Wodzisław Śląski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wodzisław Śląski
miasto i gmina
Ilustracja
Rynek w Wodzisławiu Śląskim
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

wodzisławski

Aglomeracja

rybnicko-jastrzębska

Prawa miejskie

1257

Prezydent

Mieczysław Kieca

Powierzchnia

49,5 km²

Wysokość

od 210 do 290 m n.p.m.

Populacja (31.12.2021)
• liczba ludności
• gęstość


45 571[1]
920 os./km²

Strefa numeracyjna

32

Kod pocztowy

od 44-286 do 44-313

Tablice rejestracyjne

SWD

Położenie na mapie powiatu wodzisławskiego
Mapa konturowa powiatu wodzisławskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Wodzisław Śląski”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Wodzisław Śląski”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Wodzisław Śląski”
Ziemia50°00′10″N 18°27′47″E/50,002778 18,463056
TERC (TERYT)

2415041

SIMC

0944853

Hasło promocyjne: Południowa Brama Polski
Urząd miejski
ul. Bogumińska 4
44-300 Wodzisław Śląski
Strona internetowa
BIP

Wodzisław Śląski (niem. Loslau, łac. Vladislavia) – miasto w południowej Polsce, w województwie śląskim, siedziba powiatu wodzisławskiego, nad rzeką Lesznicą (Leśnicą).

Miasto lokowano w połowie XIII w. Wodzisław Śląski był siedzibą księstwa i państwa wodzisławskiego. W II. poł. XX w. ośrodek górniczy i przemysłowy. Według danych GUS z 31 grudnia 2021 r. miasto miało 45 571 mieszkańców[1].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

50 równoleżnik Wodzisław Śl. ul. Bogumińska

Miasto geograficznie leży na Płaskowyżu Rybnickim (będącym częścią Wyżyny Śląskiej), nad rzeką Lesznicą, historycznie na Górnym Śląsku.

Miasto położone w południowo-zachodniej części województwa śląskiego przy granicy z Czechami. Wodzisław położony jest w południowej części Płaskowyżu Rybnickiego[2], nad rzeką Lesznicą (prawy dopływ Olzy). Terytorium Wodzisławia rozciąga się od 49°58′01 do 50°02′14″N i 18°21′16 do 18°31′16″E. Przez miasto przebiega dokładnie równoleżnik 50° szerokości geograficznej północnej.

Według danych z 1 stycznia 2013 powierzchnia miasta wynosi 49,5 km²[3].

Miasto sąsiaduje z gminami: Godów, Gorzyce, Lubomia, Marklowice i Mszana oraz gminami-miastami: Pszów, Radlin.

Przy sprzyjających warunkach atmosferycznych z Wodzisławia można dostrzec pasmo Beskidu Śląsko-Morawskiego ze szczytem Lysá hora (pol. Łysa Góra) oraz góry Beskidu ŚląskiegoCzantoria Wielka, Skrzyczne; widoczne są też na zachodzie czeskie góry Jeseniki z górą Pradziad.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego.

Warunki naturalne[edytuj | edytuj kod]

Rzeźba terenu[edytuj | edytuj kod]

Miasto leży na wysokości od 210 (Zawada) do 290 m n.p.m. (Wilchwy, Jedłownik). Wodzisław cechuje duża różnica w wysokości względnej sięgająca 80 metrów. Miasto usadowione jest na kilku wzgórzach poprzecinanych głębokimi wąwozami.

Panorama Wodzisławia Śląskiego – widok na Stare miasto z budynku Szpitala Miejskiego
Panorama Wodzisławia Śląskiego – widok na Stare miasto z budynku Szpitala Miejskiego

Klimat[edytuj | edytuj kod]

Klimat Wodzisławia jest stosunkowo łagodny, wpływają na to bliskie sąsiedztwo rzeki Odry, kompleksy leśne otaczające miasto, a przede wszystkim bliskie sąsiedztwo Bramy Morawskiej. Średnia temperatura roczna kształtuje się w granicach +7 °C do +8 °C. Najcieplej jest w lipcu, najzimniejszym zaś miesiącem jest styczeń. Miasto leży w strefie wiatrów średnich i słabych wiejących najczęściej z kierunku Bramy Morawskiej. Okres wegetacyjny należy do najdłuższych i wynosi 225 dni, kiedy średnia temperatura dnia jest wyższa od 5 °C. Kotlinowate położenie w sąsiedztwie gór oraz nieckowate położenie centrum niekorzystnie odbija się na warunkach termicznych panujących w mieście. Sprzyja to wiosną i jesienią zaleganiu warstw zimnego powietrza w czasie gdy brakuje wiatrów, w wyniku czego występują przymrozki. Średnia roczna suma opadów atmosferycznych należy do wysokich – 786 mm w stosunku do średniej krajowej 600–650 mm. Napływ ciepłych mas powietrza i mieszanie się z chłodniejszymi sprzyja powstawaniu burz – do 30 na rok. Występują także częste opady gradu. Pokrywa śnieżna zalega tu od 60 do 80 dni. Średnia wilgotność powietrza wynosi około 80% i należy do niższych w skali kraju. W rejonie Wodzisławia zaobserwowano wcześniejsze nadejście wiosny oraz opóźnienie początku zimy w stosunku do reszty kraju[4].

