Władysław Tarnowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Władysław Tarnowski
Ilustracja
Portret Władysława Tarnowskiego, autorstwa Luigiego Montabone, 1873.
Data i miejsce urodzenia

4 czerwca 1836
Wróblewice

Data i miejsce śmierci

19 kwietnia 1878
u wybrzeży San Francisco w Kalifornii

Zawód, zajęcie

Polski poeta i kompozytor.

Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Władysław Tarnowski herbu Leliwa, ps. lit.: Ernest Buława, Student (ur. 4 czerwca 1836[1] w majątku Wróblewice koło Drohobycza, zm. 19 kwietnia 1878 u wybrzeży San Francisco w Kalifornii[2]) – polski hrabia, pianista, kompozytor, poeta, dramaturg i tłumacz.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Portret Władysława Tarnowskiego, autorstwa Maurycego Gottlieba, 1877.

Był synem hrabiego Waleriana i Ernestyny Tarnowskich.

Wcześnie rozwinął swoje liczne talenty i już jako kilkulatek przypuszczalnie został przedstawiony Fryderykowi Chopinowi.

Kształcił się najpierw we Lwowie i Krakowie w gimnazjum[3] a następnie na wydziałach prawa i filozofii Uniwersytetu Lwowskiego[4] oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego[5] i u Daniela Aubera w konserwatorium paryskim, z przerwą na czas powstania styczniowego (1863–1864).

W powstaniu styczniowym brał czynny udział, pracując w organizacji zasilającej powstanie we Lwowie i jako tajny kurier kursujący między Galicją a Rządem Narodowym w Warszawie[6]. Brał udział także osobiście w walkach zbrojnych[7].

W owym czasie z właściwą sobie weną pisze i komponuje piosenkę „Jak to na wojence ładnie”, która jest popularna po dzień dzisiejszy, chociaż wykonują się ją obecnie już raczej w przeróbkach.

Pobierał także nauki i doskonalił swoje umiejętności u Ignaza Moschelesa w grze na fortepianie, u Ernsta Friedricha Richtera w kompozycji i u Ferenca Liszta, ceniącego jego technikę fortepianową, którą równał z techniką Antona Rubinsteina i Hansa von Bülowa, a swoje stosunki z nim określał w listach jako przyjacielskie.

W 1860 i 1875 koncertował we Wrocławiu (gdzie wykonywał także własne utwory), we Lwowie w 1875, w Wiedniu, Rzymie[8], Wenecji i Florencji w 1872, następnie w Paryżu w 1873, a także w Grecji, Egipcie i Syrii (których kulturami się fascynował).

Podróżował także do Indii i Japonii.

Ferenc Liszt, koncertując w Rzymie, wykonywał m.in. utwory Władysława Tarnowskiego[9].

Tarnowski zmarł w czasie podróży, w wyniku ataku serca, u wybrzeży San Francisco w Kalifornii, na parowcu Pacyfic płynącym z Japonii do USA.

Kompozycje[edytuj | edytuj kod]

Portret Władysława hrabiego Tarnowskiego w stroju wschodnim
Sonate pour piano composéed et dediée à son ami Br. Zawadzki
Grande Polonaise composée et dediée à son ami T. Lenartowicz
Marsz żałobny
Du Buch mit sieben Siegeln akompaniament z muzyką w miejsce głosu
Ob du nun ruhst akompaniament z muzyką w miejsce głosu
      • „Au soleil couchant“ do wiersza Wiktora Hugo („Słońce się kłoni”)[22]
      • Still klingt das Glöcklein durch Felder (Wiedeń, 1874, wyd. J. Gutmanna)[23], wersja polska: „Dźwięczy głos dzwonka przez pole”[24].
        Still klingt das Glocklein durch Felder – akompaniament
      • Zwei Gresänhe:
        • Klänge Und Schmerzen
        • Nächtliche Regung (Lipsk około 1870, Wyd. Ch. E. Kahnta)
      • Strofa dello Strozzi e la risposttadi Michalangelo (Wyd. Carisch)[25]
      • Alpuhara w tłumaczeniu niemieckim wiersza Adama Mickiewicza[26][27].
      • Mein kahn, pieśń do wiersza Johanna von Paümanna ps. Hans Max.
  • Sceniczne:
Joanna Grey – Romanza Alastora fortepian zamiast skrzypiec, altówki i wiolonczeli
  • Opracowanie etiudy op. 25, nr 7 F. Chopina na wiolonczelę i fortepian (Lipsk 1874, Wyd. B&H)

Utwory literackie[edytuj | edytuj kod]

Jego wiersze i teksty utworów muzycznych, artykuły, recenzje utworów literackich i kompozycji muzycznych ukazywały się w licznych pismach (m.in. w Ruchu literackim i Tygodniku ilustrowanym, Gazecie Narodowej, Dzienniku Literackim, Dzienniku Poznańskim, Gazecie Polskiej ukazującej się w Chicago, Mrówce, Świcie, Tygodniu Politycznym, Naukowym , Literackim i Artystycznym ukazującym się w Dreźnie pod red. J.I. Kraszewskiego) oraz Kłosach.

