Wilno

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Mathiasrex (dyskusja | edycje) o 06:49, 19 kwi 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Wilno
Vilnius
Ilustracja
według wskazówek zegara: kościół św. Anny, baszta Giedymina, centrum biznesowe miasta, Pałac Prezydencki, ul. Zamkowa, Ostra Brama
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Unitas, justitia, spes
(Jedność, sprawiedliwość, nadzieja)
Państwo

 Litwa

Okręg

wileński

Rejon

Wilno

Data założenia

1323

Prawa miejskie

1387

Burmistrz

Remigijus Šimašius

Powierzchnia

401 km²

Wysokość

112–148 m n.p.m.

Populacja (2017)
• liczba ludności
• gęstość


545 280
1382,9 os./km²

Nr kierunkowy

(+370) 5

Kod pocztowy

LT-01001
(główny urząd pocztowy)

Podział miasta

20 dzielnic + 1 prowincja miejska

Plan Wilna
Położenie na mapie Litwy
Mapa konturowa Litwy, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Wilno”
Ziemia54°41′N 25°17′E/54,683333 25,283333
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Wilno (lit. Vilnius ⓘwymowa, biał. Вільня, Вільнюс, ros. Вильнюс, Вильна, łot. Viļņa, niem. Wilna, jid. ווילנע = Wilne, hebr. וילנה = Wilna, łac. Vilna) – stolica Litwy, stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego, po unii lubelskiej nie utrzymało formalnych funkcji stolicy Rzeczypospolitej Obojga Narodów[1], od 1920 do 1922 jako stolica Litwy Środkowej, w latach 1922–1939 w granicach II RP (jako stolica województwa wileńskiego), na Pojezierzu Wileńskim, nad Wilią, u ujścia Wilejki. Liczba ludności miasta w 2017 roku wyniosła 545 tys. mieszkańców, wraz z aglomeracją ok. 800 tys.

Największe pod względem powierzchni miasto w krajach bałtyckich, duży ośrodek gospodarczy, finansowy, przemysłowy oraz węzeł komunikacyjny (kolejowy i drogowy, port lotniczy, ośrodek kulturalny i naukowy; 8 uniwersytetów, w tym Uniwersytet Wileński (1579); cenny zespół obiektów zabytkowych wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1994.

Wielki ośrodek religijny; ponad 40 kościołów rzymskokatolickich, w tym: sanktuarium Matki Bożej Ostrobramskiej, sanktuarium Miłosierdzia Bożego, Bazylika archikatedralna, a także ok. 20 cerkwi prawosławnych, kościoły protestanckie, 3 synagogi żydowskie, kienesa karaimska, cerkiew staroobrzędowców i meczet (obecnie nieistniejący).

Wilno jest głównym ośrodkiem polskiej kultury i nauki na Litwie, działają tam m.in. Polskie Studio Teatralne w Wilnie (1960), Polski Teatr w Wilnie (1963), Fundacja Kultury Polskiej na Litwie im. Józefa Montwiłła (1989), Stowarzyszenie Naukowców Polaków Litwy (1989), Związek Harcerstwa Polskiego na Litwie (1989), Związek Polaków na Litwie (1990), Uniwersytet Polski w Wilnie (1998), Dom Kultury Polskiej w Wilnie (2001), Wileńskie Spotkania Teatralne Sceny Polskiej (2004), wydział Uniwersytetu w Białymstoku (2007). W Wilnie siedzibę ma także Akcja Wyborcza Polaków na Litwie (AWPL).

Siedziba władz rejonu miejskiego Wilno, w skład której wchodzą gminy tworzące miasto, oraz rejonu wileńskiego, otaczającego miasto.