Przyroda[edytuj | edytuj kod]

Lasy:

Nazwa lasu Położenie
Las Miejski na północny wschód od centrum
Las Leszczok na wschód od Nowego Miasta
Las Kępa na południowy wschód od Radlina II

Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Wodzisław Śląski został sklasyfikowany jako piąte najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej[5]

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Herb miasta an fasadzie pałacu Dietrichsteinów
Loslaw wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie[6].

Nazwa miasta jest nazwą patronimiczną wywodzącą się od staropolskiego imienia „Wodzisław” derywatu słowiańskiego imienia męskiego Władysław oznaczającego sławnego władcę[7]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku wywodzi nazwę miasta od księcia z dynastii Piastów – Władysława I Hermana, któremu przypisuje jego założenie we fragmencie „Wahrscheinlich verdankt Ort seine Entstehung dem piastischen herzog Wladislaus I, Hermann genannt, der in den Jahrer: 1082 bis 1102 uber Polen und Schlesien herrschte; wenigstens deutet hierauf der Name, polnisch Wodzisław, alterthumlich Wladislawa, Ladislaw, Loslaw bin.” w tłumaczeniu na język polski „Prawdopodobnie miejscowość zawdzięcza swoje powstanie księciu piastowskiemu Władysławowi I Hermanowi, który w latach 1082–1102 panował nad Polską i Śląskiem; wskazuje na to nazwa, po polsku Wodzisław, dawniej Wladislawa, Ladislaw, Loslaw.”[8].

Pierwszy zapis z 1295 w księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis notuje miejscowość jako Wlodislavia civitate. W kronice wymienione zostały również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto. Są to obecne dzielnice lub części powiatu jak Radlin wymieniony pod nazwą Redlino, Biertułtowy pod nazwą Bertoldivilla[9][10]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Lossa[11].

W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym języku polskim w Berlinie przez Fryderyka Wielkiego wymieniona jest nazwa Loslaw[6]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwą niemiecką Loslau oraz obecnie używaną, polską Wodzislaw[12] we fragmencie „Wodzislaw, polnischer Name der im Rybniker Kreise gelegenen Stadt Loslau”[13]. Statystyczny opis Prus z 1837 roku wymienia obok nazwy Loslau także Wodislau[14].

Polską nazwę Wodzisław w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[15]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku notuje nazwę miasta pod polskimi nazwami Wodzisław oraz Włodzisław i pod niemiecką Loslau[16]. Polską nazwę Wodzisław, łacińską Wladislavia oraz niemiecką Loslau wymienia również w 1896 roku śląski pisarz Konstanty Damrot[17].

Łacińska nazwa miejscowości umieszczona była kiedyś w herbie miejskim: „Das Wappen der Stadt enthalt einen halben polnischen Adler und eine halbe Rose mit der Umschrift: Civitatis Wladislavensis 1597”, czyli w tłumaczeniu na język polski „Herb miasta zawiera pół polskiego orła oraz pół róży z podpisem: Civitatis Wladislavensis 1597.”[8]. Katalog herbów niemieckich miejscowości, wydany w 1898 roku we Frankfurcie nad Menem, określa polską nazwę jako Wladislaw[18].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Plan Wodzisławia według Jurzwiczki z 1810 r.
Średniowieczny klasztor minorytów, obecnie siedziba Sądu Rejonowego
Średniowieczny Kościół Minorytów, obecnie Ewangelicki Kościół Św. Trójcy
Zabytkowy Kościół Parafialny WNMP

W połowie XIX wieku większość mieszkańców Wodzisławia oraz całego regionu stanowiła ludność polskojęzyczna. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku odnotowuje: „Der grōßte Theil der Einwohner spricht polnisch. Es giebt nur wenige Bürger, deren Muttersprache die deutsche ist, obgleich schon fast der dritte Theil sich auch dieser Sprache bedient”, czyli w tłumaczeniu na język polski „Największa część ludności mówi po polsku. Jest tylko niewielu obywateli, których językiem macierzystym jest niemiecki, mimo że prawie 1/3 posługuje się także tym językiem.”[19].

Patronem Wodzisławia Śląskiego jest św. Wawrzyniec z Rzymu, diakon i męczennik chrześcijański z III w.n.e. 10 sierpnia 1536 roku miastu zagrażał wzbudzający ogólny strach kataklizm. Wówczas mieszkańcy Wodzisławia postanowili oddać się pod opiekę świętemu Wawrzyńcowi. Miasto zostało ocalone, a świętego uznano za opiekuna wodzisławian[20].

Kalendarium[edytuj | edytuj kod]

