Wedy
| Historia | |
|---|---|
| Wierzenia i praktyki | |
| Święte pisma | |
| Tematy powiązane |
Wedy, Weda (dewanagari वेद , "wiedza") – święte księgi hinduizmu, najstarsza grupa religijnych tekstów sanskryckich, które stanowiły całość ówczesnej wiedzy człowieka o świecie ludzi i bogów; antologia tekstów z różnych okresów, o różnej tematyce, budowie i przeznaczeniu. Objętością Wedy przewyższają Biblię sześciokrotnie[1].
Podział
Wedy dzielą się na trzy rodzaje:
- śruti – "objawienie", dosłownie "to, co usłyszane";
- smryti – "zapamiętane";
- njaja – wiedza opierająca się na logice.
Najstarsze i najświętsze księgi to cztery sanhity (zbiory), które służyły jako "mszały" w obrzędzie ofiary wedyjskiej (śrauta, jadźńa):
- Rygweda – "wiedza hymnów pochwalnych" (ryć) – 1028 hymnów ułożonych w dziesięć mandali
- Jadźurweda – "wiedza formuł ofiarnych" (jadźus)
- Samaweda – "wiedza śpiewów ofiarnych" (saman)
- Atharwaweda – "wiedza zaklęć magicznych" – zbiór formuł magicznych, zaklęć i egzorcyzmów najpóźniej włączony do kanonu.
Poszczególne sanhity przypisano kapłanom biorącym udział w odprawianiu ofiary wedyjskiej:
- hotar – recytował hymny Rygwedy, głosząc chwałę bogów i zapraszając ich do udziału w ofierze.
- udgatar ("kantor") – śpiewał teksty Samawedy.
- adhwarju (wykonywał wszelkie czynności manualne związane z obrzędem) – recytował półgłosem formuły Jadźurwedy.
- brahman (główny kapłan, który czuwał nad poprawnością wszelkich czynności związanych z ofiarą) – miał recytować w myślach zaklęcia Atharwawedy, chroniąc w ten sposób uczestników przed niebezpiecznymi skutkami potencjalnych uchybień w obrządku.
Z każdą sanhitą wiążą się młodsze teksty: brahmany, aranjaki i upaniszady. Czasem mianem "Weda" określa całą taką grupę tekstów.
Historia
Według teorii o najeździe Ariów na Indie za moment powstania Wed przyjmuje się umowną datę ich przybycia – czyli ok. 1800 r. p.n.e. (choć prawdopodobnie część tekstów powstała wcześniej). Nie ma zgody co do tego, kiedy zakończono tworzenie zbiorów, ponieważ jednak kanoniczne teksty buddyjskie cytują fragmenty sanhit (a także brahman, aranyak i wczesnych upaniszad), zakłada się, że redakcję zakończono przed drugą połową VI w. p.n.e. Wobec tego umowne daty powstawania Wed to 1500-500 r. p.n.e.
Sukcesja
Początkowo Wedy przekazywano tylko ustnie. Dopiero później wszystkie zbiory zebrano i skodyfikowano. Miał to uczynić wieszcz Wjasa. Imię Wjasa (dewanagari: व्यास, trl. Vyāsa, ang. Vyasa) wywodzi się od słowa sanskryckiego "porządkować, redagować". W rzeczywistości proces kodyfikacji zapisu Wed był długotrwały i angażował wielu ludzi, a początek zapisu prawdopodobnie miał miejsce ok. VIII w. p.n.e.
Wedy zapisano w archaicznej formie sanskrytu zwanej językiem wedyjskim. Jest on jednym z najstarszych języków indoeuropejskich, w którym zachowały się zabytki pisane.
Kontynuacja
Stopniowo wokół Wed narosła olbrzymia literatura: studia, głosy, komentarze. Najsłynniejszym komentatorem Wed był Sajana, żyjący w drugiej połowie XIV wieku.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Wedy. W: Herbert Ellinger: Hinduizm. Grzegorz Sowiński (tł.). Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1997, s. 44, seria: Krótko i węzłowato. ISBN 83-7006-407-8.