Klimat

Średnia temperatura i opady dla Wilna
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] -3.5 -1.7 +3.3 +10.7 +18.2 +21.1 +22.1 +21.6 +16.4 +10.2 +3.5 -0.5 +10,1
Średnie temperatury w nocy [°C] -8.7 -7.6 -3.8 +1.6 +7.5 +10.8 +12.3 +11.5 +7.7 +3.4 -0.9 -5.2 +3,4
Opady [mm] 41 38 39 46 62 77 78 72 65 53 57 55 683
Źródło: The World Meteorological Organization[2] 17.05.2009

Historia miasta

Mapa topograficzna Wilna, WIG 1934
Wilno (pocz. XX w.)
Ostra Brama w 2008
Plac Ratuszowy
 Osobny artykuł: Historia Wilna.

Pierwsza pewna wzmianka o mieście pochodzi dopiero z 1323 z listu wielkiego księcia Giedymina do papieża Jana XXII. W czasie rządów Olgierda nastąpił w 1365 najazd Krzyżaków na Wilno, podczas którego spłonęła większość zabudowy. Następny najazd Krzyżaków miał miejsce w 1383. Po oblężeniu ponownie zdobyli miasto i je spalili. Przełomowym rokiem dla Wilna był 1387. Wielki książę litewski i król polski Władysław Jagiełło w tym właśnie roku w konsekwencji zawartej unii z Polską w Krewie w 1385 zorganizował w Wilnie uroczystość chrztu Litwy. W 1387 roku Wilno uzyskało prawa miejskie magdeburskie[3].

Zaczęto sprowadzać osiedleńców, ustanowiono podporządkowaną Gnieznu katolicką diecezję wileńską na której czele stanął biskup Andrzej Jastrzębiec. Wilno rozwijało się dynamicznie. Jesienią 1390 Krzyżacy i Witold Kiejstutowicz ponownie spalili miasto i Zamek Dolny; Klemens Moskarzewski obronił Zamek Górny. Ponowny najazd miał miejsce w 1394.

W 1413 wielki książę Litwy Jagiełło ustanowił w Wilnie województwo wileńskie które do 1793 roku wchodziło w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Po pożarze w 1419 książę Witold rozpoczął budować pierwszy murowany zamek (zwany później Zamkiem Górnym) na Górze Zamkowej. Potem powstał obok katedry murowany Zamek Dolny. W styczniu 1429 na zjeździe władców Europy Wschodniej i Środkowej w Łucku cesarz Zygmunt Luksemburski złożył propozycję koronowania Witolda na króla Litwy. Planowane na 29 września 1430 uroczystości koronacji Witolda w Wilnie nie doszły do skutku. 27 października 1430 Witold zmarł. Pochowany został w katedrze wileńskiej.

Także po śmierci Witolda (1430) Wilno pozostało siedzibą wielkich książąt litewskich.Wilno uzyskało prawo składu w 1432 roku[4]. Po okresie walk wenętrznych za rządów księcia Świdrygiełły i Zygmunta Kiejstutowicza wielkim księciem litewskim został (1440) syn Jagiełły, Kazimierz Jagiellończyk, który nadał miastu kolejne prawa i przywileje. Dla Wilna nastał długotrwały okres pokoju.

W 1441 Kazimierz Jagiellończyk potwierdził prawa miejskie. W latach 1503-1522 wybudowano mury obronne. Najświetniejszy okres w dziejach miasta to czasy zygmuntowskie. Powstała wówczas mennica, arsenał, młyny, most na Wilejce, liczne szpitale i pałace. Pracowali tu architekci i rzeźbiarze włoscy. Wilno stało się miastem wielu narodowości. W 1579[5]

Na mocy przywileju króla Zygmunta II Augusta z 1568 roku Wilno uzyskało zrównanie swych praw z Krakowem, zaczyna wysyłać na wszystkie sejmy zwyczajne i elekcyjne dwóch lub trzech posłów z rady mieszczan, którzy zajmują drugie miejsce po posłach krakowskich. Wszyscy piastujący urzędy miejskie wójtowie burmistrzowie, rajcy itd. zrównani zostali stanowi rycerskiemu i szlachcie, posiadając prawo do używania herbów za zgodą odpowiednich rodzin szlacheckich[6].

