Wysokoniemiecka przesuwka spółgłoskowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Wysokoniemiecka przesuwka spółgłoskowa – nazywana też drugą germańską przesuwką spółgłoskową miała miejsce między trzecim a piątym wiekiem (naszej ery) i znacząco wpłynęła na rozwój języków germańskich. Przesuwka doprowadziła do podziału kontynentalnych języków zachodniogermańskich na dialekty wysokoniemieckie (standardowy niemiecki) i dolnoniemieckie (północne dialekty niemieckie, standardowy niderlandzki, dialekty niderlandzkie etc). Zmiany zaszły na południe od tak zwanej linii benrackiej.

Cechy charakterystyczne[edytuj | edytuj kod]

  • /*p/ → /pf/ – w nagłosie, wewnątrz wyrazu i w wygłosie po spółgłosce oraz przy geminacji germ. /*p/ > /*pp/, porównaj: ang. pound vs. nowo-wysoko-niem. Pfund (nagłos), ang. apple vs. niem. Apfel.
  • /*p/ → /ff/ (→ /f/) – po samogłosce, porównaj: ang. open vs. niem. öffnen, dolnoniem. op vs. staro-wysoko-niem. ūf (< *ūff) (> nowo-wysoko-niem. auf).
  • /*t/ → /ts/ – w nagłosie, wewnątrz wyrazu i w wygłosie po spółgłosce oraz przy geminacji germ. /*t/ > /*tt/, porównaj: dolnoniem. tïd vs. staro-wysoko-niem. zït (> nowo-wysoko-niem. Zeit) (nagłos), porównaj: ang. witt vs. nowo-wysoko-niem. Witz (geminacja).
  • /*t/ → /*ss/ (→ /s/) – po samogłosce, porównaj: dolnoniem. water vs. staro-wysoko-niem. wazzar /wassar/; ang. out, staro-wysoko-niem uz (> nowo-wysoko-niem. aus).
  • /*k/ → /kx/ – w nagłosie, wewnątrz wyrazu i w wygłosie po spółgłosce oraz przy geminacji germ. /*k/ > /*kk/, porównaj: niderl. kind > staro-wysoko-niem. chint (nagłos).
  • /*k/ → /xx/ (→ /x/) – po samogłosce, porównaj: dolnoniem. maken vs. staro-wysoko-niem. mahhon (> nowo-wysoko-niem. machen).

Zapis formalny[edytuj | edytuj kod]

/*p/ → /pf/ | #_ C_ /pp/

/*p/ → /ff/ | V_

/*t/ → /ts/ | #_ C_ /tt/

/*t/ → /ss/ | V_

/*k/ → /kx/ | #_ C_ /kk/

/*k/ → /xx/ | V_

Gdzie: # = nagłos; C = spółgłoska; V = samogłoska.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Aleksander Szulc: Historia języka niemieckiego. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1991.
  • Fausto Cercignani: The Consonants of German: Synchrony and Diachrony, Milano, Cisalpino, 1979.