Willa Rogozińskich w Mogile
 nr rej. A-1393/M z 04 kwietnia 2016[1]
| |
 Willa widziana z parku, jesienią | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Ukończenie budowy |
około 1890 |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°04′00,4″N 20°03′06,7″E/50,066778 20,051861
| |
Willa Rogozińskich – zabytkowa willa w Krakowie. Znajduje się na terenie Nowej Huty, w Dzielnicy XVIII, w dawnej wsi Mogiła przy ul. Klasztornej 2.
Kazimierz Rogoziński i jego żona Agnieszka Biczówna byli nauczycielami w parafialnej szkole podstawowej w Mogile. W 1838 roku wybudowali dla siebie drewniany dom, który stał mniej więcej w miejscu, gdzie obecnie stoi willa. Dwie izby w nowym domu Rogozińscy wynajęli szkole. Ich potomkowie wybudowali obok starego domu willę. Prace trwały prawdopodobnie od 1880 roku do początku XX wieku. Projektant i budowniczy nie są znani[2].
W II połowie XIX wieku miejsce szlacheckich dworków zajęły podmiejskie wille. Jedną z nich jest Willa Rogozińskich w Mogile[3]. Budynek murowany z cegły, otynkowany, częściowo podpiwniczony. Skrzydło wschodnie jest dwukondygnacyjne, na drugiej kondygnacji znajduje się użytkowe poddasze, na zewnątrz widoczny balkon z balustradą. Korpus główny i skrzydło zachodnie są jednokondygnacyjne. W miejscu przejścia skrzydła wschodniego i wschodniej części korpusu głównego utworzono wnękę, w której znajduje się najbardziej charakterystyczny element willi - drewniany ganek. Ten drewniany detal nawiązuje do wzorów „szwajcarskich” willi uzdrowiskowych. Przykryty jest dwuspadowym daszkiem opartym na ośmiu drewnianych słupach. Cztery z nich są wysunięte przed lico elewacji co przypomina portyk. Ganek poprzedzony jest schodami[2]. Cały budynek przykryto dachem wielopołaciowym, krytym dachówką zakładkową (płaszowską)[4].
Willa należała do Rogozińskich do lat 20. XX wieku. W 1921 roku dom kupili Jan Ignacy i Katarzyna Lelitowie, a od 1933 roku należał do Władysława Pobóg-Krasnodębskiego i jego żony Anny Marii Krasnodębskiej. Wnętrze domu zmodernizowano, dobudowano północne dwukondygnacyjne skrzydło i budynek ogrodnika. Zmieniono okna na otwierane do wewnątrz, założono kraty z herbami. Krasnodębscy zakupili także majątek należący do Stanisława Zemły od strony południowej wilii i założyli tam park krajobrazowy[5].
W 1947 roku po śmierci Krasnodębskiego majątek odziedziczyła jego siostra Blanka Regina Terczyńska. Rok później północne skrzydło i część działki odkupili Franciszek i Katarzyna z Ciepielów Lelito, na działce postawili szklarnię i kotłownię. W latach późniejszych nieruchomość przejął Skarb Państwa (po 1959 roku). Mieścił się tu komisariat MO, następnie budynkiem i parkiem zarządzał znajdujący się obok Szpital im. Żeromskiego[6]. Budynek ulegał stopniowej dewastacji. W 1978 roku spadkobiercy Lelitów sprzedali posiadaną część domu Andrzejowi Dziembajowi. Od 1992 roku właścicielami skrzydła północnego i użytkownikami (dzierżawcami) pozostałej części pozostawali Urszula i Władysław Gawłowie[6].
Nowi właściciele rozpoczęli prace ratujące budynek. Przez pewien czas w wilii była galeria sztuki. Gawłowie założyli Stowarzyszenie Malarzy i Miłośników Sztuk Pięknych Galeria Stary Dworek, w wydzierżawionej części domu wystawiali obrazy Antoniego Marii Kwieka[7].
W czerwcu 2015 roku Nowe Centrum Administracyjne (NCA), które jest Stowarzyszeniem założonym przez Skarb Państwa, w ramach procedury przetargowej sprzedało zabytkową Willę Rogozińskich w Krakowie. Nieruchomość wylicytował współinwestor Bonarki 4 Business – krakowska spółka IPR Development. Według umowy fundusze pozyskane z transakcji zostaną przeznaczone na rewitalizację poprzemysłowych terenów w Nowej Hucie[8][9].
31 lipca 1996 roku budynek willi razem z parkiem został wpisany do rejestru zabytków miasta Krakowa (zmiana treści decyzji [A-1399/M] 04 kwietnia 2016 roku.
W parku odsłonięto w 1971 roku pomnik-głaz upamiętniający Wojciecha Bogusławskiego, który akcję swojej opery Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale umieścił właśnie w Mogile.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2020-11-05].
- ↑ a b Kiszka 2010 ↓, s. 35.
- ↑ kronika ↓.
- ↑ Kiszka 2010 ↓, s. 36.
- ↑ Kiszka 2010 ↓, s. 38.
- ↑ a b Kiszka 2010 ↓, s. 40.
- ↑ fortyck ↓.
- ↑ wyborcza ↓.
- ↑ nca ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zygmunt Kiszka: Park przy ulicy Klasztornej. Ośrodek Kultury im.C.K.Norwida, 2010. ISBN 978-83-925921-7-4.
- Nowohucka Kronika Filmowaopublikowany = okn.edu.pl. [dostęp 2021-01-17]. (pol.).
- Sąsiedzi historii. fortyck.pl. [dostęp 2021-01-17]. (pol.).
- Willa Rogozińskich. nca.malopolska.pl. [dostęp 2021-01-17]. (pol.).
- Willa_Rogozinskich_sprzedana__by_odnowic_Centrum_Administracyjne. krakow.wyborcza.pl/krakow. [dostęp 2021-01-17]. (pol.).
- Maciej Miezian i inni, Nowa Huta, socjalistyczna w formie,fascynująca w treści, Kraków: Wydawnictwo Bezdroża, 2004, ISBN 83-918869-9-9, OCLC 831122710.
- Nowohuckie wioski. [dostęp 2010-08-17].