Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Legnicy
.jpg) Autobusy WPK Legnica w 1992 r. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba |
59-220 Legnica |
| Adres |
ul. Ignacego Domejki 2 |
| Data założenia | |
| Data likwidacji | |
| Forma prawna | |
Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Legnicy (WPK Legnica) – przedsiębiorstwo państwowe istniejące w latach 1975–1995, zajmujące się prowadzeniem transportu miejskiego i regionalnego na obszarze województwa legnickiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Geneza[edytuj | edytuj kod]
W realiach gospodarki planowej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zasadniczo transportem drogowym zajmowała się Państwowa Komunikacja Samochodowa[1]. W większych miastach i regionach przewozy były powierzane przedsiębiorstwom transportu miejskiego, podległym terenowym organom administracji państwowej[1].
Od 1945 roku na bazie przedwojennego przedsiębiorstwa obsługującego tramwaje w Legnicy powołano Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne[2].
Już w latach 1911–1913 tramwaje docierały do Piekar Wielkich i Przybkowa[3]. Równolegle z dostawami autobusów i likwidacją tramwajów zwiększano zasięg linii o miejscowości ościenne (Ulesie, Rzeszotary, Kunice, Bartoszów)[2][4]. W 1969 roku uruchomiono połączenia między Prochowicami a Legnicą i okolicznymi wsiami[5]. W latach 1972–1973 wraz ze zniesieniem gromad, nowymi liniami połączono Legnicę ze wszystkimi ościennymi, nowo utworzonymi gminami (Miłkowice, Krotoszyce, Kunice, Legnickie Pole)[2].
Administracja terenowa i partyjna powierzyły MPK, przemianowanemu na Międzypowiatowe Przedsiębiorstwo Komunikacyjne, transport miejski i regionalny w obrębie wznoszonego od 1962 roku Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego[2][6]. 1 kwietnia 1973 r. uruchomiono połączenia z Legnicy do Lubina i Polkowic[6]. Numerowane linie obsługiwano czerwonymi autobusami miejskimi[2].
W ramach reformy administracyjnej w czerwcu 1975 roku utworzono województwo legnickie[2]. Międzypowiatowe Przedsiębiorstwo Komunikacyjne zostało przemianowane na Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Legnicy[2].
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
Przedsiębiorstwo składało się z trzech zakładów:
- centrali w Legnicy,
- oddziału techniczno-eksploatacyjnego w Lubinie,
- oddziału techniczno-eksploatacyjnego w Głogowie[2].
W dyspozycji przedsiębiorstwa w latach 1980–1995 był ośrodek wypoczynku świątecznego w Rokitkach[2].
Połączenia[edytuj | edytuj kod]
Numeracja linii WPK była usystematyzowana[2]. Numery z serii „czterdziestek” były przypisane trasom przebiegającym przez Lubin, a z serii „pięćdziesiątek” – przez Głogów[2]. Niższe numery posiadały linie autobusowe związane z Legnicą[2].
Przedsiębiorstwo prowadziło linie komunikacyjne pomiędzy ośrodkami Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego: Legnicą, Lubinem, Polkowicami i Głogowem oraz na obszarze ościennych gmin[7]. Od lat 1978–1980 WPK powierzono prowadzenie linii łączących Legnicę z Jaworem i Złotoryją[2].
Do Głogowa istniała linia pospieszna „A”[2]. Inne linie pospieszne funkcjonowały przejściowo do Jawora („J”) i Złotoryi („Z”)[8]. Mniej więcej w połowie lat 80. zrezygnowano z obsługi połączeń do Jawora i do Złotoryi liniami pospiesznymi „J” i „Z” zastępując je odpowiednio połączeniami zwykłymi – „14” do Jawora i „22” do Złotoryi. Połączenia do Jawora linią „14” wykonywane były przez autobusy Jelcz PR110U/M, Jelcz M11 i Ikarus 280. Pomimo dużego zainteresowania połączeniem ze Złotoryją dzięki linii „22” bardzo szybko zrezygnowano z jej obsługi autobusami przegubowymi Ikarus 280 z uwagi na problemy z zawracaniem na zbyt małej pętli przy Szpitalu w Złotoryi. Od tego czasu linia „22” była obsługiwana wyłącznie autobusami Jelcz PR110U/M i Jelcz M11.
Przedsiębiorstwo rozwijało linie miejskie wewnątrz obsługiwanych miast, w miarę wznoszenia nowych osiedli mieszkaniowych[2].
