Wierzch

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wierzch
wieś
Ilustracja
Kościół pw. św. Wawrzyńca
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Głogówek

Liczba ludności (2011)

425[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-250[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0493965

Położenie na mapie gminy Głogówek
Mapa konturowa gminy Głogówek, po lewej znajduje się punkt z opisem „Wierzch”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Wierzch”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Wierzch”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Wierzch”
Ziemia50°21′15″N 17°46′42″E/50,354167 17,778333[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Wierzch (dodatkowa nazwa w j. niem. Deutsch Müllmen) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Głogówek[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 425 osób[2].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 6 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Głogówek z gminą Biała. Należy do Euroregionu Pradziad[5]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[6].

Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]

We Wierzchu panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,2 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Wierzchu wynoszą 627 mm. Dominują wiatry zachodnie[7].

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Wieś wzmiankowana w 1217 pod nazwą Virk, która oznacza wierzchołek, wzniesienie, szczyt, co wskazuje na położenie wsi w górnym biegu rzeki Graniczówki[8]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod obecnie stosowaną, polską nazwą Wierzch, a także niemiecką Deutsch Müllmen we fragmencie: „Deutsch Müllmen (1317 Milowano, polnisch Wirok, kirchlich Wierzch, Unhohe)”[9].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pieczęć Wierzchu (1723)

Pierwsze wzmianki o Wierzchu pochodzą z 1217[8]. Kościół w Wierzchu wzmiankowany w 1371[10]. Miejscowość powstała w układzie wsi placowej[11]. W 1573 właścicielem Wierzchu był Henryk Strzela[12]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[13]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[14]. Friedrich Albert Zimmermann w 1784 notował, że w okolicach Wierzchu znajdowały się najżyźniejsze gleby w powiecie prudnickim[15]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu kościół, po prawej lemiesz pługa, po lewej ostrze kosy w słup, a w otoku napis: Sieg. der Gem. Deutsch-Müllmen / Kr. Neustadt (pol. Gmina Wierzch / Powiat Prudnicki)[16].

Pieczęć Wierzchu (1897)
Pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej

W 1910 w Wierzchu została założona jednostka ochotniczej straży pożarnej. Remiza strażacka została zbudowana na początku lat 20. XX wieku[17]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 766 mieszkańców Wierzchu 34 posługiwało się językiem niemieckim, 723 językiem polskim, a 9 było dwujęzycznych[18]. Po I wojnie światowej we wsi powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas niej[19]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Wierzch znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[20]. Do głosowania uprawnione były w Wierzchu 573 osoby, z czego 426, ok. 74,3%, stanowili mieszkańcy (w tym 418, ok. 72,9% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 565 głosów (ok. 98,6% uprawnionych), w tym 564 (ok. 99,8%) ważne; za Niemcami głosowało 396 osób (ok. 70,2%), a za Polską 168 osób (ok. 29,8%)[21]. Do domu Rudolfa Grelicha w Wierzchu przeniesiono z Mionowa prywatną szkołę polską. We wsi zorganizowano polski zespół teatralny, kółko śpiewacze i Towarzystwo Młodzieży Polskiej przy Związku Polaków w Niemczech. W 1938 polska szkoła w Wierzchu została zamknięta[22].

Pomnik upamiętniający mieszkańców Wierzchu i Mionowa, którzy zginęli podczas II wojny światowej

