Witold Małcużyński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Witold Małcużyński
Ilustracja
Witold Małcużyński (ok. 1935)
Data i miejsce urodzenia

10 sierpnia 1914
Koziczyna

Pochodzenie

polskie

Data i miejsce śmierci

17 lipca 1977
Palma de Mallorca

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

muzyk

Wydawnictwo

Columbia, EMI, Polskie Nagrania

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski

Witold Małcużyński (ur. 10 sierpnia 1914 w Koziczynie[1][2] (ob. lit. Kazokinė) na Wileńszczyźnie koło Święcian, zm. 17 lipca 1977 w Palma de Mallorca) – polski pianista, laureat III nagrody na III Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina (1937)[3] .

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Młodość i wykształcenie[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Witolda i Marii z Bortkiewiczów[4], jego młodszym bratem był Karol Małcużyński, poseł na Sejm i dziennikarz. Na fortepianie zaczął grać w wieku pięciu lat, ale systematyczną naukę podjął, mając lat dziewięć. W latach 1929–1932 uczył się w Konserwatorium Warszawskim w klasie Jerzego Lefelda[5]. W 1932 zdał maturę w Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Warszawie[6] i został studentem kursu wyższego w Konserwatorium Warszawskim u Józefa Turczyńskiego. W tym czasie rozpoczął także studia prawnicze i filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim, z których jednak zrezygnował. W 1936 ukończył z wyróżnieniem studia w konserwatorium[5].

Początki kariery[edytuj | edytuj kod]

W 1936 został laureatem Międzynarodowego Konkursu Muzycznego w Wiedniu (V nagroda) oraz zadebiutował w Filharmonii Warszawskiej[5]. W 1937 otrzymał III nagrodę na III Konkursie Chopinowskim w Warszawie.

Po konkursie wyjechał do Paryża i przez kilka miesięcy pobierał lekcje u Marguerite Long i Isidora Philippa. W 1938 wrócił do Polski i odbył tournée po kraju[7]. Pod koniec lata 1939 wyjechał do Paryża, by poślubić francuską pianistkę, Colette Gaveau, poznaną podczas konkursu chopinowskiego[8] .

Witold Małcużyński i Julian Godlewski, poznany w Argentynie, długoletni przyjaciel pianisty, Warszawa, 1976

Okres II wojny światowej[edytuj | edytuj kod]

Na początku II wojny światowej przebywał w Paryżu. Zgłosił się do Wojska Polskiego we Francji i dzięki interwencji Ignacego Paderewskiego otrzymał przydział do pracy artystyczno-propagandowej w obozach wojskowych[1]. W styczniu 1940 dał swój pierwszy koncert w Paryżu. W tym samym roku wyjechał wraz z żoną w zaplombowanym wagonie kolejowym do Lizbony. Stamtąd małżeństwo popłynęło statkiem do Argentyny. W listopadzie 1940 dał pierwszy koncert w Buenos Aires[7]. W latach 1940–1942 koncertował z powodzeniem w wielu krajach Ameryki Południowej. Dzięki zyskanej sławie przybył na zaproszenie Yehudi Menuhina do Stanów Zjednoczonych i w kwietniu 1942 wystąpił w nowojorskiej Carnegie Hall. Przez następne trzy lata występował w wielu amerykańskich miastach (Nowy Jork, Boston, Chicago, San Francisco) z wieloma słynnymi dyrygentami[1]. W marcu 1945 Małcużyński[9] dotarł transportem wojskowym do Anglii[7].

Fragment etiudy chopina napisany odręcznie przez Witolda Małcużyńskiego.Z prywatnej kolekcji.

Dalsza kariera[edytuj | edytuj kod]

W 1949 odbył światowe tournée z programem chopinowskim z okazji 100. rocznicy śmierci kompozytora. Wystąpił wtedy m.in. w Australii, Nowej Zelandii, Indiach i Sri Lance[10]. W 1958 po raz pierwszy po wojnie przyjechał do Polski[11]. Zagrał w Warszawie, Katowicach, Krakowie i Poznaniu. W 1960 odbył kolejne światowe tournée, tym razem z okazji 150. rocznicy urodzin Chopina (w tym okresie dał ok. 150 koncertów)[1].

Grób Witolda Małcużyńskiego na cmentarzu Powązkowskim

Był jurorem międzynarodowych konkursów pianistycznych. Trzykrotnie zasiadał w jury Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie (1960[12], 1970[13], 1975[14]). Był też jurorem Międzynarodowego Konkursu im. Marguerite Long i Jacques’a Thibauda w Paryżu (1946, 1955, 1960, 1965, 1977) oraz Międzynarodowego Konkursu im. Magdy Tagliaferro w Paryżu (1960)[1].

Przyczynił się do zwrotu Polsce przez władze kanadyjskie skarbów wawelskich i pamiątek narodowej kultury, które na okres wojny zostały wywiezione za ocean na przechowanie.

Został odznaczony m. in. Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (pośmietnie, 1977)[15] oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[1].

Śmierć[edytuj | edytuj kod]

Zmarł na Majorce 17 lipca 1977. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w alei zasłużonych (1 rząd, 31 miejsce)[16].

Informacje dodatkowe[edytuj | edytuj kod]

  • Był pierwszym Polakiem uczącym się (w latach 50. i 60. XX wieku) jogi metodą B.K.S. Iyengara[17], którą stosował podczas przygotowań do koncertów.