Król Stefan Batory założył Akademię prowadzoną przez jezuitów, co stało się zalążkiem Uniwersytetu Wileńskiego. Miasto stało się dla Żydów „Jerozolimą Północy” (hebr. Jeruszalaim szel cafon). Działała tu jedna z najwybitniejszych szkół talmudycznych na świecie.

Rozwój miasta poważnie zahamował wielki pożar w 1610[7]. W 1639 miały miejsce zamieszki na tle religijnym; Kalwini zostali zmuszeni do opuszczenia miasta[7]. W dniu 7 sierpnia 1655 w trakcie wojny polsko-rosyjskiej po zajęciu miasta, w którym schroniła się okoliczna ludność z wielu grodów, Rosjanie wymordowali około 25 tysięcy ludzi. Pożary w stolicy Litwy trwały przez 17 dni. Kolejnym ciosem była III wojna północna.

Miasto posiadało prawo do czynnego uczestnictwa w akcie wyboru króla[8]. W 1782 roku było miastem królewskim[9].

W trakcie insurekcji kościuszkowskiej, w nocy z 22/23 kwietnia 1794 doszło w Wilnie do walk, w trakcie których wyparto z miasta Rosjan. W 1795 miasto znalazło się w zaborze rosyjskim i stało się stolicą guberni. Podczas wojen napoleońskich w 1812 pomimo grabieży armii napoleońskiej był to dla miasta okres ponownej krótkotrwałej wolności (lipiec – grudzień 1812). Już 10 grudnia 1812 Wilno znowu zajęli Rosjanie.

W XIX wieku Wilno było miejscem rozwoju licznych patriotycznych organizacji np. filaretów, filomatów, Związek Patriotyczny i Szubrawców. Po powstaniu listopadowym z 1831 Rosjanie zamknęli uniwersytet. Od 1861 sytuacja w mieście zaczęła być coraz bardziej napięta, gdy podczas polskich pochodów patriotycznych kozacy zaatakowali manifestację (masakra w Wilnie 1861). Wybuchło powstanie styczniowe, podczas którego w okolicy Wilna trwały zacięte walki. Według spisu ludności z 1897, w Wilnie Litwini stanowili 2% ludności, a Polacy 30,1%.

Uroczystość przyłączenia Wileńszczyzny do Polski w 1922 r.
Odezwa Komitetu Głównego Budowy Pomnika Adama Mickiewicza w Wilnie z lat 30. XX w. (miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Poznaniu).

W grudniu 1862 uruchomiono Kolej Warszawsko-Petersburską, której Wilno stało się ważnym węzłem. W 1906 z inicjatywy Alfonsa Parczewskiego powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Wilnie[10], w 1912 Tadeusz Wróblewski założył Bibliotekę Wróblewskich w Wilnie[11].

Uroczystość przyłączenia Wilna do Litwy w pobliżu katedry wileńskiej w 1939 roku

W latach 1915-1918 Wilno było okupowane przez Niemców. Po ustąpieniu Niemców rozgorzał polsko-litewski konflikt o Wilno. Podczas wojny 1920 miasto zostało zdobyte dwukrotnie przez Armię Czerwoną (zob. m.in. zajęcie Wilna). 12 lipca 1920 rząd sowiecki zawarł układ z rządem litewskim na mocy którego m.in. Wilno i Suwalszczyzna miały być oddane Litwie. Sowieci uciekając przekazali Wilno Litwinom. Piłsudski zdecydował się na nietypowe rozwiązanie problemu. Aby zająć Wilno posunął się do podstępu. Zlecił gen. Lucjanowi Żeligowskiemu, dowódcy Litewsko-Białoruskiej Dywizji Piechoty, upozorować „bunt” i wkroczyć do Wilna. 9 października 1920 oddziały Żeligowskiego weszły do miasta. Proklamowano utworzenie Litwy Środkowej. 20 lutego 1922 Sejm Litwy Środkowej przyjął uchwałę o włączeniu Litwy Środkowej do Polski; Wilno zostało stolicą województwa wileńskiego. W 1922 otwarto Państwową Szkołę Techniczną[12], w 1928 odbyły się pierwsze Targi Północne[13].