Podczas II wojny światowej, 7 sierpnia 1944 nad Wierzchem został zestrzelony amerykański bombowiec Liberator B-24 porucznika Lestera Huntera z 460. Grupy Bombowej wracający do bazy we Włoszech po zbombardowaniu zakładów chemicznych w Blachowni i Zdzieszowicach. Został trafiony przez pocisk artylerii przeciwlotniczej, a następnie ostrzelały go niemieckie myśliwce. Z 10-osobowej załogi przeżyło 7 lotników. Samolot rozbił się na polach uprawnych na wzgórzu koło Wierzchu[23]. W sierpniu 2014 stowarzyszenie Blechhammer 1944 przeprowadziło poszukiwania pozostałości samolotu, w których uczestniczył m.in. Adam Sikorski z ekipą programu „Było, nie minęło”. Odnaleziono wówczas niewielkie fragmenty samolotu i pozostałości amunicji[24]. W styczniu 1945 przez Wierzch przeszły kolumny więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych. W toku tzw. „marszu śmierci” wiele osób zmarło lub zostało zamordowanych przez Niemców. Na skraju drogi pod Wierzchem zabito trzech więźniów[25]. W czasie działań wojennych w 1945 w okolicy Wierzchu zginęło 242 niemieckich żołnierzy, którzy następnie zostali pochowani przez miejscową ludność na cmentarzu we wsi[26]. W 2015 przeprowadzono ekshumację masowych grobów[27]. Na placu kościelnym we wsi powstał pomnik upamiętniający mieszkańców Wierzchu i Mionowa, którzy zginęli podczas II wojny światowej[28].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[29]. Mieszkańcom Wierzchu, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

W latach 1945–1950 Wierzch należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Racławice Śląskie[30], w latach 1954–1959 była siedzibą gromady Wierzch, w 1959 należała do gromady Błażejowice, a w latach 1959–1972 do gromady Mochów. Podlegała urzędowi pocztowemu w Racławicach Śląskich[31].

1 czerwca 1975 oddano do użytku nową remizę ochotniczej straży pożarnej[17]. W 1998 Wierzch przystąpił do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[32].

Mieszkańcy[edytuj | edytuj kod]

Tablica z podwójną nazwą przed wjazdem do Wierzchu od strony Głogówka

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Goloki[33].

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół z ogrodzeniem cmentarza
Stodoła w zespole plebańskim

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[37]:

  • kościół par. pw. św. Wawrzyńca wybudowany w latach 1899–1900[38], wybudowany według projektu Ludwiga Schneidera w miejscu poprzedniego z XVI wieku, z którego pochodzi XVI-wieczna wieża. Na murze zewnętrznym sześć renesansowych płyt nagrobnych oraz kartusze herbowe Odrowążów. Wewnątrz namalowany na desce obraz Matki Boskiej z XVI w., wypis z księgi rejestru
  • ogrodzenie cmentarza, wypisane z księgi rejestru.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Wierzchu chronione są ponadto[39]:

  • układ ruralistyczny wsi
  • kaplica cmentarna
  • kapliczka przy domu nr 14
  • kapliczka przy domu nr 75
  • szkoła, nr 2
  • plebania, nr 3
    • stodoła w zespole plebańskim
  • dom mieszkalny nr 4
  • gospoda, ob. dom mieszkalny nr 9
  • dom mieszkalny nr 15, tzw. Willa Anna
  • dom mieszkalny, ob. bud. gospodarczy w zagrodzie, nr 68A

Pomniki i obiekty upamiętniające[edytuj | edytuj kod]

  • Pomnik poległych w I wojnie światowej – pomnik przy budynku nr 5 w Wierzchu powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Na pomniku napis w języku niemieckim: „Treues Gedanken Ihren Gefallenen”[19].
  • Pomnik poległych w II wojnie światowej – pomnik na placu kościelnym w Wierzchu powstały jako upamiętnienie mieszkańców Wierzchu i Mionowa, którzy polegli w II wojnie światowej. Na pomniku napis w języku niemieckim: „WARUM MUSSTEN SIE 1939–1945 IHR LEBEN LASSEN”[28].

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Hodowla trzody w Wierzchu

Wierzch jest miejscowością typowo rolniczą. Osiąga wysokie wyniki w produkcji roślinnej i zwierzęcej[10]. Jej grunty posiadają jedne z najlepszych w gminie Głogówek warunków dla produkcji rolnej[40]. Znajduje się tu stacja benzynowa, sklepy spożywcze i zakład produkcji materiałów budowlanych[10].