Linie obsługiwane przez legnicką centralę WPK (wg danych z 1990 roku):
1 – Dworzec PKP – Huta Miedzi
2 – Poznańska (Chłodnia) – Osiedle Piekary (ul. Śląska)
3 – Trójbaza (ul. Jaworzyńska) – Jaworzyńska – Plac Słowiański – Witelona – al. Piłsudskiego – Sudecka – Sikorskiego – Osiedle Piekary (Śląska)
4 – Ulesie – Szczytnicka
5 – Domejki – al. Rzeczypospolitej
6 – Dworzec PKP – Miłkowice
7 – Domejki – Pątnów
8 – Poznańska (Chłodnia) – Osiedle Piekary (ul. Iwaszkiewicza)
9 – Dworzec PKP – Legnickie Pole (przez Bartoszów i Kłębanowice)
10 – Dworzec PKP – Prochowice
11 – Dworzec PKP – Miłkowice (przez Dobrzejów i Grzymalin)
12 – Dworzec PKP – Krotoszyce
12 bis – Dworzec PKP – Polowice
13 – Piątnica – Wielogórska
14 – Dworzec PKP – Jawor
15 – Huta Miedzi – Osiedle Piekary (ul. Śląska)
16 – Dworzec PKP – Legnickie Pole (przez Nową Wieś Legnicką)
17 – Dworzec PKP – Legnickie Pole (linia w dni wolne od pracy, okólna – przez Bartoszów, Kłębanowice, Nową Wieś Legnicką),
18 – Jagiellońska – Osiedle Piekary (ul. Iwaszkiewicza)
19 – Dworzec PKP – Janowice Duże
20 – Dworzec PKP – Legnickie Pole (przez Ogonowice)
21 – Poznańska (Chłodnia) – Grzybiany
22 – Dworzec PKP – Złotoryja (Hoża)
23 – Domejki – Osiedle Piekary (ul. Iwaszkiewicza)
24 – Domejki – Osiedle Piekary (ul. Iwaszkiewicza)
25 – Dworzec PKP – Krotoszyce
40 – Osiedle Kopernika – Lubin (Osiedle Polne)
45 – Osiedle Kopernika – Polkowice
A – Osiedle Kopernika – Głogów (dworzec)
Tabor[edytuj | edytuj kod]
Przedsiębiorstwo otrzymywało po roku 1975 zarówno typowe autobusy miejskie, jak również pewną liczbę autobusów regionalnych kierowanych m.in. na linie pospieszne:
Numeracja pojazdów (tzw. numery boczne) była jednolita dla całego przedsiębiorstwa[9].
Autobusy:
- Jelcz 043, Jelcz 272 MEX i Jelcz 021 posiadały numerację taborową od 201 wzwyż,
- Autosan H9 – numerację taborową od 301 wzwyż,
- Jelcz PR110U/I/IL/M – numerację taborową od 601 do 751,
- Ikarus 280.26 – numerację taborową od 1001 do 1061 i od 1063 do 1068,
- Ikarus 280.58 – numer taborowy 1062,
- Jelcz M11 – numerację taborową od 2001 do 2048 i od 2053 do 2073,
- Jelcz L11 – numerację taborową: 2049/1, 2050/2, 2051/3 i 2052/4,
- Jelcz 120M – numerację taborową: 3000–3004.
Napraw głównych autobusów dokonywano przeważnie w: Komunalnym Przedsiębiorstwie Naprawy Autobusów w Słupsku (KAPENA), Jelczańskich Zakładach Samochodowych w Jelczu-Laskowicach, Lubelskich Zakładach Naprawy Samochodów (LZNS) w Lublinie, Przedsiębiorstwie Usług Technicznych Komunikacji Miejskiej „Jamna-Bus” w Mikołowie, Kujawskich Zakładach Naprawy Samochodów w Solcu Kujawskim (KZNS) i w prywatnym przedsiębiorstwie naprawy autobusów – „Kumex” w Niechlowie.
W szczytowym okresie, w 1984 roku, WPK posiadało jednocześnie 244 pojazdy[2].
Likwidacja[edytuj | edytuj kod]
Ustawa z 8 marca 1990 r. przywracająca w ramach transformacji ustrojowej w Polsce samorząd terytorialny zobowiązała gminy do przejęcia publicznego transportu zbiorowego jako jednego z zadań własnych. Władze województwa legnickiego, wobec rozbieżnych planów zarządów miast, w których znajdowały się centrala i oddziały WPK, zadecydowały o podziale i komunalizacji przedsiębiorstwa[2]. 9 kwietnia 1995 roku oddział w Głogowie został wyodrębniony do spółki pn. „Komunikacja Miejska”[2]. Aktem notarialnym z 18 grudnia 1995 roku przekształcono centralę WPK w Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Legnicy[2].
Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Legnicy było ostatnim funkcjonującym przedsiębiorstwem tego typu w Polsce[10].
Stan po likwidacji WPK[edytuj | edytuj kod]
Układ komunikacji zbiorowej Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego uległ dezintegracji[10][11]. Część linii zamiejskich z Legnicy prowadziło Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Legnicy, stopniowo likwidując trasy w miarę spadku zainteresowania ze strony samorządów ościennych gmin[2]. Z sieci dawnego WPK pozostała linia nr „10” do Prochowic[2]. Na wszystkie trasy międzymiastowe w LGOM wkroczyli prywatni przewoźnicy drogowi, obsługujący połączenia mikrobusami oraz przedsiębiorstwa powstałe z komercjalizacji PKS[2][10].
Po roku 2012 niektóre samorządy byłego województwa legnickiego zdecydowały się na powrót do organizowania wspólnego transportu zbiorowego. Przywrócono połączenia autobusami miejskimi łączące m.in. Legnicę z Ulesiem, Lubin ze Ścinawą, Głogów z Jerzmanową, realizowane przez operatorów obsługujących współcześnie miasta[12][13][14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE., Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk, 2017 (Prace Geograficzne), s. 99–101, ISBN 978-83-61590-74-3 [zarchiwizowane z adresu 2018-11-24] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne sp. z o.o. w Legnicy: Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne sp. z o.o. w Legnicy – rys historyczny. Rozdziały: Nareszcie miejskie, czyli MPK, Przewoźnik wojewódzki.. [w:] mpk.legnica.pl [on-line]. [dostęp 2017-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-07)]. (pol.).
- ↑ Przemysław Nadolski, Dariusz Walczak, Zbigniew Danyluk, Bohdan Turżański: Tramwaje dolnośląskie. T. 2: Historia tramwajów i trolejbusów w Legnicy. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2015, s. 29–30. ISBN 978-83-63652-14-2. (pol. • niem.).
- ↑ Tadeusz Rollauer: Legnica w 40-leciu Polski Ludowej. Legnica: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Legnicy, 1984, s. 31. [dostęp 2018-11-24].
- ↑ Czesław Kowalak, Zenon Kwakszyc, Edward Nir: Prochowice 1945–1989. Legnica: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Legnicy, 1990, s. 13. OCLC 2018-11-25.
- ↑ a b Gospodarka komunalna. W: Edward Nir, Bolesław Kocwa, Czesław Kowalak: Polkowice. 1945–1989. Legnica: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Legnicy, 1989, s. 15. [dostęp 2018-11-22].
- ↑ Historia komunikacji miejskiej w Legnicy. [w:] komunikacja.legnica.pl [on-line]. Stowarzyszenie „Transport Miejski – Komunikacja Miejska” w Legnicy, 2011-09-16. [dostęp 2018-11-25].
- ↑ a b c d e f g Michał Ziarno: Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne / Jelcz PR110IL / Jelcz PR110I. [w:] autobusownia.pl [on-line]. [dostęp 2018-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-25)].
- ↑ a b c d e f g h i j Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Legnicy. 50 lat. Folder okolicznościowy. Legnica: Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne sp. z o.o. w Legnicy, 1996, s. 6.
- ↑ a b c Monika Wielichowska, Ewa Drozd, Zapytanie nr 1864 do ministra infrastruktury w sprawie szybkiej kolei miejskiej w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym [online], orka2.sejm.gov.pl, 11 czerwca 2018 [dostęp 2018-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-24].
- ↑ Piotr Kanikowski: Zagłębie Miedziowe: Trupek komunikacji. [w:] legnica.naszemiasto.pl [on-line]. Polskapresse, 2010-02-16. [dostęp 2018-11-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-23)].
- ↑ Damian Zdancewicz: Autobusy MPK znów wyjadą za Legnicę. [w:] Lca.pl [on-line]. 2012-03-30. [dostęp 2018-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-25)].
- ↑ Od dziś za darmo w (prawie) całym powiecie. [w:] lubin.pl [on-line]. 2015-07-01. [dostęp 2018-11-25].
- ↑ Łukasz Famulski: Autobusem miejskim do Jerzmanowej i inne zmiany w Komunikacji Miejskiej. [w:] tutajglogow.pl [on-line]. 2017-05-23. [dostęp 2018-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-25)].