19 września 1939 Wilno zajęła Armia Czerwona. Patrz: Obrona Wilna 1939. 26 października 1939 Sowieci przekazali miasto Litwinom (okupacja litewska Wileńszczyzny), lecz 15 czerwca 1940, ponownie je zajęli. 14 lipca 1940 zaczęły się wywózki na Syberię. W czasie wojny prześladowania i deportacje objęły ok. 35 tys. mieszkańców Wileńszczyzny, głównie polskiego pochodzenia. 22 czerwca 1941 Niemcy zbombardowali miasto, a 24 czerwca 1941 Wilno zajął Wehrmacht. W latach 1941–1944 we wsi Ponary niemiecka Schutzstaffel (SS) i litewskie Ypatingasis būrys (YB) zamordowało ok. 100 tys. polskich obywateli, głównie polskich Żydów i Polaków[14]. 7 lipca 1944 skoncentrowana pod miastem polska Armia Krajowa rozpoczęła atak na Wilno (Operacja Ostra Brama). W kilka dni po nadejściu Armii Czerwonej NKWD aresztowało wszystkich polskich żołnierzy i oficerów oraz wydarło Wilno z rąk polskich. Następnie Litwę razem z Wilnem ponownie włączono do Związku Radzieckiego. Po 1944 większość polskich mieszkańców została przesiedlona. Od tego czasu w Wilnie zaczęli masowo osiedlać się Litwini i Rosjanie.

Ruchy niepodległościowe zapoczątkowane w czerwcu 1988 przez Litewski Ruch na Rzecz Przebudowy (Sąjūdis) nasiliły się w 1990, a w styczniu 1991 doszło do starć pod wieżą telewizyjną. 11 marca 1990 Litwa ogłosiła deklarację niepodległości, a Wilno jest stolicą niepodległej Litwy.

Przynależność państwowa Wilna

Kultura i historia kultury

W 2009 Wilno było Europejską Stolicą Kultury. W tym samym roku miały miejsce obchody 1000-lecia Litwy[15].

Muzyka w dawnym Wilnie

Organy w kościele św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Wilnie, na których grał Stanisław Moniuszko
Udział procentowy Polaków na Litwie (wg spisu ludności z 2011 r.).

W XIV wieku w Wilnie działał chór katedralny oraz kapela na dworze książęcym. W 1387 powstał cech muzyków. W XVI wieku miasto stało się ważnym ośrodkiem budowy organów. Przy kościele św. Janów powstała szkoła muzyczna (śpiewu) dla chłopców, w Akademii nauczano śpiewu wielogłosowego. Znakomitą opinią cieszyła się kapela dworska Władysława IV, w której śpiewali włoscy soliści. W 1634 w Wilnie wystawiono pierwszą operę. Była to Il ratto di Helena, której kompozytorem przypuszczalnie był Marco Scacchi.

Poczynając od końca XVIII wieku coraz częściej organizowano publiczne koncerty i przedstawienia operowe. W 1827 powstał pierwszy stały zespół operowy, wystawiający głównie repertuar włoski, a w latach 1835–1844 działał niemiecki zespół operowy.

W latach 1802–1826 w Akademii wileńskiej nauczał Jan Dawid Holland. W latach 1840–1858 główną postacią wileńskiego życia muzycznego był Stanisław Moniuszko. To właśnie w Wilnie wystawiona była po raz pierwszy Halka: w 1848 w wersji estradowej, w 1854 w wersji scenicznej. Miasto odwiedzali wybitni wirtuozi, m.in. Henryk Wieniawski i Antoni Kątski. W 1867 powstała pierwsza szkoła muzyczna.

