Wychowanie fizyczne
.jpg)
Wychowanie fizyczne (wf, WF) – zamierzone i świadome działanie ukierunkowane na kształtowanie postaw (tj. stosunku do ciała i fizycznego funkcjonowania) oraz postaw prospołecznych (tj. stosunku do życia i innych ludzi, przekonań i wartości moralnych), a równocześnie nastawione na wspieranie rozwoju fizycznego i zdrowia oraz kształtowanie trwałego obyczaju aktywności fizycznej i troski o wydolność fizyczną, sprawność motoryczną i prawidłową postawę ciała (Wiesław Osiński, 2011)
Historia wychowania fizycznego
Świadome wychowanie fizyczne było znane już w czasach starożytnych (spartańskie wychowanie) i traktowane na równi z wychowaniem sportowym i wojskowym; nowożytne podstawy wychowania fizycznego powstały w epoce odrodzenia i oświecenia; w XIX w. ukształtowały się niezależne systemy wychowania fizycznego: oparty na gimnastyce bez elementów sportowych oraz (głównie w USA) oparty na grach i zabawach sportowych; po II wojnie światowej do wychowania fizycznego w coraz szerszym stopniu wprowadzano zajęcia typowo sportowe.
Rozwój myśli o wychowaniu fizycznym w Polsce
Polska myśl wychowania fizycznego sięga tradycjami odrodzenia (m.in. Wojciech Oczko i Sebastian Petrycy). Pierwszym podręcznikiem metodycznym dla nauczycieli, napisanym w języku polskim, były Powinności nauczyciela (I wydanie – 1787) autorstwa Grzegorza Piramowicza. W pracy tej przedstawiono także myśli w zakresie „wychowania co do ciała, to co do zdrowia i sił”. W Ustawach Komisji Edukacji Narodowej (1773-1794) podkreślano ścisły związek edukacji fizycznej z edukacją umysłową i moralną. Pierwszy raz nauczyciela wychowania fizycznego zatrudniono w Liceum w Krzemieńcu na Wołyniu kierowanym przez Tadeusza Czackiego. Cykl wykładów o higienie i zdrowiu w tymże liceum prowadził dr Karol Kaczkowski. Na początku XIX wieku dzieło Jędrzeja Śniadeckiego Uwagi o fizycznym wychowaniu dzieci drukowane było w „Dzienniku Wileńskim” (1805 r.). Praca ukazała się drukiem dopiero w 1840 roku pod tytułem „O fizycznym wychowaniu dzieci”. Wśród później żyjących osób, które przysłużyły się rozwojowi wychowania fizycznego w Polsce należy wymienić Ludwika Bierkowskiego (1801-1860), Bronisława Trentowskiego (1808-1869), Henryka Jordana (1842-1907), Wenantego Piaseckiego (1832-1903), Władysława Ryszarda Kozłowskiego (1866-1915), Eugeniusz Piasecki (1872-1947), Waleriana Sikorskiego (1876-1940), Floriana Znanieckiego (1882-1956), Władysława Osmolskiego (1883-1935), Zygmunta Gilewicza (1880-1960). Na kształt i rozwój współczesnej teorii wychowania fizycznego największy wpływ wywierają takie osoby, jak: Roman Trześniowski, Ryszard Przewęda, Maciej Demel, Henryk Grabowski, Andrzej Pawłucki, Krzysztof Zuchora, Marian Bukowiec, Wiesław Osiński.
Pionierską organizacją wychowania fizycznego i sportu w Polsce było Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, którego pierwsze gniazdo zostało założone 7 lutego 1867 we Lwowie[1]. Członkowie towarzystwa rozpoczęli po raz pierwszy w Polsce systematyczne lekcje gimnastyczne od 1 maja 1867 roku pod kierunkiem dra Wenantego Piaseckiego – lekarza oraz absolwenta kursów gimnastycznych w Pradze i Dreźnie[2].