Repertuar i dyskografia[edytuj | edytuj kod]

Repertuar[edytuj | edytuj kod]

Dysponował bogatym repertuarem, w którym znajdowały się utwory m.in. Fryderyka Chopina, Ferenca Liszta, Piotra Czajkowskiego, Johannesa Brahmsa, Karola Szymanowskiego, Aleksandra Skriabina, Claude’a Debussy’ego, Siergieja Rachmaninowa, Beli Bartóka i Siergieja Prokofiewa[1]. Nagrywał m.in. dla wytwórni Columbia i EMI[10].

Wybrana dyskografia (CD)[edytuj | edytuj kod]

Pozostawił wiele nagrań[18], wśród których znalazły się:

  • 1989 Witold Małcużyński Plays Chopin (Polskie Nagrania)
  • 1993 Witold Małcużyński • Fantasies-Nocturnes-Scherzos (Allegro Corporation)
  • 1993 Malcuzynski Plays Chopin • Grand Polonaise, Volume 2 (Allegro Corporation)
  • 1994 Malcuzynski: Artist Profile (Chopin: Piano Concerto No. 2/Piano Sonata No. 3/Waltzes/Mazurkas) (EMI Classic)
  • 1999 Witold Małcuzynski • Chopin-Rachmaninov (Dante)
  • 2000 Witold Malcuzynski Plays Chopin, Liszt and Szymanowski (Piano Masters) (Pearl)
  • 2001 Witold Malcuzynski • Brahms-Beethoven-Chopin (Aura Classics)
  • 2001 Witold Malcuzynski Plays Great Romantic Piano Music (2CD) (Royal Long Players)
  • 2003 Witold Małcużyński Brahms-Franck-Bach-Busoni (Polskie Nagrania)
  • 2006 Witold Małcużyński • Johannes Brahms Piano Concerto No.1 in D minor op. 15 (Polskie Nagrania)
  • 2007 Witold Małcużyński • Chopin: Piano Concerto No. 2, Rachmaninov: Piano Concerto No. 3 (nagr. 1946-1949) (Guild)
  • 2007 Witold Malcuzynski Intermezzo (Fabula Classica)
  • 2010 Witold Małcużyński • Chopin (digipack) (Polskie Radio)

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Jego imieniem nazwano ulice w Białogardzie, na warszawskim Natolinie[19][20], gdańskim osiedlu Suchanino[21], w radomskim Pruszakowie[22], Kościerzynie, Zielonce[23], Słupsku i Jeleniej Górze.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f g Małgorzata Kosińska: Witold Małcużyński. culture.pl, listopad 2007. [dostęp 2016-04-07]. (pol.).
  2. Na płycie nagrobnej jako miejsce urodzenia widnieje Warszawa.
  3. Wysocki 1987 ↓, s. 31.
  4. Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 190. [dostęp 2021-08-13].
  5. a b c Dybowski 2005 ↓, s. 102.
  6. [W:] Smolna 30. Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego Warszawa: PIW, 1989, w spisie absolwentów rocznika 1932 na s. 354, pozycja 37. oraz fotografia nr 48. po s. 224
  7. a b c Dybowski 2005 ↓, s. 105.
  8. Wysocki 1987 ↓, s. 35.
  9. Jean-Pierre Thiollet, 88 notes pour piano solo, Neva Editions, 2015, « Solo nec plus ultra », p. 52.ISBN 978-2-3505-5192-0
  10. a b Jonathan Summers: Witold Małcuzynski – Biography. [w:] A–Z of Pianists [on-line]. naxos.com. [dostęp 2016-04-07]. (ang.).
  11. Dybowski 2005 ↓, s. 106.
  12. Wysocki 1987 ↓, s. 76.
  13. Wysocki 1987 ↓, s. 98.
  14. Wysocki 1987 ↓, s. 133.
  15. Pogrzeb W. Małcużyńskiego [w:] "Dziennik Bałtycki", nr 168, 27 lipca 1977, s. 1.
  16. Cmentarz Stare Powązki: WITOLD MAŁCUŻYŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19].
  17. Akademia Hatha-Jogi: B.K.S. Iyengar – Uczniowie. [dostęp 2011-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-27)].
  18. Witold Małcuzynski – Discography. allmuisc.com. [dostęp 2016-04-07]. (ang.).
  19. Warszawa, ul. Małcużyńskiego. [dostęp 2011-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-24)].
  20. Uchwała nr 60 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 22 lutego 1980 r. w sprawie nadania nazw ulicom, "Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 29 czerwca 1980 r., nr 8, poz. 6, s. 3.
  21. Gdańsk, ul. Małcużyńskiego. [dostęp 2012-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-17)].
  22. Radom, ul. Małcużyńskiego. [dostęp 2011-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-24)].
  23. Małcużyńskiego Witolda (ul), 05-220 Zielonka [online], mapa.targeo.pl [dostęp 2017-09-02] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Stanisław Dybowski: Laureaci Konkursów Chopinowskich w Warszawie. Warszawa: Selene, 2005, s. 102–108. ISBN 83-910515-1-X.
  • Stefan Wysocki: Wokół Konkursów Chopinowskich. Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji, 1987. ISBN 83-212-0443-0.
  • R. Hauer, B. Gavoty, Malcuzynski, Kister, Genewa 1957
  • Liczący 70 kart zbiór korespondencji Witolda Małcużyńskiego z Jerzym Giedroyciem przechowywany jest w archiwum Instytutu Literackiego w Maisons-Laffitte. Sygnatura: Korespondencja Redakcji - teka 455