Wyszyny
52°53′27″N 16°51′33″E/52,890833 16,859167| wieś | |
 Zespół kościoła parafialnego w Wyszynach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności |
795 |
| Strefa numeracyjna |
67 |
| Kod pocztowy |
64-834[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PCH |
| SIMC |
0524542 |
Położenie na mapie gminy Budzyń  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chodzieskiego  | |
| 52°53′27″N 16°51′33″E/52,890833 16,859167[1]
| |
Wyszyny – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie chodzieskim, w gminie Budzyń.
Wieś Wisziny położona była w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego[3]. W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa pilskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Prehistoria[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze ślady osadnictwa na terenie Wyszyn i okolic sięgają prehistorii. Badania archeologiczne dostarczają informacji o zasiedlających te tereny plemionach kultury pomorskiej. Główne skupisko osadnicze znajdowało się między Bukowcem a Sokołowem Budzyńskim.
Do ciekawszych znalezisk archeologicznych należą:
- pojedyncze fragmenty popielnic z pól Grabówki, Prosny i Wyszyn
- znalezione w 1931, a datowane na 2500 lat urny grobowe z Bukowca, z wyrytymi scenami przedstawiającymi jeźdźców, ludzi i czterokołowy wóz
- znaleziony w 1924 w okolicach Niewiemka miecz, prawdopodobnie przywieziony do Polski z Węgier na drodze wymiany handlowej
Średniowiecze – XVIII w.[edytuj | edytuj kod]
W okresie wczesnopiastowskim przez obszar Wyszyn, Niewiemka oraz Ostrówek przebiegał szlak komunikacyjno-handlowy z południa na Pomorze. Osadnictwo na terenie Wyszyn zostało zapoczątkowane przez przesiedlenie się mieszkańców Niewiemka, którzy poszukiwali suchszych terenów pod uprawę. Źródła z XVI w. donoszą o istniejącej tutaj za czasów Stefana Batorego wytwórni szabel.
XIX wiek[edytuj | edytuj kod]
W XIX w. właścicielką Wyszyn była Estera Raczyńska, dzięki której staraniom przebudowany XVIII-wieczny spichlerz na kościół. Z informacji źródłowych wynika, że planowano budowę nowej świątyni, lecz brat Estery Raczyńskiej przeznaczone na to pieniądze przehulał. Według żywej do dziś miejscowej legendy szlachcianka, przeżywszy szok po zobaczeniu kościoła, umarła modląc się w nieistniejącej już dziś kapliczce.
W latach 60. Wyszyny dotknęła epidemia cholery, która w przeciągu miesiąca pochłonęła 30 ofiar. Jedną z jej ofiar był ks. Ignacy Kubalak, zarażony przy opiece nad chorymi[4].
XX wiek – czasy współczesne[edytuj | edytuj kod]
Po I wojnie światowej Wyszyny znalazły się w granicach niepodległej Polski. W 1931 r. erygowano parafię Matki Bożej Pocieszenia.
Okres II wojny światowej był trudny dla mieszkańców. W 1942 z rozkazu Maksymiliana Wambecka – właściciela tutejszego majątku ziemskiego, świątynia w Wyszynach została podpalona. Ks. Ludwik Leśniewicz –miejscowy proboszcz został wywieziony do Dachau i tam w 1942 zamordowany. W okresie II wojny światowej na pobliskich terenach działały radzieckie oddziały wywiadowczo-spadochronowe. 10 i 15 stycznia 1945 roku doszło do potyczki z hitlerowcami podczas której zginęło dwóch wywiadowców. Pochowano ich na miejscowym cmentarzu[5].
W latach 60. ze środków społecznych wybudowano wiejski dom kultury. W 1968 r. powstało przedszkole[6]. 1. września 1970 r. oddano do użytku nowy budynek szkoły podstawowej. Inicjatorem budowy był Franciszek Owczarzak – wieloletni dyrektor szkoły, za długoletnią pracę pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kościół parafialny Matki Bożej Pocieszenia, fundowany latach 1824−1825 w budynku dawnego obronnego spichrza dworskiego, otoczonego murem i oblanego fosą.
- Drewniana figura św. Wawrzyńca z XIX w.
- Budynek gorzelni murowany z kamienia z XIX w.[7]
Oświata[edytuj | edytuj kod]
- Szkoła Podstawowa w Wyszynach. Szkoła posiada pracownie przedmiotowe języka polskiego i przyrody, laboratorium językowe, pracownię informatyczną i halę sportową. Od 17 czerwca 2015 r. szkoła nosi imię Mikołaja Kopernika. W roku szkolnym 2014/2015 uczęszczało do niej 139 dzieci[8].
- Przedszkole Samorządowe im. Koziołka Matołka w Wyszynach. Przedszkole posiada też oddział zamiejscowy w Prośnie.
Kultura[edytuj | edytuj kod]
- Wiejski Dom Kultury, gdzie prowadzone są zajęcia dla dzieci i młodzieży, Znajduje się tam również sala wiejska na której odbywają się imprezy okolicznościowe, zabawy taneczne i przedstawienia.
- Biblioteka Publiczna w Budzyniu – Filia w Wyszynach[9].
- Amfiteatr – miejsce zabaw ludowych i młodzieżowych.
Sport[edytuj | edytuj kod]
Od 2000 r. w Wyszynach działa klub sportowy „Iskra” Wyszyny. Klub posiada boisko futbolowe oraz nowo wybudowane szatnie[10][11].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 153898
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1578 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. I, Wielkopolska, Warszawa 1883, s. 8.
- ↑ Historia kościoła i parafii Wyszyny. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-08)].
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 519
- ↑ Przedszkole Samorządowe im. Koziołka Matołka w Wyszynach. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-08)].
- ↑ Zabytki. Gmina Budzyń. [dostęp 2014-08-05].
- ↑ Szkoła Podstawowa w Wyszynach.
- ↑ SPOT REKLAMOWY BIBLIOTEKI PUBLICZNEJ W BUDZYNIU (FILIA WYSZYNY).
- ↑ Iskra Wyszyny – strona nieoficjalna. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-09)].
- ↑ konto oficjalne Facebook, WKS ISKRA Wyszyny | Facebook [online], pl-pl.facebook.com [dostęp 2016-11-02].
