Wiesław Kielar
| Data i miejsce urodzenia |
12 sierpnia 1919 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1 czerwca 1990 |
| Zawód |
pisarz, operator filmowy |
| Lata aktywności |
1951-1990 |
Wiesław Kielar (ur. 12 sierpnia 1919 w Przeworsku, zm. 1 czerwca 1990 we Wrocławiu) – polski pisarz i operator filmowy, więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Był jednym z pierwszych polskich więźniów (numer obozowy 290) niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz- Birkenau. Został aresztowany w rodzinnym Jarosławiu w pierwszych dniach maja 1940, następnie uwięziony wraz z kilkudziesięcioma kolegami w Tarnowie. Stamtąd 14 czerwca 1940 r. przybył pierwszym transportem do KL Auschwitz i stał się numerem 290. Od momentu zarejestrowania przez niemal pięć lat pobytu w obozie Kielar pracował w różnych częściach kompleksu Auschwitz, pełniąc funkcję pielęgniarza, tragarza trupów, pisarza, instalatora, a jako "stary" więzień – blokowego. Wraz z Edwardem Galińskim przygotował ucieczkę z obozu. Ostatecznie zrezygnował z ucieczki na rzecz Mali Zimetbaum, która zbiegła z Galińskim (tzw. "Romeo i Julia" z Auschwitz)[1]. W ostatnich miesiącach 1944 r. został przewieziony karnym transportem w głąb Niemiec i tam, przenoszony z obozu do obozu, doczekał wyzwolenia.
Do Polski wrócił w 1946 r., ukończył Państwową Wyższą Szkołę Filmową im. Leona Schillera w Łodzi i pracował jako operator filmowy. Osiedlił się we Wrocławiu i tu wraz z żoną pozostał do swojej śmierci. Zadebiutował opowiadaniem o Oświęcimiu. Sławę przyniosły wspomnienia pt. Anus Mundi (1966)[2], z bezkompromisową szczerością i bezwzględnością opisujące realia obozowe, złożoność życia i ludzkich postaw w nieludzkiej rzeczywistości. Później ukazały się wspomnienia Kielara z czasów przedwojennych I nasze młode lata. Jest to jedna z najciekawszych relacji z codziennego życia w Jarosławiu lat 30. W edycji Dzieł Wybranych został oddany także w ręce czytelników trzeci, wydany już po śmierci Kielara tom, w którym autor opisuje swoje losy powojenne.
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim (cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty), kwatera LXXIX, rząd 11, miejsce 2[3].
Tematyka dzieł[edytuj | edytuj kod]
Złożoność życia i ludzkich postaw, wymuszona ekstremalnością, rodziła zupełnie odmienne zachowania. „Anus mundi” to określenie po łacinie użyte w 1942 przez Hauptsturmführera Heinza Thilo, niemieckiego lekarza SS, który podczas obserwacji zagazowywania 800[4] kobiet po selekcji, nazwał obóz „odbytem świata”.
Później ukazały się wspomnienia autora z czasów przedwojennych I nasze młode lata. Jest to jedna z najciekawszych relacji z codziennego życia w Jarosławiu lat 30. W Życie toczy się dalej autor opisuje swoje losy powojenne, bardzo trudne dla prostolinijnego, nigdy nie idącego na kompromis z komunistyczną władzą, obywatela. W wywiadach podkreślał[potrzebny przypis], że nie przenosi żalu i urazy na współczesnych Niemców. Jednakże ohyda i ogrom zła, które były dziełem narodowego socjalizmu nie pozwalają o nich zapomnieć i nakazują, aby o nich przypominać.
Utwory literackie[edytuj | edytuj kod]
- Anus mundi[5]
- I nasze młode lata
- Życie toczy się dalej
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W 1992 jedną z ulic w rodzinnym Jarosławiu nazwano jego nazwiskiem[6].
Od 2014 roku jest patronem ronda na wrocławskiej Różance[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tragiczna miłość w Auschwitz
- ↑ Wiesław Kielar, Anus Mundi, Wrocław: Atut, 2004, s. 370, ISBN 83-89247-79-8 [dostęp 2018-05-17].
- ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Wiesław Kielar. rakowice.eu. [dostęp 2018-11-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-27)].
- ↑ Mieczysław Kieta, przedmowa "Anus Mundi", Kraków: Wydawnictwo literackie 1980. s.13.
- ↑ Anus Mundi - czyli Auschwitz oczami Wiesława Kielara [film] [online], Podkarpacka Historia, 15 czerwca 2020 [dostęp 2023-01-31] (pol.).
- ↑ Uchwała Nr 236/XXVIII/92 Rady Miasta Jarosławia z dnia 13 listopada 1992 r. [online], ulice.jarosław.pl, 1992 [dostęp 2023-03-13].
- ↑ Akty Prawne. uchwaly.um.wroc.pl. [dostęp 2019-05-02].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wiesław Kielar w bazie filmpolski.pl