Wydarzeniem ważnym dla kultury litewskiej było wystawienie w 1906 sztuki teatralnej Biruta z muzyką Mikasa Petrauskasa, uważanej za pierwszą litewską operę narodową. W 1907 w Wilnie zamieszkał na kilka lat Mikalojus Konstantinas Čiurlionis, który przez Litwinów ceniony jest jako twórca narodowej sztuki litewskiej.

W latach 1919–1939 w Wilnie dominowało środowisko polskich i żydowskich muzyków. Działało Konserwatorium (od 1921) i Żydowski Instytut Muzyki (od 1924). Najbardziej aktywnymi postaciami w środowisku polskim byli: Tadeusz Szeligowski, Stanisław Szpinalski, Witold Rudziński[16].

Demografia

Wilno zamieszkuje ok. 527 tys. osób (2011), a skład narodowościowy mieszkańców w 2011 wynosił: Litwini 63,2%, Polacy 16,5% (co daje ponad 87 tys. Polaków w Wilnie); Rosjanie 12%; Białorusini 3,5%; Żydzi 0,4%; inne narodowości 4,4%[17].

Pierwszego spisu ludności miasta dokonano w 1873 r. Według tego spisu ówczesne Wilno liczyło 96 tys. mieszkańców w czym więcej niż połowa Żydów[18].

Według spisu dokonanego przez okupacyjne władze niemieckie 14 grudnia 1916 w Wilnie mieszkało 74 466 (53,67%) Polaków, 57 516 (41,45%) Żydów, 2909 (2,09%) Litwinów, 2219 (1,59%) Rosjan, 611 (0,44%) Białorusinów, 880 (0,63%) Niemców i 193 (0,13%) osób innych narodowości. Łączna liczba ludności wyniosła wówczas 138 794[19].

Mappa generalna gubernii wileńskiey, Petersburg 1820

Według spisu powszechnego z 9 grudnia 1931 Polacy stanowili 65,9% mieszkańców miasta (128,6 tys. osób), Żydzi 28% (54,6 tys. osób), Rosjanie 3,8% (7,4 tys. osób), Białorusini 0,9% (1,7 tys. osób), Litwini 0,8% (1579 osób), Niemcy 0,3% (600 osób), Ukraińcy 0,1% (200 osób), inni 0,2% (ok. 400 osób). Wiarygodność spisu jest podważana przez niektórych historyków[20][21].

Podział administracyjny

 Osobne artykuły: Podział administracyjny Wilna i Wilno (rejon miejski).
Mapa podziału administracyjnego Wilna

Wilno dzieli się na 20 dzielnic (gmin):

Zabytki

Kościół św. Mikołaja – najstarsza gotycka budowla miasta
Wieża Giedymina – pozostałości Zamku Górnego
Gotycki kościół św. Anny
Zrekonstruowany – renesansowy Zamek Dolny
Kościół św. Kazimierza w Wilnie – pierwsza barokowa świątynia miasta
Barokowy kościół uniwersytecki św. Jana
Klasycystyczna katedra wileńska
Cerkiew monastyczna św. Ducha
Cerkiew św. Michała i Konstantyna
Kienesa karaimska

W 1994 Stare Miasto w Wilnie zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

 Osobny artykuł: Stare Miasto w Wilnie.

W Wilnie jest 40 kościołów, z których najbardziej okazały, to barokowy kościół św. Piotra i Pawła na Antokolu (1668-1676) zawierający ponad 2000 rzeźb oraz kaplica w Ostrej Bramie (Bramie Miednickiej) ze słynnym obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej. Miasto leży na trasie Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego.

Zabytki gotyckie

Zabytki renesansowe

Zabytki barokowe

Zabytki klasycystyczne

Zabytki eklektyczne i neostylowe

Zabytki XIX- i XX-wiecznej architektury cerkiewnej – styl bizantyjsko-rosyjski i eklektyczny

Zabytki modernistyczne sprzed 1939

Inne zabytki

Nekropolie

Transport

Wilno stanowi największy węzeł transportowy kraju[potrzebny przypis].