Wierzch wraz z całą gminą Głogówek podlega pod inspektorat ZUS w Prudniku[41].

Transport[edytuj | edytuj kod]

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

Przez Wierzch przebiega droga krajowa

Transport autobusowy[edytuj | edytuj kod]

Wierzch posiada połączenia autobusowe z Głogówkiem, Prudnikiem. We wsi znajdują się dwa przystanki autobusowe – „Kościół”, „Wierzch”[42].

Transport autobusowy w Wierzchu obsługiwany był przez PKS Prudnik[43]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[44]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[45], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[46]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[47]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Wierzchu i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[48]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[49].

Kultura[edytuj | edytuj kod]

W Wierzchu działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[50].

Etnograf Adolf Dygacz w 1954 zebrał wśród mieszkańców Wierzchu śląską pieśń ludową „Sami dwóch, sami dwóch”[51]. Zapis pieśni został przekazany muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny”[51]. W 2015 wydana została płyta Musica per Verticem z serii Organy Śląska Opolskiego, nagrana w kościele św. Wawrzyńca w Wierzchu[52].

Religia[edytuj | edytuj kod]

W Wierzchu znajduje się katolicki kościół św. Wawrzyńca, który jest siedzibą parafii św. Wawrzyńca (dekanat Głogówek)[53].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Wierzchu[54].

Szlaki rowerowe[edytuj | edytuj kod]

Przez Wierzch prowadzi szlak rowerowy[55]:

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Wierzchu działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[56].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 12 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Komisariat Policji w Głogówku)[57].

Ludzie związani z Wierzchem[edytuj | edytuj kod]

  • Franciszek Strzoda (1857–1922) – rolnik, poseł do landtagu i Reichstagu, działacz narodowy, urodzony w Wierzchu
  • Alfons Rogosz (1858–1934) – franciszkanin, urodzony w Wierzchu
  • Wilhelm Rogosz (1865–1939) – franciszkanin, urodzony w Wierzchu
  • Jan Strzoda (1887–1959) – lekarz, powstaniec śląski, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, działacz społeczny, urodzony w Wierzchu