Cele wychowania fizycznego
Współczesne cele wychowania fizycznego ukierunkowane są na wspieranie rozwoju społecznego, fizycznego i poznawczego. Pate i Hohn (1994) za misję wychowania fizycznego uznali „przygotowanie dzieci i młodzieży do fizycznie aktywnej dorosłości”. Wyróżnili następujące cele wychowania fizycznego:
1. Wspieranie osiągnięć w zakresie umiejętności ruchowych. 2. Promocja poprawy sprawności fizycznej. 3. Wspieranie poznawczego uczenia. 4. Wspieranie rozwoju społecznego. 5. Wspieranie świadomości kulturowej i kulturalnej. 6. Wspieranie osiągnięć szkolnych. 7. Wspieranie i przygotowanie do całożyciowej aktywności fizycznej i utrzymanie sprawności.
Natomiast wg Osińskiego (2011) cele wychowania fizycznego dotyczą następujących aspektów:
1. Postawy i motywacje – prosomatyczne i prospołeczne 2. Wiedza i zrozumienie. 3. Umiejętności doskonalenia i władania ciałem. 4. Sprawność i kondycja fizyczna.
Wychowanie fizyczne w polskiej szkole
Lekcje wychowania fizycznego w szkole realizowane są w następującym wymiarze (tygodniowo):
1. I etap edukacyjny (klasy I-III szkoły podstawowej) — 3 godziny lekcyjne 2. II etap edukacyjny (klasy IV-VI szkoły podstawowej) — 4 godziny lekcyjne 3. III etap edukacyjny (gimnazjum, klasy VII-VII) — 4 godziny lekcyjne 4. IV etap edukacyjny (szkoła ponadgimnazjalna) — 3 godziny lekcyjne
Od drugiego etapu edukacyjnego dzieci i młodzież mogą realizować wychowanie fizyczne w ramach zajęć klasowo-lekcyjnych i zajęć do wyboru. Zajęcia do wyboru (maksymalnie na 2 lekcjach wychowania fizycznego w tygodniu) są dla uczniów możliwością realizacji swoich zainteresowań daną formą aktywności fizycznej. Z zaproponowanej oferty przez szkołę (po diagnozie zainteresowań wśród uczniów) dzieci i młodzież mogą wybrać zajęcia o charakterze sportowym, tanecznym, aktywnej turystyki lub sprawnościowo-zdrowotnym.
Podczas zajęć klasowo-lekcyjnych uczniowie i nauczyciele realizują tzw. podstawę programową, czyli wymagania (jako treści) które należy osiągnąć podczas lekcji wychowania fizycznego na danym etapie edukacyjnym. Treści te dotyczą takich zagadnień, jak (istnieją różnice w zależności od etapu edukacyjnego):
1. Diagnoza sprawności fizycznej i rozwoju fizycznego 2. Trening zdrowotny 3. Sporty całego życia i wypoczynek 4. Bezpieczna aktywność fizyczna i higiena osobista 5. Sport 6. Taniec 7. Edukacja zdrowotna
Wychowanie fizyczne przygotowuje do całożyciowej troski o swoje ciało poprzez aktywność fizyczną, dbałość o swoją sprawność fizyczną i zdrowie. Podczas lekcji wychowania fizycznego uczeń winien pogłębiać wiedzę, nabywać umiejętności i rozwijać pożądane postawy (prosomatyczne, prozdrowotne i prospołeczne). Wychowanie fizyczne ma kierunek prozdrowotny.
Sport w wychowaniu fizycznym jest jedynie środkiem do osiągania celów wychowania fizycznego. Osiągnięcia sportowe nie stanowią natomiast nadrzędnego celu w wychowaniu fizycznym.
Zobacz też
- przystosowane wychowanie fizyczne
- pedagogika wychowania fizycznego
- Polscy nauczyciele wychowania fizycznego
- psychologia sportu
- sprawność fizyczna
- motoryczność
- zawody sportowe
- anatomia człowieka
- fizjologia człowieka
- dietetyka
- medycyna sportowa
Przypisy
- ↑ 130 lat Sokolstwa Polskiego. Międzynarodowa Konferencja Naukowa Kraków – Lwów 21.06-30.06.1997, red. Andrzej Łopata, Kraków 1997.
- ↑ Andrzej Bogusz, „Sokolstwo łódzkie 1905-1995”, Łódź 1995, ISBN 83-901851-5-6, s. 3.