  • 1257 – sprowadzenie do Wodzisławia zakonu minorytów, lokacja miasta[21]
  • 1280 – zniszczenie zabudowy drewnianej miasta przez pożar[21]
  • 1299 – odbudowa miasta[potrzebny przypis]
  • 1459 i 1453 – zaatakowanie przez bandy żądające okupu pod groźbą spalenia miasta[22]
  • 1502 – powstało ukształtowane Wodzisławskie Państwo Stanowe[22]
  • 1618 – spalenie miasta i zamku, wraz z dokumentacją przywilejów[potrzebny przypis]
  • 1668-1685 – właścicielem Wodzisławia i ziemi wodzisławskiej był biskup ostrzyhomski György Szelepcsényi[potrzebny przypis]
  • 1685 – Wodzisław wraz z okolicą przeszedł w ręce hrabiego Ferdynanda von Dittrichstein[22]
  • 1738 – właścicielem Wodzisławia został Guidobald J. Dittrichstein[22]
  • 1780 – państwo wodzisławskie przejął Heinrich L. von Reichenbach[potrzebny przypis]
  • 1795 – nowy właściciel Wodzisławia (i ziemi wodzisławskiej) August von Ponin-Poniński[potrzebny przypis]
  • 1798 – Wodzisław został odsprzedany hrabiemu von Strachwitzowi[potrzebny przypis]
  • 1809 – pierwsze wybory władz miejskich[potrzebny przypis]
  • 1810 – przejęcie przez państwo zabudowań klasztornych; wybuch powstania chłopskiego pod przewodnictwem sołtysa z Jedłownika – Józefa Bieni[23]
  • 1822 – 12 czerwca, pożar strawił całe miasto[23]
  • 1830 – przekazanie kościoła przyklasztornego gminie ewangelickiej[23]
  • 1841-1851 – właścicielem Wodzisławia i okolic był Aleksander von Oppersdorf[potrzebny przypis]
  • 1847 – tereny Wodzisławia i okolic nawiedziła klęska powszechnego głodu połączonego z epidemią tyfusu[potrzebny przypis]
  • 1882 – Wodzisław otrzymał połączenie kolejowe z Boguminem (cs. Bohumin) i Rybnikiem[23]
  • 1919-1921 – trzy powstania śląskie[23]
  • 1921 – w plebiscycie zwycięstwo opcji proniemieckiej, mimo to miasto zostaje przyznane przez Ligę Narodów Rzeczypospolitej Polskiej[potrzebny przypis]
  • 1922 – wkroczenie do miasta Wojska Polskiego[24]
  • 1939 – 1 września, Niemcy zajęli Wodzisław[24]
  • 1945 – styczeń, do Wodzisławia dotarł marsz śmierci z obozów w Oświęcimiu i okolicznych podobozów[24]
  • 1945 – 26 marca, do Wodzisławia wkroczyła Armia Czerwona i I Czechosłowacka Brygada Pancerna[24]
  • 1946 – 1 stycznia, włączono do miasta gminę Jedłownik[25]
  • 1954 – utworzono powiat wodzisławski[potrzebny przypis]
  • 1960 – otwarcie kopalni „1 Maja” (na uroczystość przybywa premier rządu PRL Józef Cyrankiewicz)[26],
  • 1972 – włączenie do miasta gromady Wilchwy oraz wsi: Marusze i Turzyczka[potrzebny przypis]
  • 1975 – likwidacja powiatu, przyłączenie do Wodzisławia Śląskiego miast: Pszów, Radlin, Rydułtowy oraz gminy Marklowice
  • 1988 – 19 sierpnia, doszło do strajku okupacyjnego na KWK 1 Maja[potrzebny przypis]
  • 1992 – 1 stycznia, nastąpiło odłączenie Rydułtów od Wodzisławia
  • 1994 – 30 grudnia, od miasta odłączyły się Marklowice i Pszów
  • 1997 – 1 stycznia, od miasta odłączył się Radlin
  • 1999 – 1 stycznia, został reaktywowany powiat wodzisławski
  • 2001 – zamknięto jedyną w mieście kopalnię KWK 1 Maja[potrzebny przypis]
  • 2017 – 9 października, pierwsza wizyta Prezydenta Polski Andrzeja Dudy w Wodzisławiu[27]

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Wodzisław Śląski początkowo był jednym z największych miast na Górnym Śląsku z czasem jednak w wyniku wojen i klęsk żywiołowych stał się małym miastem. Ponowny intensywny rozwój Wodzisławia przypada na lata 60. i 70. XX wieku[potrzebny przypis].

Historia zaludnienia Wodzisławia Śląskiego[potrzebny przypis]:

  • 1400 – ok. 600 os.
  • 1450 – 1050 os.
  • 1550 – 1100 os.
  • 1692 – 675 os.
  • 1753 – 768 os.
  • 1800 – 1133 os.
  • 1860 – 2408 os.
  • 1957 – 7378 os.
  • 1965 – 16 862 os.
  • 1982 – 106 700 os.
  • 1990 – 113 195 os.

Wykres liczby ludności Wodzisławia Śląskiego na przestrzeni ostatnich 75 lat:

Największą populację Wodzisław Śląski odnotował w 1991 roku (przed odłączeniem się Rydułtów).

Dane z 31 grudnia 2012[28]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 49 238 100 25 481 51,8 23 757 48,2
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
994,5 514,7 479,5

Piramida wieku mieszkańców Wodzisławia Śląskiego w 2014 roku[29]:

Dzielnice[edytuj | edytuj kod]

Wodzisław podzielony jest administracyjnie na 9 jednostek pomocniczych – dzielnic
Osiedle im. Staszica na Nowym Mieście

Miasto na podstawie uchwały Nr XVII/156/96 Rady Miejskiej w Wodzisławiu Śląskim z 28 czerwca 1996 zostało podzielone na 9 dzielnic:

Miejscowości, które kiedyś były dzielnicami Wodzisławia Śląskiego:
Marklowice, Pszów, Radlin I, Rydułtowy.

W latach 1945–1954 miasto było siedzibą wiejskiej gminy Wodzisław Śląski.

