Wielki Plac w Brukseli

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
La Grand-Place w Brukseli[1][a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
ilustracja
Państwo

 Belgia

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

II, IV

Numer ref.

857

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

1998
na 22. sesji

Położenie na mapie Brukseli
Mapa konturowa Brukseli, w centrum znajduje się punkt z opisem „Wielki Plac”
Położenie na mapie Belgii
Mapa konturowa Belgii, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Wielki Plac”
Ziemia50°50′48,3″N 4°21′08,7″E/50,846750 4,352417
Multimedia w Wikimedia Commons
  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

La Grand-Place w Brukseli (fr. Grand-Place de Bruxelles, niderl. Grote Markt van Brussel) – rynek w Brukseli, główny plac Brukseli Dolnej[2], nieregularny, pięciokątny, u wylotu siedmiu ulic, bez zabudowy śródrynkowej, wytyczony przed 1348 rokiem. W XV wieku wybudowano na nim ratusz miejski w stylu gotyckim, a w XVI wieku Maison du Roi. Zburzony w 1695 roku podczas francuskiego bombardowania, odbudowany w jednolitym stylu architektonicznym.

W 1998 roku wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

W XII w. plac nazywany był Nedermerckt (fr. Marché bas) lub Commune forum, Forum lub Merkt[3]. Nazwa Grand-Place zaczęła być stosowana pod koniec XVIII wieku[3].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Plan Wielkiego Placu

Plac ma formę nieregularnego prostokąta, sprawiającego wrażenie pięciokąta[3]. Od początku na placu zbiegało się siedem ulic: Rue au Beurre, Rue de la Tête d’Or, Rue Charles Buls, Rue des Chapeliers, Rue de la Colline, Rue des Harengs i Rue Chair et Pain[3].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ruiny Grand-Place po bombardowaniu Brukseli przez artylerię francuską w 1695 roku; miedzioryt na podstawie rysunku Augustina Coppensa (1668–1740)
Dywan kwiatowy, 2014

Początki placu sięgają XI–XII wieku, kiedy to na osuszonym bagnie na prawym brzegu rzeki Zenne (współcześnie skanalizowanej)[3] zaczęto stawiać pierwsze drewniane domy[4]. W pobliżu przebiegał szlak handlowy łączący Nadrenię z Flandrią[4] i nad rzeką powstał Nedermerckt (fr. Marché bas), o którym pierwsza wzmianka pisemna pochodzi z 1174 roku[4][3]. Przyjeżdżali tu kupcy sprzedający towary dla dworu przy dawnym rzymskim castrum[4]. Na początku XIII wieku wzniesiono trzy hale targowe, w których sprzedawano chleb, mięso i sukno, a plac wybrukowano kamieniami z pobliskiej rzeki[4]. Targ funkcjonował na Wielkim Placu do 19 listopada 1958 roku[4].

Plac stał się głównym ośrodkiem miasta[4]. W 1401 roku rozpoczęto budowę późnogotyckiego ratusza[4]. Wkrótce wzniesiono również siedziby gildii kupieckich[4]. W XIV wieku drewniane domy w południowej części placu zaczęły zastępować kamienne kamienice[5]. Plac zaczął spełniać funkcje społeczne i polityczne – odczytywano tu dekrety i zarządzenia, a także przeprowadzano egzekucje publiczne[6].

W XVII wieku strona zachodnia została wybrukowana na odcinku od domu Renard do domu Broutte[5]. 14 sierpnia 1695 roku większość zabudowy rynku uległa zniszczeniu podczas 36-godzinnego ostrzału miasta przez francuską artylerię[7] z rozkazu króla Ludwika XIV w odwecie za zniszczenie francuskiego wybrzeża przez angielskie i holenderskie okręty wojenne[3]. Jedynymi budynkami, które, mimo uszkodzeń i pożaru, przetrwały atak były gmach ratusza i Maison du Roi[3]. W ciągu czterech lat domy zostały odbudowane w jednolitym stylu barokowym[7][3]. Plany nowych kamienic były poddawane wcześniejszej akceptacji władz miejskich[3]. Nad odbudową pracowali m.in. Jean Cosyn (1646–1708), Guillaume De Bruyn, Antoine Pastorana (1640–1702) czy Corneille Van Nerven (1660–1714)[3].

