes Maritimes. Cz. 3. Paris: Chez F.-G. Levrault, libraire, 1826, s. 24, ryc. ii, fig. 3. (fr.).
  16. ↑ A. Cocco. Ueber einen in der Meerenge von Messina gefundenen Delphin. „Archiv für Naturgeschichte”. 12 (1), s. 104, ryc. iv, fig. c, 1846. (niem.). 
  17. ↑ Gray 1850 ↓, s. 68.
  18. ↑ Gray 1850 ↓, s. 69.
  19. ↑ Duvernoy 1851 ↓, s. 49, 67.
  20. ↑ P.J. van Beneden. Mémoire sur une nouvelle espèce de Ziphius la mer des Indes. „Mémoires couronnés et autres mémoires publiés par l’Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique”. 16 (1), s. 23, ryc. 1, 1864. (fr.). 
  21. ↑ J.E. Gray. Notes on the whales of the Cape; by E. L. Layard, Esq., of Cape-Town, corr. memb. with descriptions of two new species. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1865 (2), s. 359, 1865. (ang.). 
  22. ↑ Gray 1865 ↓, s. 524–528.
  23. ↑ Gray 1865 ↓, s. 528.
  24. ↑ E.D. COpe. Second Contribution to a History of the Delphinidæ. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 17, s. 280, 1865. (ang.). 
  25. ↑ H. Burmeister. Delphinorhynchus australis n. sp. „Zeitschrift fUr die gesammten Naturwissenschaften”. 26, s. 262, 1865. (niem.). 
  26. ↑ J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British Museum. Wyd. 2. London: The Trustees, 1866, s. 346, fig. 69. (ang.).
  27. ↑ H. Burmeister. Preliminary account of a new Cetacean captured on the shore at Buenos Ayres. „The Annals and Magazine of Natural History”. Third series. 17 (98), s. 93, ryc. 3, 1866. (ang.). 
  28. ↑ H. Burmeister. Fauna Argentina. Segunda Partie. Mammifera pinnata Argentina. „Anales del Museo Público de Buenos Aires”. 1, s. 309, 312, ryc. xv–xx, 1867. (hiszp.). 
  29. ↑ P.N. Fischer. Mémoire sur les cétacés du genre Ziphius, Cuvier. „Nouvelles archives du Muséum d’histoire naturelle”. 3, s. 62, 66, 1867. (fr.). 
  30. ↑ H. Burmeister. Einige Bemerkungen über die Cetaceen im Museo público de Buenos Aires. „Zeitschrift fUr die gesammten Naturwissenschaften”. 29, s. 5, 1867. (niem.). 
  31. ↑ J.E. Gray. The geographical distribution of the Cetacea. „The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 6 (35), 1870. (ang.). 
  32. ↑ a b c d J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British museum. Supplement. London: The Trustees, 1871, s. 98. (ang.).
  33. ↑ J.E. Gray. On Delphinus Desmarestii, Risso (Aliama Desmarestii, Gray). „The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 10 (60), s. 469, 1872. (ang.). 
  34. ↑ J. Hector. Notes on the whales and dolphins of the New-Zealand seas. „The Annals and Magazine of Natural History”. Forth Series. 11 (62), s. 105, 1873. (ang.). 
  35. ↑ S. Richiardi. Sopra il systema vascolare sanguifero doll’occhio del feto umano e dei mammiferi. „Archivio per la zoologia, l’anatomia e la fisiologia”. 3, s. ryc. 3, 7, 8, 1873. (wł.). 
  36. ↑ J. von Haast. Notes on the skeleton of Ziphius novæ-zealandiæ. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1876, s. 466, 1876. (ang.). 
  37. ↑ L.H. Stejneger. Contributions to the history of the Commander Islands. No. 1. Notes on the natural history, including descriptions of new cetaceans. „Proceedings of the United States National Museum”. 6 (5), s. 77, 1883. (ang.). 
  38. ↑ W.H. Flower: List of the specimens of cetacea in the Zoological Department of the British Museum. London: Taylor, 1885, s. 10. (ang.).
  39. ↑ J.V. Carus: Prodromus faunae mediterraneae, sive Descriptio animalium maris Mediterranei incolarum, quam comparata silva rerum quatenus innotuit, adiectis locis et nominibus vulgaribus eorumque auctoribus. T. Brachiostomata. Mollusca. Tunicata. Vertebrata. Cz. 2. Stuttgart: E. Schweizerbart, 1889–1893, s. 716. (łac.).
