Wysoczyzna Świecka
 Jezioro Borówno | |
| |
| Prowincja | |
|---|---|
| Podprowincja | |
| Makroregion | |
| Mezoregion |
Wysoczyzna Świecka |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
|
Wysoczyzna Świecka lub Równina Świecka (314.73) – mezoregion fizycznogeograficzny w północnej Polsce, w południowo-wschodniej części Pojezierza Południowopomorskiego.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wysoczyzna Świecka graniczy[1]:
- od północy z Borami Tucholskimi (314.71),
- od zachodu z Doliną Brdy (314.72),
- od południa z Kotliną Toruńską (315.25),
- od wschodu z Doliną Fordońską (314.83).
Mezoregion leży w całości w obrębie woj. kujawsko-pomorskiego. Jego powierzchnia wynosi 1171 km²[2].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Dominujący typ krajobrazu naturalnego Wysoczyzny Świeckiej stanowi młodoglacjalny krajobraz równin i wzniesień morenowych, a miejscami sandrowy pojezierny[1].
Mezoregion jest płaską, a miejscami falistą wysoczyzną morenową, z rozległymi płytkimi obniżeniami wytopiskowymi z wysokim poziomem wód podziemnych[3]. Położona jest na wysokości 120 m n.p.m. na północy i obniża się do 90–100 m n.p.m. w części południowej[2].
Wysoczyznę rozcina dolny bieg Wdy, której dolina stanowiła jeden z kilku szlaków odpływu fluwioglacjalnego w fazie pomorskiej zlodowacenia bałtyckiego. Oddziela ona wschodnią część wysoczyzny w okolicach Laskowic[2].
Dolina dolnej Wdy ma około 30 km długości i 3 do 4 km szerokości. Rzekę w jej dolnym biegu wykorzystano na potrzeby energetyki budując zapory i elektrownie wodne w Żurze (powierzchnia zalewu 5 km², długość cofki 8 km) i mniejszą w Gródku[2].
Miąższość osadów czwartorzędowych na Wysoczyźnie Świeckiej waha się od 30 do 60 m. Są to 2-4 pokłady glin morenowych stadiałów ostatniego zlodowacenia (leszczyński, poznański) oraz osadów interstadialnych (piaski, żwiry, mułki. rzadziej iły). Miąższość serii gliniastych wynosi przeciętnie 5–7 m i maksymalnie dochodzi do 22–24 m. Serie osadów interstadialnych mają również zmienną miąższość i maksymalnie osiągają 25 m. Zróżnicowanie wewnętrzne mezoregionu związane jest z typami deglacjacji i ewolucją krajobrazu w późnym glacjale i na początku holocenu[1].
Mezoregion urozmaicony jest niewielkimi morenowymi wzgórzami i dolinami. Wzbogacają go mozaikowo występujące pośród pól i łąk lasy, a także obecność kilkudziesięciu jezior. Do największych akwenów należą: Stelchno (1,5 km², głęb. 10 m) i Cekcyńskie (1,2 km², głęb. 28 m), Borówno (0,5 km², głęb. 14 m), Kusowo i Dobrcz. Jezioro Borówno i kilka innych jest wykorzystywanych turystycznie.
Na wysoczyźnie dobrze rozwinięta jest gospodarka rolna, czemu sprzyjają żyzne brunatnoziemy. Na piaskach, na północy i w dolinie Wdy, występują natomiast ubogie bielicoziemy, zajęte głównie przez lasy[2].
Obszar przecina kilka szlaków kolejowych: Bydgoszcz-Gdańsk, Bydgoszcz-Gdynia, Chojnice-Grudziądz oraz Złotów-Terespol Pomorski[2]. Na wschodnim skraju Wysoczyzny, na granicy z Doliną Fordońską, znajduje się miasto Świecie, od którego pochodzi nazwa mezoregionu.
W południowej części regionu wyróżniono mikroregiony[3]:
- Zbocze Fordońskie (314.731).
- Wysoczyzna Osielska (314.732),
- Wysoczyzna Strzelecka (314.733).
Ochrona przyrody[edytuj | edytuj kod]
Południowa część mezoregionu (Zbocze Fordońskie), którą stanowi strefa krawędziowa Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, objęta jest Nadwiślańskim Parkiem Krajobrazowym. Podobnie jest w przypadku części wschodniej przylegającej do Doliny Fordońskiej. Południowe obrzeża mezoregionu graniczą ponadto z Obszarem Chronionego Krajobrazu Północnego Pasa Rekreacyjnego Miasta Bydgoszczy, zachodnie z Obszarem Chronionego Krajobrazu Zalewu Koronowskiego, a wschodnie z Nadwiślańskim Obszarem Chronionego Krajobrazu.
Mezoregion graniczy również z trzema obszarami Natura 2000: od wschodu z Doliną Dolnej Wisły PLB04003 i Solecką Doliną Wisły PLH04003, a od północy z Borami Tucholskimi PLB220009[4].
W pobliżu jeziora Borówno znajduje się rezerwat przyrody Augustowo, natomiast większa ich liczba na zboczu Doliny Wisły.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Narodowy Atlas Polski. Praca zbiorowa. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Warszawa 1978.
- ↑ a b c d e f Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, wyd. 3 uzup., 1 dodr, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, ISBN 978-83-01-16022-7, OCLC 750580903.
- ↑ a b Banaszak Józef red.: Środowisko przyrodnicze Bydgoszczy. Wydawnictwo Tannan. Bydgoszcz 1996.
- ↑ http://natura2000.eea.europa.eu/# dostęp 12-08-2010.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, wyd. 3 uzup., 1 dodr, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, ISBN 978-83-01-16022-7, OCLC 750580903.
- Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska (red.), Iwona Swenson (red.), Zofia Aleksandrowicz, Warszawa: PWN, 1998, ISBN 83-01-12677-9, OCLC 830195866.