W latach 1793–1794 wojska francuskie splądrowały domy cechowe i je częściowo zniszczyły[5]. Gmachy odbudowano stopniowo w latach 1863–1925[5]. W 1852 roku ustanowiono prawo o konserwacji budynków, a w 1883 roku miasto zobowiązało się do łożenia na utrzymanie fasad kamienic[8]. W 1998 roku plac wraz z zabudową został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1998[9].

Na placu odbywają się różne uroczystości, koncerty i przedstawienia[5]. Od 1971 roku, co dwa lata w połowie sierpnia, na placu układany jest dywan kwiatowy[5].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

  • Ratusz w Brukseli – późnogotycki ratusz ze strzelistą wieżą (96 m[7]), wzniesiony w latach 1401–1444 (wieża w 1449)[3] według projektu Jakuba z Thienen i Jana z Ruysbroek, zniszczony w 1695 roku, odbudowany i rozbudowany; stanowi przykład szczytowych osiągnięć gotyku brabanckiego.
  • Maison du Roi (nl. Broodhuis) – gmach w stylu neogotyckim, w miejscu dawnej hali targowej, wzniesiony przez Habsburgów dla podkreślenia władzy cesarskiej, mieścił urząd podatkowy, sądy i więzienie[10]. Więzieni tu byli m.in. niderlandzki dowódca Lamoral Egmont (1522–1568) i francuski wojskowy Filip van Montmorency (1524–1568), którzy zostali ścięci na Wielkim Placu[11]. Obecnie siedziba Muzeum Miasta (fr. Musée de la Ville de Bruxelles)[10].
  • Domy cechowe – wzniesione na przełomie XVII i XVIII wieku w jednolitym stylu barokowym[7][3]. Często są klasyfikowane w trzy grupy ze względu na lokalizację i ornamentykę fasad[3]:
    • pierwszą grupę kamienic w tradycyjnym stylu, o wąskich filarach tworzą domy numer 20, 21–22 i 35–38;
    • drugą grupę, domów w stylu włoskim ozdobionych pilastrami i kolumnami, tworzą domy numer 1, 5, 7, 11, 28, 34, 39; domy numer 2-3 i 4 o bardziej dekoracyjnych szczytach i 26–27 inspirowane włoskim renesansem;
    • trzecią grupę, domów w stylu bardziej klasycznym, z frontonami, balustradami i poddaszami, tworzą domy numer 10, 13–19, 24–25 oraz 8, 12, 23[3]. Dom numer 9 wzniesiony został w stylu Ludwika XIV, a numer 6 w stylu zapowiadającym rokoko[3].
Numer
domu 		Dom Detal
charakterystyczny 		Nazwa Opis
1 Maison au Roi d’Espagne
(pol. Pod hiszpańskim królem)
także Maison des Boulangers 		Trzypiętrowa, narożna kamienica została wzniesiona w latach 1696–1697, najprawdopodobniej przez Jeana Cosyna[3]. Dawna siedziba cechu piekarzy[12]. Obecna nazwa pochodzi od popiersia króla Hiszpanii Karola V (1500–1558) na fasadzie domu, po bokach którego znajdują się postaci dwóch więźniów: Maura i Indianina[12]. Na pierwszym piętrze znajduje się popiersie Autberta z Cambrai – patrona piekarzy[13]. Balustradę poddasza zdobią figury symbolizujące Siłę, Ogień, Wodę, Wiatr, Pszenicę i Rozwagę, składniki uważane za konieczne do wypieku idealnego chleba[12].
2/3 Maison de la Brouette
(pol. Dom taczki) 		Czteropiętrowa kamienica wzniesiona w latach 1644–1645, częściowo zniszczona podczas ataku francuskiego w 1695 roku i odbudowana przez Jeana Cosyna[3]. Dawna siedziba cechu producentów oleju, którzy produkowali tłuszcz niezbędny przy produkcji wysokojakościowego sukna[13]. Jej nazwa pochodzi od taczki na fasadzie budynku[12]. Szczyt kamienicy zdobi figura świętego Idziego autorstwa J. Van Hammego z 1912 roku[3].
4 Maison du Sac
(pol. Dom worka) 		Czteropiętrowa kamienica wzniesiona w latach 1645–1646, częściowo zniszczona podczas ataku francuskiego w 1695 roku i odrestaurowana w 1697 roku przez Antoine’a Pastoranę[3]. Dawna siedziba cechu cieśli i bednarzy[12]. Pierwsze trzy piętra zachowały się w oryginalnym stanie[12]. Jej nazwa pochodzi od worka przedstawionego na reliefie nad wejściem do budynku[13].
5 Maison de la Louve
(pol. Dom wilczycy) 		Kamienica wzniesiona w 1696 roku[3]. Dawna siedziba cechu producentów łuków[12]. Oryginalna fasada budynku jest bogato zdobiona – umieszczono tu medaliony z podobiznami czterech cesarzy rzymskich, pod którymi dodano ich cesarskie atrybuty, są to: Trajan i słońce, symbol Prawdy; Tyberiusza i sieć z klatką, symbole Fałszu; Oktawian August i globus, symbol Pokoju; oraz Juliusz Cezar i krwawiące serce Niezgody[12]. Nad wejściem znajduje się relief przedstawiający Remusa i Romulusa z wilczycą; na frontonie – wyobrażenie Apollina strzelającego do węża-smoka Pytona a szczyt zdobi feniks powstający z popiołów[12].
