Wyliny-Ruś
52°48′21″N 22°38′48″E/52,805833 22,646667| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
18-210[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BWM |
| SIMC |
0407598[5] |
Położenie na mapie gminy Szepietowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego  | |
| 52°48′21″N 22°38′48″E/52,805833 22,646667[1]
| |
Wyliny-Ruś – wieś w Polsce, położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Szepietowo[5][6].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
W miejscowości: szkoła podstawowa, leśniczówka, sklep spożywczo-przemysłowy oraz remiza Ochotniczej Straży Pożarnej. Wieś dzieli się na starszą część oraz nowszą, wybudowaną po II wojnie światowej, zwaną potocznie Budowa (miał to być kołchoz).
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Narodzenia NMP w Wyszonkach Kościelnych[7].
Historia wsi[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość nad rzeczką Dzierżą[8].
W 1827 r. Wiliny Ruś, wieś prywatna, 14 domów i 139 mieszkańców. Powierzchnia użytków rolnych 1411 mórg. W roku 1867 awuls Wyliny należał do dóbr Wyszonki[9].
Pod koniec XIX w. Wilinyruś albo Wyliny, wieś i folwark w powiecie mazowieckim, gminie Piekuty, parafii Wyszonki[10]
2 stycznia 1919 r. w pobliżu wsi polscy żandarmi zamordowali 4 z 5 członków misji Rosyjskiego Czerwonego Krzyża; 5 osoba zdołała zbiec[11].
W 1921 r. wyszczególniono:
- wieś Wyliny-Ruś. Było tu 41 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 224 mieszkańców (108 mężczyzn i 116 kobiet). Narodowość polską podało 221 osób, a 3 inną
- folwark Wyliny-Ruś, gdzie naliczono 4 budynki z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 87 mieszkańców (47 mężczyzn i 40 kobiet). Wszyscy podali narodowość polską[12].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obszary i obiekty chronione znajdujące się na terenie wsi:[13][14]
Obiekty znajdujące się w ewidencji zabytków:
- spichlerz drewniany z 1865 r.
- pozostałości zespołu dworskiego, początek XX w.
- czworak murowany, początek XX w.
- powozownia murowana, początek XX w.
- fragment alei dojazdowej świerkowej, 1. poł. XX w.
- zagroda nr 17:
- dwie mogiły żołnierskie z krzyżami betonowymi z września 1939 r.
- kapliczka murowana Matki Boskiej Częstochowskiej z 1932 r.
Stanowiska archeologiczne objęte ochroną konserwatorską:
- osada, ślady osadnicze średniowiecze, okres nowożytny[13]
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Niedaleko od wsi przepływa rzeka Mianka.
W leśnictwie Wyliny Ruś duży udział stanowią drzewostany w średnich i starszych klasach wieku. W kompleksie leśnym Wyliny (fragment przewidziany do ochrony jako rezerwat przyrody) występuje 15 gatunków chronionych roślin naczyniowych i kilkanaście gatunków chronionych porostów oraz kilka siedlisk podlegających ochronie.
Chronione gatunki flory:
- widłak jałowcowaty – lycopodium annotinum
- widłak goździsty – lycopodium clavatum
- przylaszczka pospolita – hepatica nobilis
- wawrzynek wilczełyko – daphne mezereum
- kruszyna – frangula alnus
- pomocnik baldaszkowaty – chmaphila umbellata
- przytulia wonna – asperula odorata
- storczyk szerokolistny – orchis latifolia
- kruszczyk szerokolistny – epipactis helleborine[13]
Chronione gatunki fauny:
- jastrząb, lęgowy, accipiter gentilis
- zimorodek, lęgowy, zimujący, alcedo attis
- dzięcioł średni, lęgowy, dendrocopos medius
- skowronek borowy, lęgowy, lullula arborea
We wsi znajdują się złoża żwiru kategorii B1[13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 152919
- ↑ Wieś Wyliny-Ruś w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-05] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1559 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Dzierża, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 292.
- ↑ Wyszonki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 156.
- ↑ Wylinyruś al. Wyliny, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 473.
- ↑ Stefan Król, Cytadela Warszawska, Warszawa 1978
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie pierwszego powszechnego spisu ludności z dnia 30 września 1921 r., Województwo białostockie, Powiat Wysokie Mazowieckie, Gmina Piekuty
- ↑ a b c d Ośrodek Naukowo-Konsultacyjny Piotr Fogel: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Szepietowo. Burmistrz Szepietowa, 2006-12-28. [dostęp 2013-02-10].
- ↑ Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego Nr 21 z dnia 25 stycznia 2008 r., poz. 238, str. 1457
- Siedziba gminy: Szepietowo