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Komin ZC w Wodzisławiu Śląskim widziany jest z całego Wodzisławia i okolic

Wodzisław Śląski jest ośrodkiem administracyjnym powiatu wodzisławskiego, węzłem drogowym. W mieście znajduje się stacja kolejowa na linii KatowiceBogumin. Miasto jest również centrum handlowym dla powiatu. W Wodzisławiu działają wytwórnia koncentratów spożywczych „Agro Wodzisław”, fabryki okien: "Eko-Okna", „Termo Profil” i „KNS”; fabryka masztów „Alumast”, fabryka flag „Flagowa Kraina”, przedsiębiorstwa: „Pol-Eko-Aparatura”, „Azis Mining Service”, „Grilex”, KES Poland; młyn „Złoty Kłos” oraz siedziba firmy „ITUM” sp. z o.o.

W Wodzisławiu Śląskim znajdują się tereny inwestycyjne włączone do Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej[30].

W mieście znajdują się trzy ciepłownie: ZC Wodzisław Śląski, C. Jedłownik oraz EC 1 Maja.

Handel[edytuj | edytuj kod]

W Wodzisławiu działa galeria handlowo-rozrywkowa – „Galeria Karuzela”. W mieście działa 6 sklepów wielkopowierzchniowych oraz kilkanaście supermarketów i dyskontów.

Transport[edytuj | edytuj kod]

Skrzyżowanie DK78 z DW933 w Wodzisławiu Śl.
Rondo Karviny – rondo w kształcie ósemki na DK78

Wodzisław Śląski jest węzłem transportowym w południowej części województwa śląskiego.

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

Przez miasto przebiega kilka szlaków drogowych:

W pobliżu miasta znajduje się kilka zjazdów z przebiegającej przez sąsiednie gminy autostrady:

Planowane drogi[edytuj | edytuj kod]

Ulice i place miasta[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ulice i place w Wodzisławiu Śląskim.

W Wodzisławiu Śl. znajduje się ponad 200 ulic i kilkanaście placów. Drogi te dzielą się na:

  • drogi krajowe – łącznie na terenie miasta 5,6 km
  • drogi wojewódzkie – łącznie na terenie miasta 15,3 km
  • drogi powiatowe – łącznie 53,0 km
  • drogi gminne – łącznie 97,9 km

Wodzisław Śl. posiada obecnie 8 rond.

Nazwa ronda Skrzyżowanie ulic Dzielnica
św. Floriana Radlińska – Chrobrego – Kominka Radlin II
750-lecia Jastrzębska – Witosa – Kubsza Stare Miasto
Alanya 26 Marca – Piłsudskiego – Daszyńskiego – plac Gladbeck Stare Miasto
Karviny Jana Pawła II – Rybnicka – Witosa – Dworcowa Nowe Miasto
Sallaumines 26 Marca – Armii Krajowej Nowe Miasto
św. Wawrzyńca 26 Marca – Jana Pawła II Nowe Miasto
Nowomiejskie Radlińska – 26 Marca – Matuszczyka Nowe Miasto
Europejskie[32] Rybnicka – Armii Krajowej Nowe Miasto

Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]

Dworzec PKP w Wodzisławiu Śląskim

Wodzisław Śląski jest węzłem kolejowym na trasie Katowice – Rybnik – Chałupki – Bogumin, oraz dla pobliskich kopalń i zakładów pracy. Przez miasto przebiegają linia kolejowa nr 158 Rybnik Towarowy – Wodzisław Śląski – Chałupki; Linia kolejowa nr 876 Wodzisław Śląski – Kopalnia Marcel oraz linia kolejowa Wodzisław Śląski – Szyb Marklowice. Przez Wodzisław przebiegają również obecnie nieczynne linie kolejowe nr 159 i 875.

Miasto posiada dworzec kolejowy znajdujący się na stacji: Wodzisław Śląski oraz przystanki osobowe Wodzisław Śląski Centrum i Wodzisław Śląski Radlin. Na stacji kolejowej Wodzisław Śląski zatrzymują się regionalne pociągi Kolei Śląskich, Polregio oraz PKP Intercity do Warszawy, Ostrawy, Pragi, Bratysławy, Wiednia oraz Budapesztu[33]. Na przystankach kolejowych Wodzisław Śląski Centrum i Wodzisław Śląski Radlin zatrzymują się wyłącznie pociągi Kolei Śląskich.

Zbiorowy transport miejski[edytuj | edytuj kod]

W Wodzisławiu działa kilka przedsiębiorstw transportu zbiorowego. Transport zbiorowy w mieście charakteryzuje się dużym stopniem rozdrobnienia. Wodzisław posiada własną komunikację miejską (organizator: Urząd Miasta Wodzisław Śląski), której autobusy malowane są na żółto-czerwono z niebieskim paskiem i logiem Komunikacja Miejska Wodzisław Śląski. W Wodzisławiu kursują również autobusy organizowane przez Międzygminny Związek Komunikacyjny (MZK) z siedzibą w Jastrzębiu Zdroju. Funkcjonuje także komercyjna linia prywatnego przewoźnika Kłosok Żory. Połączenia z gminami na terenie powiatu wodzisławskiego obsługuje również PKS Racibórz na zlecenie starostwa powiatowego. Nie istnieje żadna forma integracji taryfowo-biletowej, ani żadne planowe skomunikowania pomiędzy autobusami różnych organizatorów.

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Zabytkowe Kamienice na Rynku
Neogotycki budynek Poczty z ok. 1880 r.
Archidiecezjalny Zespół Pałacowo Parkowy
Neogotycki budynek Sanepidu
Historyczne Raciborskie Przedmieście, obecnie plac Świętego Krzyża

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Pełna lista zabytków:

Kościół drewniany z XVII pw. św. Barbary i św. Józefa w Jastrzębiu Dolnym. Został przeniesiony z dzielnicy Wodzisławia Śląskiego – Jedłownika w 1974. Dzisiejszy wygląd kościoła zapewne odbiega od pierwowzoru, gdyż w 1888 budynek gruntownie odrestaurowano oraz przebudowano. Kościół jest budowlą drewnianą, składającą się konstrukcji zrębowej oszalowanej deskami.