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 147015
  2. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1451 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-06-08].
  6. ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa [online], bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23].
  7. ↑ Klimat: Wierzch: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-06-08].
  8. ↑ a b Wierzch [online], www.gminaglogowek.info [dostęp 2023-02-10] (pol.).
  9. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1082.
  10. ↑ a b c Studium 2016 ↓, s. 22.
  11. ↑ Studium 2016 ↓, s. 47.
  12. ↑ Roman Sękowski, Stosunki społeczne na wsiach księstw opolskiego i raciborskiego w epoce Habsburgów (XVI–XVII wiek) w świetle aktów prawnych i akt sądowych: Materiały, Chorzów: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Państwowego Instytutu Badawczego, 2016, s. 125, ISBN 978-83-941769-2-1.
  13. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  14. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  15. ↑ Powiat prudnicki z perspektywy roku 1784 [online], hkknos.eu [dostęp 2023-11-08] (pol.).
  16. ↑ 854 Deutsch Müllmen (Wierzch) III [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 13 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  17. ↑ a b 90 lat straży we Wierzchu, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 33 (508), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 17 sierpnia 2000, s. 19, ISSN 1231-904X.
  18. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 75.
  19. ↑ a b Pomnik w Wierzchu upamiętniający poległych podczas I wojny światowej [online], Opolska Baza Upamiętnień [dostęp 2023-02-09].
  20. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 22.
  21. ↑ Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W [online], web.archive.org, 29 stycznia 2017 [dostęp 2020-08-16] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-29].
  22. ↑ Bronisław Pawlik, IV. Polskość powiatu w obliczu hitleryzmu i II wojny światowej, „Głos Włókniarza”, 4 (135), Prudnik: Samorząd Robotniczego PZPB, kwiecień 1971, s. 3.
  23. ↑ Krzysztof Strauchmann, Szukali silnika z bombowca, „Tygodnik Kędzierzyn-Koźle/Prudnik/Głubczyce”, Tomasz Kapica – redaktor prowadzący, 34 (280), bezpłatny dodatek do „Nowej Trybuny Opolskiej”, Opole: Pro Media, 22 sierpnia 2014, s. 4, OCLC 833857597.
  24. ↑ Andrzej Dereń, Szukali amerykańskiego samolotu [online], tygodnikprudnicki.pl, 16 sierpnia 2014 [dostęp 2023-02-09] [zarchiwizowane z adresu 2014-09-20].
  25. ↑ Andrzej Dereń, Zamordowani pod Wierzchem, „Tygodnik Prudnicki”, 31 (766), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 31 lipca 2005, s. 12, ISSN 1231-904X.
  26. ↑ Ekshumowano kilkuset żołnierzy z czasów II wojny światowej [online], Onet Opole, 30 września 2015 [dostęp 2023-02-11] (pol.).
  27. ↑ Krzysztof Strauchmann, Ekshumacja niemieckich żołnierzy w Wierzchu [online], Nowa Trybuna Opolska, 15 sierpnia 2015 [dostęp 2023-02-09] (pol.).
  28. ↑ a b Pomnik upamiętniający mieszkańców Wierzcha, którzy stracili życie podczas II wojny światowej [online], Opolska Baza Upamiętnień [dostęp 2023-02-09].
  29. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  30. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  31. ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
  32. ↑ Wierzch, gm. Głogówek [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 23 listopada 2020 [dostęp 2023-02-10] (pol.).
  33. ↑ Robert Hellfeier, Chrzelicka mowa? cz. I, „Panorama Bialska”, Rafał Magosz – redaktor naczelny, 6 (279), Biała: Gminne Centrum Kultury, czerwiec 2018, s. 8, ISSN 1232-7352.
  34. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt in Oberschlesien [online], verwaltungsgeschichte.de [zarchiwizowane z adresu 2017-07-08].
  35. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 221.
  36. ↑ a b c d Wierzch [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-09-26], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  37. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 108. [dostęp 2013-01-09].
  38. ↑ Wolfgang Globisch: Wczoraj i dziś parafii Wierzch. Opole: Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża w Opolu, s. 99. ISBN 978-83-7342-522-4.
  39. ↑ Studium 2016 ↓, s. 67–68.
  40. ↑ Studium 2016 ↓, s. 24.
  41. ↑ ZUS Inspektorat w Prudniku [online], zus.pl [dostęp 2024-04-17] (pol.).
  42. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Wierzch, gm. Głogówek [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18].
  43. ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23].
  44. ↑ Damian Wicher, Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X.
  45. ↑ Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  46. ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
  47. ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  48. ↑ Maciej Dobrzański, Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  49. ↑ Maciej Dobrzański, Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  50. ↑ DFK Wierzch / Deutsch Müllmen
  51. ↑ a b Adolf Dygacz, Sami dwóch, sami dwóch – Wierzch, pow. Prudnik, sbc.org.pl, 1954 [dostęp 2023-12-11].
  52. ↑ Grzegorz Poźniak, Kompozytorzy nadgranicza w obszarze kultury narodowej na przykładzie wybranych śląskich twórców XIX i XX wieku [online], konwencjamuzyki.pl, s. 6 [dostęp 2023-12-11].
  53. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-01] (pol.).
  54. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  55. ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.
  56. ↑ Jednostki OSP oraz OSP KSRG – Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Prudniku [online], gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).
  57. ↑ Komisariat Policji w Głogówku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Głogówek
Miasto
Wsie
Osada
Integralne
części wsi
Części
miasta

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wierzch&oldid=73533707”