Wombat

Wombat
	Vombatus
	É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803
	; Przedstawiciel rodzaju – wombat tasmański (V. ursinus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	dwuprzodozębowce
Podrząd	wombatokształtne
Rodzina	wombatowate
Rodzaj	wombat
	Typ nomenklatoryczny
	Didelphis ursina Shaw, 1800
Synonimy
	Phascolomis É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803; Wombatus Desmarest, 1804; Wonbatus Duméril, 1806; Phascolomys Duméril, 1806; Uomlatus Rees, 1807; Opossum Perry, 1810; Amblotis Illiger, 1811; Phascolomus Rafinesque, 1815; Amblyotis Agassiz, 1846;
	Phascolomis É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803; Wombatus Desmarest, 1804; Wonbatus Duméril, 1806; Phascolomys Duméril, 1806; Uomlatus Rees, 1807; Opossum Perry, 1810; Amblotis Illiger, 1811; Phascolomus Rafinesque, 1815; Amblyotis Agassiz, 1846;
Gatunki
	2 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	2 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wombat^[11] (Vombatus) – rodzaj ssaka z rodziny wombatowatych (Vombatidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje jeden żyjący współcześnie gatunek występujący w południowo-wschodniej Australii i Tasmanii^[12]^[13].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 90–115 cm; masa ciała 22–40 kg^[12]^[14].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1803 roku francuski przyrodnik Étienne Geoffroy Saint-Hilaire na łamach Bulletin des sciences, per la Société philomathique de Paris^[1]. Jako gatunek typowy Geoffroy Saint-Hilaire wyznaczył wombata tasmańskiego (V. ursinus).

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Vombatus (Wombatus, Wonbatus, Uomlatus): ang. wombat „wombat”, zniekształcenie od rodzimych, aborygeńskich nazw womback lub wombach dla wombata^[15].
Phascolomis (Phascolomys, Phascolomus): φασκωλος phaskōlos „skórzany worek, torba”; μυς mus, μυος muos „mysz”^[16]. Gatunek typowy: Didelphis ursina Shaw, 1800.
Opossum: powatańska nazwa aposoum „białe zwierzę” dla dydelfa (od proto-algonkiańskiego *wa·p-aʔθemwa „biały pies”)^[17]. Gatunek typowy: Opossum hirsutum^[f] Perry, 1810.
Amblotis (Amblyotis): gr. αμβλωδις amblōdis „przerwany”^[18]. Gatunek typowy: Wombatus fossor Desmarest, 1804 (= Didelphis ursina Shaw, 1800).

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należy jeden występujący współcześnie gatunek^[19]^[20]^[11]:

Vombatus ursinus (Shaw, 1800) – wombat tasmański

Opisano również gatunek wymarły z plejstocenu Australii^[21]:

Vombatus hacketti (Glauert, 1910)

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Nieuzasadniona poprawka Vombatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803.
↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Vombatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803.
↑ Wariant pisowni Phascolomis É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Phascolomis É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803.
↑ Nieuzasadniona poprawka Amblotis Illiger, 1811.
↑ Podgatunek V. ursinus.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b É. Geoffroy Saint-Hilaire. Note sur un nouveau mammifère découvert à la Nouvelle Hollande , par M. Bass, voyageur anglais. „Bulletin des sciences, per la Société philomathique de Paris”. 72. 3, s. 185, 1803. (fr.).
↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Notice Sur une nouvelle espèce de mammifère apportée vivante par le vaisseau le Naturaliste. „Annales du Muséum d’histoire naturelle”. 2, s. 365, 1803. (fr.).
↑ A.G. Desmarest: Tableau méthodique des mammifères. W: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc. Par une société de naturalistes et d’agriculteurs. T. 24. Paris: Chez Deterville, 1804, s. 19. (fr.).
↑ Duméril 1806 ↓, s. 17.
↑ Duméril 1806 ↓, s. 19.
↑ A. Rees: The cyclopædia; or, Universal dictionary of arts, sciences, and literature. T. 8. Cz. 1. Philadelphia: Samuel F. Bradford, and Murray, Fairman and Co, 1807, s. sign. Zz5. (ang.).
↑ G. Perry: Arcana, or, The museum of natural history: containing the most recent discovered objects: embellished with coloured plates, and corresponding descriptions: with extracts relating to animals, and remarks of celebrated travellers; combining a general survey of nature. London: Printed by George Smeeton for James Stratford, 1811, s. sygn. M1. (ang.).
↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 77. (łac.).
↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 55. (fr.).
↑ Index universalis. W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 16. (łac.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 11. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b R. Wells: Family Vombatidae (Wombats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 432–433. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Vombatus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-24].
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 52. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 708.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 530.
↑ oposssum. Online Etymology Dictionary. [dostęp 2022-12-05]. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 91.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 76. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ L. Glauert. The Wombat Phascolomys Hacketti, Sp. Nov. „Records of the Western Australian Museum”. 1 (1), s. 15, 1910. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