Nieistniejące obiekty[edytuj | edytuj kod]

  • Drewniany kościół pw. Św. Krzyża na placu Św. Krzyża, obecnie w miejscu tym stoi pamiątkowy pomnik oraz krzyż.
  • Stara Synagoga, drewniana, istniejąca w latach 1798–1822, spłonęła w wielkim pożarze miasta
  • Synagoga, murowana, wybudowana w 1826, obecnie sklep

Zieleń miejska[edytuj | edytuj kod]

Parki miejskie:

Pomniki przyrody:

  • 5 dębów szypułkowych – Las Miejski
  • 2 dęby szypułkowe – Park Zabytkowy Diecezjalny

Pomniki i miejsca pamięci narodowej[edytuj | edytuj kod]

Pomnik ku czci żołnierzy I Brygady Pancernej Armii Czechosłowackiej na placu Gladbeck
  • Tablica upamiętniająca egzekucję 30 więźniów KL Auschwitz-Birkenau w styczniu 1945 na terenie stacji kolejowej w Wodzisławiu Śląskim, Dworzec PKP
  • Tablica upamiętniająca śmierć 10 więźniów KL Auschwitz-Birkenau podczas ewakuacji w styczniu 1945
  • Miejsce spoczynku ofiar marszu śmierci z pomnikiem i tablicą, ul. Ofiar Oświęcimskich
  • Głaz upamiętniający bunt chłopów 1811-1818 prowadzony przez Józefa Bienię sołtysa z Jedłownika, ul. Kubsza
  • Pomnik upamiętniający uczestników III powstania śląskiego z tablicami: „Oddali swe życie Za Ojczyznę w obozach koncentracyjnych, uchodźstwie i w miejscu”
  • Pomnik Powstańców Śląskich na placu Korfantego
  • Obelisk z tablicą poświęcony poległym bohaterom Armii Czerwonej na „Żydowinie”
  • Tablica upamiętniająca bohaterskie zmagania ludu śląskiego o wyzwolenie społeczne i narodowe w latach 1918–1921 i 1939–1945
  • Grób zbiorowy wojenny więźniów byłego obozu zagłady KL Auschwitz-Birkenau zamordowanych przez hitlerowców – pomnik nagrobny, ul. Jodłowa
  • Pomnik ku czci żołnierzy I Czechosłowackiej Brygady Pancernej poległych w czasie wyzwalania ziemi wodzisławskiej spod hitlerowskiej okupacji
  • Cmentarz parafialny. Mogiła wojenna Stanisława Gładkiego, kaprala 3 Pułku Ułanów, poległego 1 września 1939
  • Cmentarz Parafialny-Grób wojenny Józefa Styrnola uczestnika III Powstania Śląskiego
  • Cmentarz parafialny. Mogiła zbiorowa wojenna 10 walczących w 8 kompanii 14 pułku piechoty poległych w III Powstaniu Śląskim
  • Mogiła zbiorowa wojenna żołnierzy niemieckich poległych w 1945
  • Grób wojenny Edwarda Sosny, poległego 26 marca 1945 – pom. nagr., Cmentarz Parafialny
  • Grób wojenny Zbyszka Pawelca, chorążego Armii Krajowej poległego 10 czerwca 1944 – pomnik nagrobny, Cmentarz Parafialny
  • Zbiorowa mogiła wojenna 19 żołnierzy I Czechosłowackiej Brygady Pancernej poległych w walkach o wyzwolenie ziemi wodzisławskiej w marcu 1945 – pomnik nagrobny na „Żydowinie”
  • Tablica upamiętniająca nieznanego więźnia KL Auschwitz-Birkenau, ofiarę „marszu śmierci” w styczniu 1945

Oświata[edytuj | edytuj kod]

Wydział Zamiejscowy WSHE w Wodzisławiu
II LO im. ks. Tischnera w Wodzisławiu

Kultura[edytuj | edytuj kod]

Pałac Dietrichsteinów z 1745 w Wodzisławiu Śląskim, obecnie siedziba USC i Muzeum.
Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna
Park Zamkowy, w głębi budynek Pałacu

Życie kulturalne w Wodzisławiu Śląskim skupia się m.in. wokół ośrodka Wodzisławskiego Centrum Kultury (WCK), mającego swą siedzibę przy ulicy ks. Wilhelma Kubsza. Znane w całej Polsce są zespoły „Miraż”, „Spin” czy „Impuls”. W WCK działa kino miejskie. Ponadto z instytucji kulturalnych w Wodzisławiu istnieją m.in. muzeum miejskie, biblioteki: powiatowa i pedagogiczna oraz archiwum PAN. W Wodzisławiu Śląskim swoją siedzibę ma też Towarzystwo Miłośników Ziemi Wodzisławskiej.

