Wysoka Górka w Chełmie
Wysoka Górka – wczesnośredniowieczne grodzisko znajdujące się na Górze Zamkowej, stanowiącej centralne wzniesienie w obrębie miasta Chełma, później zamek kniazia Daniela Halickiego, księcia halicko-wołyńskiego, zbudowany w XIII wieku[1][2][3]. Od średniowiecza (XII-XVI wiek) miejsce kultu chrześcijańskiego.
Sztucznie usypane wzniesienie ma ok. 15 m wysokości (ponad szczyt Góry Zamkowej[twórczość własna?]), cylindryczny kopiec o średnicy platformy szczytowej 45-60 m[4], powierzchnia majdanu ok. 60 na 40 m. Badania archeologiczne przeprowadzone w latach 1964-1966 wykazały istnienie w tym miejscu grodziska[twórczość własna?] drewniano-kamiennego z X wieku wchodzącego w skład systemu obronnego, utworzonego przez związek plemienny Lędzian sandomierskich (jego funkcją była osłona wschodniej granicy ich terytorium). Wjazd do niego znajdował się od strony północnej.
Około 1236 r. wzniósł tu zamek książę Daniel Halicki[5], zwany także Danielem Romanowiczem. Powstało kamienne palatium i cerkiew poświęcona św. Janowi Złotoustemu. Budowla, jaką odsłonięto podczas badań archeologicznych, była zbudowana z zielonego wapienia oraz ciosanych bloków kładzionych na zaprawie wapiennej; miała długość 57 m, szerokość 22,5 m i grubość ścian 2 m[4]. Wzorem dla budowli była prawdopodobnie rezydencja w Óbudzie na Węgrzech[6].
W 1349 r. Kazimierz Wielki wniósł tu kamienną wieżę obronną (5 na 5 m).
Według niektórych źródeł w 1789 r. dawny zamek księcia Daniela Halickiego stał jeszcze w całości; był konstrukcją w większej części drewnianą, wzniesioną na wysokim podmurowaniu; miał jedną wieżę wysoką, drewnianą; drugą niższą, murowaną; obok znajdował się murowany budynek. Pod koniec XIX wieku z zamku pozostały jedynie fundamenty[7].
Nasyp był początkowo wyższy, jednak w 1876 r. władze carskie splantowały go. Utworzono wówczas od południowej strony wejście w postaci pochylni. Na placu zbudowano kaplicę Świętych Cyryla i Metodego (1884 r.), która w 1921 r. została rozebrana do fundamentów. Na pozostałym po niej cokole w 1928 r. młodzież szkolna usypała kopiec X-lecia odzyskania niepodległości (ok. 3 m wysokości) - znajdujący się na środku Wysokiej Górki.
W latach 1964-1966 prowadzono tu badania archeologiczne w wyniku których odkryto m.in.:
- części drewniano-kamiennego wału o konstrukcji skrzyniowej;
- pięć rzędów częstokołu z pni dębowych - znajdujących się na obrzeżu wału;
- fundamenty zamku księcia Daniela[8];
- fundament Wieży Kazimierzowskiej[9].
W 1983 r. wzniesienie uznano za pomnik przyrody. U podnóża nasypu rośnie jesion wyniosły odmiany jednolistnej będący również pomnikiem przyrody.
7 września 1998 r. ks. abp Józef Życiński dokonał poświęcenia Krzyża Jubileuszowego na Kopcu Niepodległości.
Od 2010 roku trwają na terenie grodziska[twórczość własna?] prace archeologiczne[10][11].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Archeolodzy odkopują średniowieczny zamek w Chełmie [online], www.rp.pl [dostęp 2019-01-03].
- ↑ Unikatowa średniowieczna rezydencja królewska w Chełmie [online], Nauka w Polsce [dostęp 2019-01-03].
- ↑ Wojciech Pastuszka, W rezydencji księcia Daniela [online], Archeowieści, 27 sierpnia 2015 [dostęp 2019-01-03] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-03].
- ↑ a b Prożogo Konstanty: Chełm i okolice. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1981, s. 35. ISBN 83-217-2335-7.
- ↑ W Chełmie skwer nazwano imieniem założyciela miasta – księcia Daniela [online], Nasz Wybir - Informacyjny portal ukraińskich migrantów, 9 września 2014 [dostęp 2019-10-16] (pol.).
- ↑ Sikosi G. 1999. Szekesfehervar. In Medium Regni. Medieval Hungarian Royal Seats. Budapest, 45-64
- ↑ Chełm, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 553.
- ↑ Redakcja, Chełm: Odsłonią kompleks zamkowy z XIII wieku [online], Chełm Nasze Miasto, 22 czerwca 2012 [dostęp 2019-10-16] (pol.).
- ↑ Wysoka górka, www.bazylika.net [dostęp: 15 kwietnia 2009]
- ↑ „Wysoka Górka pełna niespodzianek”
- ↑ „Tajemnice książęcej rezydencji z XIII wieku”. [dostęp 2014-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-07)].