A.M.C. Duméril & L.F. Froriep: Analytische Zoologie. Weimer: Im Verlage des Landes-Industrie-Comptoirs, 1806, s. 1–343. (niem.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[3] Nieuzasadniona poprawka Vombatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803.

[vomba-5] Niepoprawna późniejsza pisownia Vombatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803.

[7] Wariant pisowni Phascolomis É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803.

[12] Niepoprawna późniejsza pisownia Phascolomis É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803.

[14] Nieuzasadniona poprawka Amblotis Illiger, 1811.

[23] Podgatunek V. ursinus.

[geo03a-1] É. Geoffroy Saint-Hilaire. Note sur un nouveau mammifère découvert à la Nouvelle Hollande , par M. Bass, voyageur anglais. „Bulletin des sciences, per la Société philomathique de Paris”. 72. 3, s. 185, 1803. (fr.).

[geo03b-2] É. Geoffroy Saint-Hilaire. Notice Sur une nouvelle espèce de mammifère apportée vivante par le vaisseau le Naturaliste. „Annales du Muséum d’histoire naturelle”. 2, s. 365, 1803. (fr.).

[des-4] A.G. Desmarest: Tableau méthodique des mammifères. W: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc. Par une société de naturalistes et d’agriculteurs. T. 24. Paris: Chez Deterville, 1804, s. 19. (fr.).

[CITEREFDuméril1806[https://www.biodiversitylibrary.org/page/51136122_17]-6] Duméril 1806 ↓, s. 17.

[CITEREFDuméril1806[https://www.biodiversitylibrary.org/page/51136120_19]-8] Duméril 1806 ↓, s. 19.

[rees-9] A. Rees: The cyclopædia; or, Universal dictionary of arts, sciences, and literature. T. 8. Cz. 1. Philadelphia: Samuel F. Bradford, and Murray, Fairman and Co, 1807, s. sign. Zz5. (ang.).

[per-10] G. Perry: Arcana, or, The museum of natural history: containing the most recent discovered objects: embellished with coloured plates, and corresponding descriptions: with extracts relating to animals, and remarks of celebrated travellers; combining a general survey of nature. London: Printed by George Smeeton for James Stratford, 1811, s. sygn. M1. (ang.).

[ill-11] J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 77. (łac.).

[raf-13] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 55. (fr.).

[aga-15] Index universalis. W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 16. (łac.).

[Cichocki&inni-16] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 11. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wells-17] R. Wells: Family Vombatidae (Wombats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 432–433. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-18] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Vombatus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-24].

[amw-19] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 52. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA708_708]-20] Palmer 1904 ↓, s. 708.

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA530_530]-21] Palmer 1904 ↓, s. 530.

[ety-22] sssum. Online Etymology Dictionary. [dostęp 2022-12-05]. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA91_91]-24] Palmer 1904 ↓, s. 91.

[mdd-25] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).

[Burgin&inni-26] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 76. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[gla-27] L. Glauert. The Wombat Phascolomys Hacketti, Sp. Nov. „Records of the Western Australian Museum”. 1 (1), s. 15, 1910. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[b]

[4]

[c]

[5]

[6]

[7]

[8]

[d]

[9]

[e]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[f]

[18]

[19]

[20]

[21]