6 Maison du Cornet
(pol. Dom rogu) 		Trzypiętrowa kamienica wzniesiona w latach 1641–1645, w większości zniszczona podczas ataku francuskiego w 1695 roku i odbudowana w 1697 roku przez Antoine’a Pastoranę[3]. Dawna siedziba cechu przewoźników rzecznych[12]. Najwyższe piętro kamienicy przypomina rufę statku[12]. Na fasadzie znajduje się medalion z podobizną króla Hiszpanii Karola V (1500–1558) w otoczeniu alegorycznych przedstawień czterech wiatrów, pary żeglarzy i pary delfinów[3].
7 Maison du Renard
(pol. Dom lisa) 		Trzypiętrowa kamienica wzniesiona ok. 1645 roku, w większości zniszczona podczas ataku francuskiego w 1695 roku i odbudowana w 1699 roku najprawdopodobniej przez Corneille’S Van Nervena[3]. Dawna siedziba cechu szmuklerzy[12]. Nad wejściem znajduje się relief przedstawiający pozłacanego lisa, od którego pochodzi nazwa kamienicy[12]. Parter zdobią płaskorzeźby z cherubinami bawiącymi się taśmami pasmanteryjnymi a drugie piętro – figura uosabiająca Sprawiedliwość w otoczeniu czterech kobiecych figur symbolizujących cztery kontynenty[12].
8 Maison de L’Étoile
(pol. Dom gwiazdy) 		Trzypiętrowa kamienica narożna wzniesiona w latach 1896–1897 z inicjatywy burmistrza miasta Charles’s Bulsa (1837–1914)[3]. Szczyt kamienicy wieńczy złota gwiazda, od której pochodzi nazwa domu.
Po prawej stronie w arkadach kamienicy znajduje się neorenesansowa, brązowa rzeźba autorstwa Juliena Dillensa (1849–1904) przedstawiająca umierającego Éverarda t’ Serclaes’a (1320–1388)[14], który w 1356 roku odbił magistrat i całe miasto z rąk sprzyjającego Francuzom księcia Flandrii na rzecz księcia Brabancji[12]. Rzeźba jest wypolerowana od ciągłego jej dotykania – w powszechnym mniemaniu, jej dotkniecie ma zapewnić szczęście[10]. Po lewej stronie w arkadach kamienicy znajduje się tablica upamiętniająca Charles’s Bulsa, który pełnił obowiązki burmistrza w latach 1881–1899 i działał na rzecz edukacji robotników flandryjskich[14].
9 Maison du Cygne
(pol. Dom łabędzia) 		Trzypiętrowa kamienica wzniesiona w 1698 roku[3]. Fasada utrzymana w stylu Ludwika XIV[3]. Nazwa kamienicy pochodzi od wizerunku wielkiego łabędzia umieszczonego na fasadzie[10]. Dawna siedziba cechu rzeźników[10]. Podczas pobytu w Brukseli Karol Marks odbywał tutaj spotkania Niemieckiej Unii Robotników[14], a w 1885 roku założono tu Belgijską Partię Robotniczą[10].
10 Maison de L’Arbre d’Or
(pol. Dom złotego drzewa)
także Maison des Brasseurs 		Siedziba cechu piwowarów[10][14]. Obecnie mieści się tu niewielkie muzeum browarnictwa[10]. Na szczycie kamienicy znajduje się złoty posag jeźdźca z 1854 roku, przedstawiający Karola Lotaryńskiego, który zastąpił oryginalny posąg zniszczony przez wojska francuskie w 1794 roku[10][14].
11 Maison de la Rose
(pol. Dom róży)
12 Maison du Mont Thabor
13 Maison de la Renommée Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą[10].
14 Ermitage Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą[10].
15 Maison de la Fortune Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą[10].
16 Maison du Moulin à vent Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą[10].
17 Maison du Pot d’étain Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą[10].
18 Maison de la Colline Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą[10].
19 Maison de la Bourse Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą[10].
20 Maison du Cerf
21 i 22 Maison de Joseph et Anne
23 Maison de l’Ange
24/25 Maison de la Chaloupe d’Or Dawna siedziba cechu krawców[10]. Na fasadzie znajduje się popiersie św. Barbary, patronki cechu[10].
26/27 Maison du Pigeon Dawna siedziba cechu malarzy[10]. W 1852 roku mieszkał tu Wiktor Hugo po emigracji z Francji po Wiośnie Ludów[10][15].
28 Maison du Marchand d’Or
34 Maison du Heaume
35 Maison du Paon
36 i 37 Maison du Petit Renard et du Chêne
38 Maison de Sainte-Barbe
39 Maison de l'Âne