  40. ↑ F. Lahille. Ensayo sobre la distribución geográfica de los mamíferos en la República Argentina. „Primera Reunión del Congreso Científico Latino Americano”. 3, s. 198, 1899. (hiszp.). 
  41. ↑ É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Cz. 3: Quinquennale supplementum anno 1904. Berolini: Friedländer, 1904, s. 777. (łac.).
  42. ↑ T. Iredale & E.L.G. Troughton. A check-list of the mammals recorded from Australia. „The Australian Museum Memoir”. 6, s. 35, 1934. (ang.). 
  43. ↑ P.E.P. Deraniyagala. Some Odontoeeti from Ceylon. „Spolia zeylanica”. 24 (2), s. 113, fig. 1–4, ryc. 14, 1945. (ang.). 
  44. ↑ a b c R.W. Baird, R.L. Brownell Jr. & B.L. Taylor, Ziphius cavirostris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-31] (ang.).
  45. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 191. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  46. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 399, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  47. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Ziphius cavirostris. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-31].
  48. ↑ a b c P. Hershkovitz. Catalog of Living Whales. „Bulletin of the United States National Museum”. 246, s. 142, 1966. (ang.). 
  49. ↑ a b c C. MacLeod: Family Ziphiidae (Beaked Whales). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 347–348. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
  50. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 284. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  51. ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 716.
  52. ↑ a b Ch. Srinivasulu: South Asian Mammals: An updated Checklist and Their Scientific Names. Boca Raton: CRC Press, 2019, s. 189. ISBN 978-1-1386-0926-6. (ang.).
  53. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 235.
  54. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 342.
  55. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 88.
  56. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 527.
  57. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 415.
  58. ↑ a b c d Ronald M Nowak, Walker’s Mammals of the World Volume II, 1991.
  59. ↑ a b c Cetacean Research & Rescue Unit | Cuvier's beaked whale [online], www.crru.org.uk [dostęp 2018-03-26].
  60. ↑ a b Kazimierz Kowalski, Ssaki. Zarys teriologii, Kraków: Wydawnictwo PWN, 1971.
  61. ↑ E Turyn, Zwierzęta. Encyklopedia Ilustrowana., 2005.
  62. ↑ The Beaked Whale Resource – Cuviers Beaked Whale [online], www.beakedwhaleresource.com [dostęp 2018-03-26].
  63. ↑ a b c d e Cuvier's beaked whale, „WDC, Whale and Dolphin Conservation” [dostęp 2018-03-26] (ang.).
  64. ↑ Bernardh Grzimek, Grzimek’s Annimal Life Encyclopedia Volume II Mammals II, 1975.
  65. ↑ Dr. B. Lundrigan, A. Myers: Ziphius cavirostris. Animal Diversity Web, 22 stycznia 2022. (ang.).
  66. ↑ a b c d R.W. Baird i inni, Ziphius cavirostris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2018-03-26] (ang.).
  67. ↑ Boris Culik: Ziphius cavirostris G. Cuvier, 1823. Convention on Migratory Species (CMS), 2010. [dostęp 2010-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 października 2017)]. (ang.).
  68. ↑ Wilson D.E., M.D. Reeder, Mammals species of the Word., „Smithsonian Institution Press, Washington”, 1993.
  69. ↑ orka.sejm.gov.pl/SUE6.nsf/Pliki-zal [online], orka.sejm.gov.pl [dostęp 2018-03-26].
  70. ↑ Podestà M. i inni, Chapter Four – Cuvier's Beaked Whale, Ziphius cavirostris, Distribution and Occurrence in the Mediterranean Sea: High-Use Areas and Conservation Threats, „Advances in Marine Biology”, 2016.
  71. ↑ Arcangeli A. i inni, Long-term presence and habitat use of Cuvier's beaked whale (Ziphius cavirostris) in the Central Tyrrhenian Sea., „Marine Ecology”, 2016.
  72. ↑ West K.L. i inni, Diet of Cuvier’s beaked whales Ziphius cavirostris from the North Pacific and a comparison with their diet world-wide, „Marine Ecology Progress Series.”, 2017.
  73. ↑ Lanfredi C. i inni, Key Oceanographic Characteristics of Cuvier’s Beaked Whale (Ziphius cavirostris) Habitat in the Gulf of Genoa (Ligurian Sea, NW Mediterranean), „Journal of Oceanography and Marine Research.”, 2016.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zyfia_gęsiogłowa&oldid=73544569”