Miasto posiada bezpośrednie połączenie kolejowe z Kownem, Szawlami, Kłajpedą, Kiejdanami, Turmontem, Mariampolem, Szostakowem, Święcianami, Oranami, Trokami i in. Ważniejsze połączenia międzynarodowe to Moskwa, Kaliningrad, Mińsk i Mohylów. Nie istnieje bezpośrednie połączenie kolejowe Wilna z Polską, a istniejące do 2013 połączenie pociągiem przez Suwałki z przesiadką w Szostakowie (Šeštokai) również zostało zawieszone. Dzięki współpracy przygranicznych regionów uruchomiono w 2016 weekendowe połączenia Białystok – Kowno z możliwą przesiadką do Wilna (w sumie 5,5 h).

Dworzec autobusowy zapewnia połączenia bezpośrednie ze wszystkimi ważniejszymi miastami Litwy. Można stąd dotrzeć również m.in. do Warszawy, Gdańska, Suwałk, Białegostoku, Rygi, Tallinna, Dyneburga, Mińska, Kijowa, Lwowa, Poznania, Berlina i in. Główni przewoźnicy autobusowi to TOKS, Kautra, Eurolines, Busturas, Svirka, Meteorit, Simple Express (Lux Express), Ecolines i in.

Istnieje możliwość zakupu biletu na autobus przez Internet. W 2009 wprowadzono połączenia autobusowe z podwyższonym komfortem na linii Wilno – Ryga oraz na linii Wilno – Kowno – Warszawa – Poznań – Berlin.

 Zobacz też: Port lotniczy Wilno i Vilnius (stacja kolejowa).

Oświata

W mieście Wilnie w składzie okręgu wileńskiego ZCZW w roku szkolnym 1919/1920 działało 128 szkół powszechnych, 14 szkół średnich, 6 szkół zawodowych, 3 seminaria nauczycielskie i 4 kursy. Ogółem w szkołach uczyło się 21 302 dzieci i pracowało 732 nauczycieli[23].

Media

Na terenie Wilna swą działalność prowadzą wszystkie ważniejsze wydawnictwa czasopism i gazet litewskich, a także pisany w języku polskim Kurier Wileński. Swą siedzibę w Wilnie mają także liczne stacje telewizyjne, m.in.:

i radiowe, m.in.:

a także nadawane w języku polskim Radio znad Wilii.

Sport

Wilno jest siedzibą wielu klubów sportowych, m.in. koszykówki – Lietuvos Rytas Wilno, piłki nożnej – Žalgiris Wilno oraz REO Wilno.

W Wilnie istnieje też polski klub sportowy Polonia Wilno założony w 1990 roku[24].

W czasach II RP w Wilnie istniały też kluby piłkarskie:

Niektóre osoby związane z miastem

Ważniejsze rody

Ważniejsze rody mieszkające w Wilnie i jego okolicach:[potrzebny przypis]