  • Biblioteki
    • Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna, ul. Daszyńskiego 2 + 7 filii
    • Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Katowicach, os. 1 Maja
  • Centra kultury
    • Wodzisławskie Centrum Kultury, Plac Gladbeck
  • Galerie
    • Art Wladislavia
    • „Galeria NCE”
    • „Galeria Pod Fikusem” (MiPBP)
    • „Galeria Warto” (MiPBP Filia Nr 13)
  • Kina
    • WCK „Pegaz”
    • WSHE „Zorza”
  • Muzea
    • Muzeum Miejskie ul. W. Kubsza 2
    • „Sztolnia” przy Zespole Szkół Zawodowych ul. Gałczyńskiego

Cykliczne imprezy kulturalne[edytuj | edytuj kod]

  • Dni Wodzisławia Śląskiego (czerwiec)
  • Dzień św. Wawrzyńca Patrona Miasta (10 sierpnia)
  • „Najcieplejsze miejsce na ziemi” – Festiwal reggae (sierpień)
  • „Wodzisławski Jarmark Staroci”
  • „Piknik Historyczno-Militarny” (3 maja)

Sport[edytuj | edytuj kod]

Mecz o mistrzostwo Ekstraklasy pomiędzy Odrą Wodzisław a Dyskobolią Grodzisk Wlp. w maju 2008

Wodzisław Śląski jest znanym w Polsce ośrodkiem piłkarskim[34]. W latach 1996–2010 w Ekstraklasie występowała drużyna miejscowej Odry. Młodzież ma możliwość szkolenia również w kilku innych klubach piłkarskich działających na terenie miasta. Oprócz piłki nożnej w Wodzisławiu działają również kluby sportowe z innych dziedzin sportu np. koszykówki, siatkówki, judo czy biatlonu. Najwięcej sekcji sportowych posiada obecnie KS Wicher Wilchwy (piłka nożna, judo, szachy).

Kluby i inne działalności[edytuj | edytuj kod]

  • „Odra” Wodzisław Śląski
  • KSW „Boxing Odra” Wodzisław Śląski (boks, sporty walki)
  • GSC „Gosław Jedłownik” Wodzisław Śl.- Jedłownik (piłka nożna)
  • KS „25 Naprzód Kokoszyce” Wodzisław Śl.- Kokoszyce (piłka nożna)
  • KS „Naprzód 46 Zawada” Wodzisław Śl.- Zawada (piłka nożna)
  • KS „Wicher Wilchwy” Wodzisław Śl.-Wilchwy (piłka nożna, judo, szachy)
  • WTS „Satori” Wodzisław Śląski (judo)
  • ŻKK „Olimpia” Wodzisław Śląski (koszykówka kobiet)
  • KB „Forma” Wodzisław Śląski (biegi)
  • „Wodzisławska Szkoła Piłkarska” Wodzisław Śląski (piłka nożna)
  • UKS „Strzał” Wodzisław Śląski (biathlon)
  • MKS „Zorza” Wodzisław Śląski (siatkówka kobiet)
  • MKS Wodzisław Śląski (koszykówka, biegi narciarskie)
  • SWD Wodzisław Śląski (piłka nożna kobiet)
  • Ballabushka Break Ball Wodzisław Śląski (bilard)
Park Trzy Wzgórza

Obiekty sportowe[edytuj | edytuj kod]

Kąpielisko „Balaton” na historycznym Grodzisku
  • Stadion MOSiR Aleja (piłka nożna, lekka atletyka) ul. Bogumińska 8
    • Wodzisławskie Centrum Tenisa (tenis)
  • Trzy Wzgórza (biathlon, lekka atletyka)
    • Biathlonowy Ośrodek Szkolenia Sportowego Młodzieży
  • Gosław Sport Center (piłka nożna, jeździectwo, saneczkarstwo) ul. Żwirki i Wigury
    • Boiska Klubu Gosław Jedłownik
  • Powiatowe Centrum Sportu (lekka atletyka, piłka nożna) ul. Pszowska 92
  • Boisko MOSiR Centrum Blazy (piłka nożna) ul. Jastrzębska
  • Boisko MOSiR Centrum (piłka nożna) ul. B. Chrobrego
  • Boisko MOSIR Centrum (piłka nożna) ul. Skrzyszowska
  • Boisko Orlik przy SP3 ul. Wojska Polskiego
  • Boiska WSP Wodzisław Śląski (piłka nożna) ul. Słowiańska
  • Basen miejski „Manta” Oś 1 Maja
  • Kąpielisko „Balaton” ul. Bracka
  • Ośrodek jazdy konnej Diecezji Katowickiej ul. Pałacowa

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Zegar Słoneczny na jednej z kamienic na Rynku
Koło wyciągowe szybu pamiątka po KWK 1 Maja

Informacja turystyczna znajduje się w holu Muzeum w Wodzisławiu Śl. przy ulicy Kubsza 2.

Atrakcje turystyczne:

Hotele[edytuj | edytuj kod]

Hotel Amadeus w Wodzisławiu
Nazwa Restauracja Liczba gwiazdek Adres
Amadeus Tak 4 ul. Jastrzębska 9
Leśniczówka Tak brak ul. Marklowicka 21
Gościniec Wodzisławski Tak brak ul. Bogumińska 46
Ostrawa Tak 3 ul. Kubsza 28

Szlaki[edytuj | edytuj kod]

Baszta Rycerska w lesie na historycznym Grodzisku

szlak turystyczny żółty Szlak Jankowicki (15,3 km)

szlak turystyczny niebieski Szlak Ewakuacji Więźniów Oświęcimskich (91 km)

Szlaki rowerowe[edytuj | edytuj kod]

szlak rowerowy żółty 316Y – Trasa Powiatu Wodzisławskiego (52 km)

szlak rowerowy niebieski 317 – Trasa z Raciborza do Radlina (16,5 km)

szlak rowerowy czarny 317S – Trasa Lokalna (3,7 km)

szlak rowerowy czarny 324 – Trasa Miasta Wodzisław Śląski do Karwiny (25,5 km)

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Kościół WNMP, Widok w nocy
Jedłownicki Kościół Parafialny

Katolicyzm[edytuj | edytuj kod]

W mieście znajduje się Archidiecezjalny Dom Rekolekcyjny.

