Wielki testament
Wielki testament (fr. Le grand testament) – utwór François Villona. Powstał po wyjściu poety z więzienia w Meung-sur-Loire, gdzie wtrącił go biskup Thibault d'Auxigny; Villon napisał go prawdopodobnie między grudniem 1461 a marcem 1462 roku. Trzydziestoletni wówczas Villon medytuje w poemacie nad swym przeszłym życiem, nieustanną bliskością śmierci i zmiennością ludzkich losów[1].
Poemat napisany jest ośmiozgłoskowymi oktawami, których rytm przerywają wtrącone ballady i ronda. Ton oscyluje między melancholią a rubaszną kpiną, z inwektywami i nieprzyzwoitymi żartami sąsiadują strofy wyrażające smutek, wyrzuty sumienia i głęboką religijną wiarę[1]. Pojawia się literacki bohater, którego nie było do tej pory w literaturze. Średniowiecze nie znało bohatera przeciętnego, niczym się niewyróżniającego[potrzebny przypis].
W balladzie O paniach minionego czasu, która jest częścią Wielkiego testamentu, zawarta jest idea przemijania oraz niemożności powrotu - memento mori ("pamiętaj o śmierci"). W utworze odnaleźć można też topos ubi sunt w powtarzającym się refrenie "Ach, gdzież są niegdysieysze śniegi" (fr. Où sont les neiges d'antan?)[2]. Są także nawiązania do danse macabre, czyli tańca śmierci[potrzebny przypis]. Śmierć jest wszechwładna, wszechobecna, niespodziewana, okrutna. Przeważa naturalistyczne przedstawienie człowieka i śmierci. Pojawia się również motyw eschatologiczny.
Henryk Walezy miał znać Wielki testament na pamięć[3].
Tadeusz Boy-Żeleński przełożył Wielki testament na polski w 1917 roku[4], w „najciemniejszym okresie wojny”, gdy – jako „lekarz pospolitego ruszenia” – spędzał co drugą dobę w baraku „Stacji Opatrunkowej”, do której napływały z frontu transporty żołnierzy, „…wystawiając nasze [lekarzy] uczucia ludzkości na ciężką próbę”. Pisał później m.in. na temat tłumaczonego utworu[5]:
… miłość i śmierć, żal za zmarnowanym życiem i skrucha, wreszcie nienawiść do swych „dręczycieli” wypełniają ten wzruszający poemat. Nienawiść ta wybucha raz po raz wśród żartobliwych strof Testamentu i pogłębia je w akcenty wprost złowrogie, ilekroć poeta wspomni męczarnie, jakie wycierpiał.
i jego autora[5]:
Villon jest pierwszym poetą Francji przez swą twórczość w zakresie języka. Uczynił w poezji to, co później Rabelais w prozie: miast dawnej naiwnej, czasem niedołężnej gwary, lub też miast kunsztownych formalnych łamańców, wyrażających mdłe i konwencjonalne uczucia, mowa Villona płynie wprost z serca; w sercu, we krwi znajduje dla swych uczuć wyraz bezpośredni, prosty i doskonały: kunsztowny, ale zupełnie innym, głębokim kunsztem!
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b François Villon: Poésies choisies. Paris: Classiques Larousse, 1960, s. 6 i 36-37.
- ↑ Anna Drzewicka, François Villon i dwóch Franciszków Wilonów, [w:] Maria Filipowicz-Rudek, J. Konieczna-Twardzikowa (red.), Między oryginałem a przekładem, II: Przekład, jego tworzenie się i wpływ, Kraków: Universitas, 1996, s. 47–58, ISBN 83-7052-383-8 [dostęp 2019-12-08].
- ↑ S. Grzybowski, Henryk Walezy, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź 1985, s. 30.
- ↑ Stanisław Sterkowicz: Tadeusz Boy-Zeleński, lekarz - pisarz - społecznik. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1974, s. 150.
- ↑ a b Wielki testament w serwisie Wolne Lektury