Wanda Gertz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Mathiasrex (dyskusja | edycje) o 22:05, 24 kwi 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Wanda Gertz
„Lena”, „Kazik”
Ilustracja
major major
Data i miejsce urodzenia

13 kwietnia 1896
Warszawa

Data i miejsce śmierci

10 listopada 1958
Londyn

Przebieg służby
Lata służby

od 1914

Siły zbrojne

cesarska i królewska Armia Wojsko Polskie (II RP); polskie Siły Zbrojne

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa
powstanie warszawskie

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Krzyż Walecznych (od 1941) Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
Tablice upamiętniająca major Wandę Gertz i żołnierzy Oddziału Dysk na ścianie Kościoła Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej 12 w Warszawie

Wanda Gertz ps. „Lena”, „Kazik” (ur. 13 kwietnia 1896 w Warszawie, zm. 10 listopada 1958 w Londynie) – działaczka patriotyczna i niepodległościowa, major Wojska Polskiego, żołnierz Kedywu.

Życiorys

Wanda Gertz urodziła się 13 kwietnia 1896 roku w Warszawie, w rodzinie Jana i Florentyny. W latach 1914–1916, w męskim przebraniu, pod nazwiskiem Kazimierz Żuchowicz, pełniła służbę w I Brygadzie Legionów Polskich.

W czasie wojny z bolszewikami pełniła funkcję „zastępczyni dowódcy drugiej Ochotniczej Legii Kobiet (OLK) przy Dowództwie frontu Litewsko-Białoruskiego”. Na tym stanowisku, 22 maja 1920 roku, Naczelny Wódz przyznał jej z dniem 1 kwietnia 1920 roku „prawo poborów i funkcji podporucznika piechoty i korzystania z odznak oficerskich na czapce bez prawa używania innych odznak oficerskich”[1]. Później była komendantką ochotniczego batalionu kobiecego OLK w Wilnie.

W okresie międzywojennym była instruktorką i organizatorką obozów Przysposobienia Wojskowego Kobiet oraz urzędniczką wojskową zatrudnioną w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych w Warszawie.

II wojna światowa

W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku walczyła w obronie Warszawy. W tym samym roku podjęła pracę konspiracyjną w SZP, a następnie w Związku Walki Zbrojnej i AK.

W latach 1942-1944 była organizatorką i komendantką Oddziału AK „Dysk” (Dywersja i Sabotaż Kobiet). Uczestniczyła w wielu akcjach sabotażowych, dywersyjnych oraz zamachach wymierzonych w przedstawicieli niemieckiego, nazistowskiego aparatu represji. W akcji „C” wykonała dwa wyroki śmierci na konfidentach Gestapo.[2][3]

W czasie powstania wraz ze swoim oddziałem walczyła w ramach Zgrupowania AK „Radosław” na Woli, Starówce i w Śródmieściu. Po upadku powstania była jeńcem w obozach Lamsdorf, Muhlberg i Oflag IX C w Molsdorfie. W tym ostatnim była komendantką polską obozu.

Okres powojenny

Po oswobodzeniu z niewoli przez armię amerykańską wstąpiła do I Korpusu Polskiego. Zmarła 10 listopada 1958 roku w Londynie. Jej prochy zostały przywiezione do Polski i pochowane na cmentarzu wojskowym na Powązkach.

Autorka wspomnień zatytułowanych „W pierwszym pułku artylerii”, opublikowanych w książce „Służba Ojczyźnie”, wydanej w 1929 roku w Warszawie.

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 20 z 29 maja 1920 roku, poz. 533.
  2. ↑ Strzembosz 1983 ↓, s. 315.
  3. ↑ Śląski 1990 ↓.
  4. ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 52, Nr 7 z 12 grudnia 1959. 
  5. ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2142 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 84)

Bibliografia

  • A. Nowakowska, Wanda Gertz Opowieść o kobiecie żołnierzu,wydawnictwo AVALON, Kraków 2009.
  • Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1945 T.2. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 57–58. ISBN 83-211-0758-3.
  • Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983. ISBN 83-06-00717-4.
  • Jerzy Śląski: Polska walcząca. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990. ISBN 83-211-1428-8.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wanda_Gertz&oldid=53296022”