Waleria Marrené-Morzkowska
 Waleria Marrené-Morzkowska drzeworyt Aleksandra Regulskiego wg rysunku Józefa Buchbindera | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
pisarka, krytyczka literacka, publicystka, feministka |
| Narodowość | |
| Rodzice |
Adela Krasińska i Jan Malletski |
| Małżeństwo |
Michał Morzkowski, Władysław Marrené |
| Dzieci |
Antonina i Irena (z I małżeństwa), Kamila (z II małżeństwa) |
Waleria Marrené Morzkowska[1] primo voto Morzkowska, de domo Mallet de Grandville-Malletski (ur. 1832 we wsi Zbożenna, zm. 10 października 1903 w Warszawie) – polska pisarka, publicystka, krytyczka literacka i feministka okresu pozytywizmu.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Ojcem Marrené był napoleoński generał Jean-Baptiste Mallet de Granville (1777–1846), który osiedliwszy się na ziemiach polskich przyjął do nazwiska człon Malletski, matką Adela Krasińska (córka Chryzantego, legionisty, bratanica gen. Izydora Krasińskiego[2]). Przyszła pisarka wykształcenie zdobywała w domu, uzupełniając je w Puławach oraz w Krakowie. W młodości poznała Michała Morzkowskiego, jednego z przedstawicieli Cyganerii Warszawskiej, za którego wyszła za mąż. Mieli dwie córki: Antoninę i Irenę. Marrené wystąpiła o rozwód, jednak bezskutecznie. Kres małżeństwu położyła śmierć męża.
Odbywała liczne podróże, zaprzyjaźniła się także z Elizą Orzeszkową. W 1877 roku przeprowadziła się z majątku w Zbożennie do Warszawy, gdzie osiadła na stałe. Zajęła się tam pisarstwem, publicystyką, filantropią. Prowadziła w swoim domu salon literacki[3]. Jej drugim mężem był administrator Zbożennej, uczestnik powstania styczniowego i sybirak, Władysław Marrené, którego poślubiła w 1869 roku w domu Orzeszkowej. Razem mieli córkę Kamilę, rozstali się w 1889 roku. W latach 1886–1887 przejęła po Marii Konopnickiej czasopismo „Świt”[3]. Zmarła w Warszawie 10 października 1903 roku.
Pierwszą powieść pt. Nowy gladiator opublikowała w 1857 roku. W sumie była autorką ponad dwudziestu dzieł prozatorskich, w większości będących egzaltowanymi romansami przedstawiającymi miłosne cierpienia bohaterek, wzmacnianymi przez nietypową scenerię wydarzeń[4]. Część z jej utworów sytuuje się w obrębie nurtu powieści tendencyjnej, poruszających problematykę emancypacji kobiet.
Dd 4 lipca do 26 grudnia 1890, w numerach to numery 27-52 „Biesiady Literackiej” publikowała w częściach utwór Wśród kąkolu. Jest to pierwsza znana powieść poświęcona Łodzi. Przeszła właściwie bez echa i nigdy nie doczekała się recenzji, ponieważ nigdy też za życia autorki nie ukazał się w całości drukiem[5].
Publikowała – głównie na łamach „Przeglądu Tygodniowego” – artykuły krytyczne, szkice literackie, recenzje i sprawozdania. W 1880 roku przełożyła Kobietę trzydziestoletnią Balzaka. Jest także tłumaczką dramatów Henryka Ibsena[6].
Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 10-2-23)[7].
Wybrane dzieła[edytuj | edytuj kod]
- 1857 – Nowy gladiator
- 1864 – Jerzy
- 1866 – Augusta
- 1867 – Życie za życie
- 1868 – Między Scyllą a Charybdą
- 1870 – Mąż Leonory, O proszonym chlebie
- 1871 – Postąpiłam prawnie, Bożek Milion
- 1872 – Róża
- 1873 – Nemezys, Walka
- 1874 – Historyja dwóch serc
- 1875 – Cel życia, Mężowie i żony, Zasady i czyny, Błękitna książeczka
- 1876 – Przeciw wodzie, Smutna swadźba
- 1879 – Świat rzeźbiarz
- 1880 – Wśród kąkolu[8]
- 1881 – Dziki Tomko, January
- 1882 – Zaklęte siły, Panna Felicya
- 1885 – Ostatnia fala
- 1889 – Emancypowana
- 1893 – Historia zwyczajnego człowieka, Symfonia światła
Wybrane teksty publicystyczne[edytuj | edytuj kod]
- 1881 – Przesądy w wychowaniu: studium pedagogiczne (Wilno)
- 1903 – Kobieta czasów obecnych (Warszawa)
Studia literackie[edytuj | edytuj kod]
- Kazimierz Brodziński, "Muzeum", Kraków, 1861
- Zrozpaczeni w literaturze, "Tygodnik Ilustrowany", 1878
- Nieboska Komedya, "Kłosy", 1885
- Kilka słów o działalności literackiej Kraszewskiego, "Tygodnik Ilustrowany", 1874
- Juljian Ursyn Niemcewicz, "Przegląd Tygodniowy" (Dodatek), 1880
- Eliza Orzeszkowa, "Przewodnik Naukowy i Literacki", 1892
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wanda Roszkowska-Sykałowa: Marrené Morzkowska Waleria. W: Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 2001, s. 429-430. ISBN 83-02-08101-9.
- ↑ Jan Pachoński: Oficerowie Legionów Polskich 1796-1807. T. 2: Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1796-1807. Kraków: Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 1998-2003, s. 155-156. ISBN 83-7188-003-0.
- ↑ a b Henryk Markiewicz: Pozytywizm. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 471. ISBN 83-01-13849-1.
- ↑ Henryk Markiewicz: Pozytywizm. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 125-126. ISBN 83-01-13849-1.
- ↑ Katarzyna Badowska, Paweł Łodzia Kubowicz, [w:] Słownik kultury literackiej Łodzi do 1939 roku, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2022 (Kultura Literacka Łodzi), s. 272-274, ISBN 978-83-8220-896-2.
- ↑ Polona. [dostęp 2018-10-18]. (pol.).
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: LUDWIKA KRASIŃSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-01-14].
- ↑ Tomasz Sobieraj: Kazimierza Laskowskiego powieść o łódzkim lokaucie. Repozytorium. [dostęp 2014-11-19]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Galle: Przedmowa. W: Waleria Marrené-Morzkowska: Cyganeria Warszawska. Warszawa: Druk Józefa Sikorskiego, 1905, s. 5-10. Dostęp w Internecie
- Henryk Markiewicz: Pozytywizm. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004. ISBN 83-01-13849-1.
- Jan Piotr Dekowski, Wybitni opocznianie, "Ziemia. Ilustrowany Miesięcznik Krajoznawczy" 1938, R. 2, nr 1–2, s. 12–13.
- Aneta Górnicka-Boratyńska: Chcemy całego życia. Warszawa: Fundacja Res Publica, 1999, s. 63-63. ISBN 83-910975-2-8.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Waleria Marrené-Morzkowska – publikacje w bibliotece Polona