Protestantyzm[edytuj | edytuj kod]

Świadkowie Jehowy[edytuj | edytuj kod]

Trzy zbory Świadków Jehowy[43]:

  • zbór Nowe Miasto
  • zbór XXX-lecia
  • zbór Zachód

Służby ratownicze oraz służba zdrowia[edytuj | edytuj kod]

Budynek byłego Szpitala Miejskiego nr 2 obecnie Powiatowy Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie
Prokuratura Rejonowa przy ulicy Kubsza 28B
  • Pogotowie ratunkowe
    • Stacja Pogotowia Ratunkowego Wodzisław Śląski
  • Państwowa Straż Pożarna
    • Komenda Powiatowa PSP w Wodzisławiu Śląskim
      • Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza Wodzisław Śląski
  • Ochotnicza Straż Pożarna
    • Ochotnicza Straż Pożarna Kokoszyce
    • Ochotnicza Straż Pożarna Radlin II
    • Ochotnicza Straż Pożarna Zawada
    • Ochotnicza Straż Pożarna Turzyczka
    • Ochotnicza Straż Pożarna Jedłownik
  • Policja
    • Komenda Powiatowa Policji w Wodzisławiu Śl.
  • Straż Miejska
    • Straż Miejska w Wodzisławiu Śl
  • Zespół Opieki Zdrowotnej w Wodzisławiu Śl.
    • Szpital Powiatowy w Wodzisławiu Śląskim
    • Zespół przychodni specjalistycznych
  • Wodzisławskie Centrum Sercowo-Naczyniowe
  • Wojewódzki Szpital Chorób Płuc im. dr. Alojzego Pawelca
  • Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Wodzisławiu Śl.
  • Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Wodzisławiu Śl.
  • Inspekcja Transportu Drogowego, Oddział w Wodzisławiu Śląskim

Polityka[edytuj | edytuj kod]

Budynek sądu grodzkiego, obecnie siedziba urzędu miasta
Budynek Starostwa Powiatowego
Kamienica z końca XIX w.

Obecnym prezydentem miasta Wodzisław Śląski jest Mieczysław Kieca (KW SNW). Najważniejsze stanowisko we władzach Wodzisławia Śląskiego było na przestrzeni lat różnie nazywane – burmistrzami, następnie po reformie administracyjnej z 1 czerwca 1975 nadano określenie prezydent miasta, które jest w używane do dziś ze względu że miasto osiągnęło liczbę 100 tys. mieszkańców. Prezydent Miasta Wodzisławia Śląskiego jest organem wykonawczym, wybieranym na 5-letnią kadencję w wyborach bezpośrednich.

Na podstawie nowej ordynacji – „Ustawy o miastach” w dniu 22 lutego 1809 odbyły się w Wodzisławiu pierwsze wybory do rady miasta[potrzebny przypis].

W skład Rady Miasta wchodzi 23, wybieranych w wyborach bezpośrednich radnych[44]. W 2002, po nowelizacji Ustawy o samorządzie lokalnym rada miasta utraciła prawo wyboru prezydenta

Ugrupowanie Kadencja 2002−2006[45] Kadencja 2006−2010[46] Kadencja 2010–2014[47] Kadencja 2014–2018[48]
Sojusz Lewicy Demokratycznej 2 (SLD-UP)
Wspólnota Ludzi Dobrej Woli 6 4 3
MKS „Odra” Wodzisław Śląski 5 4
Ruch Rozwoju Miasta 3 2 2
Wodzisławianie Dla Miasta 4 2
Nie Pozostańmy Obojętni 3 4
Prawo i Sprawiedliwość 3 4 1
Demokracja i Samorządność 2
Platforma Obywatelska 3
Wodzisławianie – Ku Przyszłości 2
Inicjatywa Samorządowa Obywateli 4
Nasz Wodzisław 2 14
Wodzisław Śląski – Nasze Miasto 1
Wspólnota Samorządowa 6

Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]

Źródło: oficjalna strona miasta[49]

Państwo Miasto Data podpisania porozumienia
Turcja Alanya 14 czerwca 2002
Niemcy Gladbeck 27 października 1990
Włochy Fondi 2004[50]
Czechy Karvina 1954
Francja Sallaumines 1990
Rumunia Siret 2011

Media[edytuj | edytuj kod]

Telewizja[edytuj | edytuj kod]

Telewizja poruszająca tematy o charakterze lokalnym to przede wszystkim program TVP3 Katowice, TVSilesia oraz Telewizja TVT.

Radio[edytuj | edytuj kod]

Rejon powiatu wodzisławskiego, obejmują swym zasięgiem dwie rozgłośnie nadające program lokalny: Radio 90 FM oraz Radio Vanessa.