Wilno z lotu ptaka

Panorama Wilna

Miasta partnerskie

Współpraca miast bez umowy

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Zigmantas Kiaupa – Wilno w czasach pierwszych Wazów, w:Litwa w epoce Wazów, Warszawa 2006, s. 87.
  2. ↑ Weather Information for Vilnius. [dostęp 12.12.2006]. (ang.).
  3. ↑ Stanisław Alexandrowicz, Geneza i rozwój sieci miasteczek Białorusi i Litwy do połowy XVII wieku, w: Acta Baltico-Slavica, t. VII, Białystok 1970, s. 48.
  4. ↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych : (prawo składu), Warszawa 1920, s. 144.
  5. ↑ Władysław Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej, t. I, 1936, s. 163.
  6. ↑ Wanda Rewieńska, Miasta i miasteczka magdeburskie w woj. wileńskim i nowogródzkim, Lida 1938, s. 6-7.
  7. ↑ a b Wilno. Przewodnik krajoznawczy Juljusza Kłosa Prof. Uniwersytetu St. Batorego. Wydanie trzecie poprawione, Wydawnictwo Wileńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Wilno 1937, s. 21 i 140.
  8. ↑ Polska Encyklopedia Szlachecka, t. I, Warszawa 1935, s. 42.
  9. ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 15.
  10. ↑ Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Wilnie, Wilno s.d., s. 2.
  11. ↑ S. Rygiel, H. Drège, Bibljoteka im. Wróblewskich w Wilnie: 1912–1931, Wilno 1934, s. 2.
  12. ↑ Marian Balul: Państwowa Szkoła Techniczna w Wilnie im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1991, s. 21. ISBN 83-213-3603-5.
  13. ↑ Paweł Krasnopolski (red.): Wilno i Województwo Wileńskie: Informator społeczno-gospodarczy i księga adresowa m. Wilna i Województwa Wileńskiego. Wilno: Wiktoria Krasnopolska, 1937, s. 7.
  14. ↑ Piotr Niwiński: Ponary. Miejsce ludzkiej rzeźni. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2011, s. 26.
  15. ↑ Zob. Dominik Szulc, Wilno – centrum obchodów Tysiąclecia Litwy i Europejska Stolica Kultury w 2009 roku, „Histmag.org”, 5 lipca 2009.
  16. ↑ „Wilno”, [w:] The Grove Dictionary of Music and Musicians, London 2001.
  17. ↑ Litewski Departament Statystyczny.
  18. ↑ Czarkowski, Ludwik: Wilno w latach 1867-1885 (Ze wspomnień osobistych). Wilno 1929, s. 21.
  19. ↑ Spisy ludności m. Wilna za okupacji niemieckiej od d. 1 listopada 1915 r [online], kpbc.umk.pl [dostęp 2017-11-20] (pol.).
  20. ↑ Marian Siemiakowicz. Spisy ludności a zagadnienie narodowościowe z uwzględnieniem spraw szkolnictwa dla mniejszości białoruskiej w II Rzeczypospolitej.
  21. ↑ Bronisław Makowski. Litwini w Polsce 1920-1939.
  22. ↑ Zob. Wilno – przewodnik turystyczny, opr. L. Dowdo, Wydawnictwo Polskie w Wilnie 2008, s. 130-132.
  23. ↑ Joanna Gierowska-Kałłaur: Rozdział VII. Szkolnictwo na ziemiach podległych Zarządowi Cywilnemu Ziem Wschodnich. W: Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 242. ISBN 83-88973-60-6. (pol.).
  24. ↑ Klub sportowy „Polonia” Wilno. [dostęp 23.04.2010]. (pol.).
  25. ↑ Herb Machwicz i herbowni. Herby szlachty białoruskiej (pol.)
  26. ↑ Miestai partneriai. (lit.).

Linki zewnętrzne

Architektura Wilna
Ogólne
Architektura sakralna
Kościoły
Cerkwie
Synagogi
Inne
Architektura świecka
Zamki
Budowle
militarne
Pałace
Muzea
Inne
Cmentarze
Architekci




Dzielnice Wilna

  1. ↑ Wchodzi w skład rejonu miejskiego Wilno, jednak nie w skład samego miasta Wilna.
Miasta wojewódzkie II Rzeczypospolitej

Polska

Miasta wojewódzkie Rzeczypospolitej
Prowincja wielkopolska
Prowincja małopolska
Wielkie Księstwo Litewskie
Inflanty

Powiat wileński (do 1922)
  • Siedziba powiatu – Wilno
Przynależność wojewódzka
Miasta (1919-22 →)
Gminy wiejskie (1919-22 →)
Ziemia Wileńska (II Rzeczpospolita)
  • miasto wojewódzkie – Wilno
Powiat miejski
Powiaty ziemskie
Województwo wileńskie (II Rzeczpospolita)
  • miasto wojewódzkie – Wilno
Powiat miejski
Powiaty ziemskie

herb województwa wileńskiego

Stolice państw Europy
Stolice niepodległych państw
Stolice terytoriów zależnych
i państw nieuznawanych
Europejskie Stolice Kultury
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wilno&oldid=53247119”