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Belgia. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2018-08-09].
  2. ↑ Z. Hewetson: Bruksela, Brugia, Gandawa i Antwerpia. Warszawa, 2001, s. 42–43. ISBN 83-7184-000-4.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa UNESCO: La Grand-Place, Nomination file. [dostęp 2016-03-28]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g h i Paul F. State: Historical Dictionary of Brussels. Rowman & Littlefield, 2015, s. 187. ISBN 978-0-8108-7921-8. [dostęp 2016-03-27]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f Paul F. State: Historical Dictionary of Brussels. Rowman & Littlefield, 2015, s. 188. ISBN 978-0-8108-7921-8. [dostęp 2016-03-27]. (ang.).
  6. ↑ Martin Dunford, Phil Lee: Belgia i Luksemburg. Wydawnictwo Pascal Spółka z o.o., 2006, s. 129. ISBN 83-7304-709-3. (pol.).
  7. ↑ a b c d Martin Dunford, Phil Lee: Belgia i Luksemburg. Wydawnictwo Pascal Spółka z o.o., 2006, s. 130. ISBN 83-7304-709-3. (pol.).
  8. ↑ André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 35. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).
  9. ↑ UNESCO: La Grand-Place, Brussels. [dostęp 2016-03-28]. (ang.).
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Martin Dunford, Phil Lee: Belgia i Luksemburg. Wydawnictwo Pascal Spółka z o.o., 2006, s. 132. ISBN 83-7304-709-3. (pol.).
  11. ↑ André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 36. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).
  12. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Martin Dunford, Phil Lee: Belgia i Luksemburg. Wydawnictwo Pascal Spółka z o.o., 2006, s. 131. ISBN 83-7304-709-3. (pol.).
  13. ↑ a b c André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 38. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).
  14. ↑ a b c d e André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 39. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).
  15. ↑ André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 41. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).
Obiekty z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO w Belgii

Kulturowe
Bruksela
Flandria
Walonia
Przyrodnicze

Belgia

  1. ↑ a b Wspólnie z Francją
  2. ↑ Wspólnie z Argentyną, Francją, Niemcami, Indiami, Japonią i Szwajcarią
  3. ↑ Wspólnie z Austrią, Czechami, Francją, Niemcami, Wielką Brytanią i Włochami
  4. ↑ Wspólnie z Albanią, Austrią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wielki_Plac_w_Brukseli&oldid=73228468”