Prasa[edytuj | edytuj kod]

Nazwa Typ Adres Uwagi
Nowiny informacyjna Rybnik ul. Wyzwolenia 10 tygodnik
Nowiny Wodzisławskie informacyjna Racibórz ul. Zborowa 4 tygodnik
Herold Wodzisławski historyczno-społeczno-kulturalny Wodzisław Śląski ul. Rynek 20 półrocznik
„Wodzisław Śląski Nasze Miasto” informacyjna Rybnik ul. Sobieskiego 15 tygodniowy dodatek do „Dziennika Zachodniego
„Gazeta Informator” informacyjna Racibórz ul. Klasztorna 12 dwutygodnik

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/16/1/polski_rocznik_demograficzny_2022.pdf.
  2. Jerzy Kondracki, Andrzej Richling: Atlas Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, 1994.
  3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  4. Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Wodzisławia Śląskiego na lata 2005–2006 s. 8–9.
  5. Gazeta Wyborcza – 33 z 50 miast UE z najgorszym powietrzem jest w Polsce. Na pierwszym miejscu...
  6. a b Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.
  7. Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 20, OCLC 456751858 (niem.).
  8. a b Triest 1865 ↓, s. 773.
  9. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
  10. H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
  11. Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 178. ISBN 978-83-910595-2-4.
  12. Knie 1830 ↓, s. 965.
  13. Knie 1830 ↓, s. 861.
  14. L. Freiherrn: Der Preußische Staat in allen seinen Beziehungen (...) Dritter Band. Berlin: Verlag von’August Hirschwald, 1837, s. 139.
  15. Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 32.
  16. Wodzisław w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom XIII, s. 733.
  17. Konstanty Damrot, „Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde”, Verlag von Felix Kasprzyk, Beuthen 1896.
  18. Die Wappen und Siegel der Deutschen Staedte: Flecken und Doerfer, Frankfurt a/Main 1898, s. 105.
  19. Triest 1865 ↓, s. 774.
  20. Dzień świętego Wawrzyńca – patrona Wodzisławia Śląskiego. Urząd Miasta Wodzisławia Śląskiego, 2012-08-10. [dostęp 2013-08-17].
  21. a b Ludwik Musioł, Wodzisław 1257-1957, Katowice 1957.
  22. a b c d Mirosław Furmanek, Sławomir Kulpa, Zamek wodzisławski i jego właściciele, Wodzisław Śląski 2003.
  23. a b c d e Bogdan Cimała, Paweł Porwoł, Wacław Wieczorek, Wypisy do dziejów Rybnika i Wodzisławia Śląskiego, Opole 1985.
  24. a b c d Piotr Hojka, Wodzisław Śląski i ziemia wodzisławska w czasie II wojny światowej, Wodzisław Śląski 2011.
  25. Piotr Hojka, Wodzisław w 1945 roku., [w:] Studia z dziejów ziemi rybnicko wodzisławskiej w latach 1945–1989, Rybnik 2011.
  26. Gazeta Wyborcza, 23 sierpnia 2013 r., „str. 23.
  27. Piotr Hojka: Pomnik Powstańców Śląskich w Wodzisławiu Śląskim. Herold Wodzisławski, styczeń-czerwiec 2019. [dostęp 2020-03-05].
  28. Bank Danych Lokalnych – Ludność według miejsca zameldowania/zamieszkania i płci. GUS. [dostęp 2014-02-02]. (pol.).
  29. Wodzisław Śląski w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  30. Wodzisław Śl. wygrał batalię o KSSE. Olszyny włączone do strefy. TuWodzislaw.pl. [dostęp 2017-07-30]. (pol.).
  31. wnp.pl (JM): Eurovia buduje za ponad 38 mln zł obwodnicę Wodzisławia Śl. wnp.pl, 2010-04-22. [dostęp 2010-04-23].
  32. Wodzisław: jest nazwa dla nowego ronda [1].
  33. Polska, Najlepszy rozkład jazdy pociągów w historii Wodzisławia, tuwodzislaw.pl [dostęp 2018-06-07] (pol.).
  34. Wodzisław bramkarzami stoi. [dostęp 2013-08-05].
  35. Informacje o dekanacie wodzisławskim. wnmp.pl. [dostęp 2022-08-15].
  36. Dekanat Pszów. kuria.katowice.pl. [dostęp 2022-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  37. Zbory i placówki, chwe.pl [dostęp 2023-08-15].
  38. Parafie Ewangelicznego Kościoła Chrześcijańskiego. ekch.pl. [dostęp 2022-08-18].
  39. Wodzisław Śląski. luteranie.pl. [dostęp 2022-08-15].
  40. Zbory KECh w Polsce. kech.pl. [dostęp 2022-08-15].
  41. Kontakt. filadelfia.org.pl. [dostęp 2022-08-15].
  42. Kontakt – Zbory. zboryboze.pl. [dostęp 2022-08-15].
  43. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-10].
  44. Lista radnych i podsumowanie wyborów w Wodzisławiu Śląskim – Wodzisław Śląski informacje, wodzislaw.com.pl [dostęp 2018-11-05].
  45. Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-14].
  46. Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-14].
  47. Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo śląskie – – m. Wodzisław Śląski. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-14].
  48. Państwowa Komisja Wyborcza | Wodzisław Śląski. wybory2014.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-14].
  49. Miasta partnerskie. wodzislaw-slaski.pl [dostęp 2022-11-29].
  50. Uchwała Nr XVIII/172/04 Rady Miejskiej Wodzisławia Śląskiego z dnia 26 lutego 2004 roku ws. współpracy między miastem Wodzisław Śląski a miastem Fondi.

Literatura[edytuj | edytuj kod]

  1. Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
  2. Felix Triest, Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117 (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]