Władysław był mecenasem sztuki i kolekcjonerem, we Wróblewicach stworzył muzeum[39], oraz wybudował szkołę i finansował naukę w niej dzieci z Wróblewic[40].

Szkółka wiejska we Wróblewicach – obraz Artura Grottgera z roku 1865.[41]

Wywód przodków[42][43][edytuj | edytuj kod]

Leliwa hrabiów Tarnowskich
Prapradziadkowie

Hrabia SIR
Józef Mateusz Tarnowski
(po 1705-1744)
∞ przed 1728
Róża Konstancja Dunin-Karwicka
herbu Łabędź
(1710-1733)

Hrabia
Feliks Szczęsny Czacki
herbu Świnka
(1723-1790)
∞ ok. 1750
∞?
Hrabianka
Katarzyna Małachowska
herbu Nałęcz
(ok. 1740-?)

Hrabia
Benedykt Stroynowski
herbu Strzemię
(1720-?) ∞1750
Marianna Brodzka
(ok. 1720-?)

Hrabia SIR
Kajetan Amor Tarnowski
herbu Leliwa
(1706-1748)
∞ przed 1728
Anastazja Bogusz
herbu Półkozic
(1710-przed 1796)

Hrabia SIR
Józef Mateusz Tarnowski
(po 1705-1744)
∞ przed 1728
Róża Konstancja Dunin-Karwicka
herbu Łabędź
(1710-1733)

Bogusław Ustrzycki
herbu Przestrzał
(?-1784)
∞ ok. 1750
Konstancja Siemianowska
herbu Grzymała
(1730-?)

Różniecki
herbu Rola
∞
?

Jan Chrzciciel d'Aloy (vel z Aloe)
herbu Złoty Orzeł (ok. 1740 – 1786)
∞ ok. 1750
Henryka Rakocy
(ok. 1730-?)

Pradziadkowie

Hrabia Świętego Imperium Rzymskiego
Jan Jacek Tarnowski herbu Leliwa
(1729-1808)
∞ 1775
Hrabianka
Rozalia Czacka herbu Świnka
(1753-1821)

Hrabia
Walerian Antoni Stroynowski herbu Strzemię
(1753-1834)
∞ ok. 1780
Hrabianka Świętego Imperium Rzymskiego
Aleksandra Tarnowska herbu Leliwa
(1740-1815)

Hrabia Świętego Imperium Rzymskiego
Rafał Tarnowski herbu Leliwa
(przed 1741-1803)
∞1781
Urszula Ustrzycka herbu Przestrzał
(1755-1829)

Aleksander Rożniecki[44]
herbu Rola
(ok. 1740-?)
∞ ok. 1770
Ludwika d'Aloy (vel z Aloe) h. Zloty Orzeł (1761-?)

Dziadkowie

Hrabia Świętego Imperium Rzymskiego
Jan Feliks Tarnowski herbu Leliwa (1777-1842)
∞ 1800
Hrabianka
Waleria Stroynowska herbu Strzemię (1782-1849)

Hrabia Świętego Imperium Rzymskiego
Władysław Jan Tarnowski[45] herbu Leliwa (1785-1847)
∞1808
Aniela Rożniecka
herbu Rola
(1779-?)

Rodzice

Walerian Spycimir Tarnowski herbu Leliwa, hrabia Świętego Imperium Rzymskiego
(1811-1861)
∞ 18 VIII 1835
Ernestyna Tarnowska herbu Leliwa, hrabianka Świętego Imperium Rzymskiego
(1808-1840)

Władysław Tarnowski herbu Leliwa (ur. 4 czerwca 1836, zm. 19 kwietnia 1878), hrabia Świętego Imperium Rzymskiego

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ choć podawany jest też 1844
  2. ↑ zmarł na parowcu „Pacyfic” płynącym z Japonii do USA
  3. ↑ O czym można sądzić na podstawie wzmianki w wierszu dedykowanym pośmiertnie koledzeWikiźródła Pamięci J.K. Turskiego na Wikiźródłach.
  4. ↑ W czasie studiów we Lwowie mieszkał w wynajmowanym mieszkaniu wspólnie z Tadeuszem Rozwadowskim (któremu poświęcił wiersz Na śmierć Tadeusza Rozwadowskiego poległego na polu chwały 1863), Antonim Zaleskim (synem byłego namiestnika) oraz Bartłomiejem Rozwadowskim. Informacja z Tomisław Rozwadowski Pamiętniki, ZN Ossolineum, sygn. 7978/III
  5. ↑ O tym wzmianka w biogramie Władysława Tarnowskiego zamieszczonym w Nowy Korbut, wyd. Instytutu Badań Literackich PAN, druk Państwowy Instytut Wydawniczy, 1982, tom 16, część 1, s. 25.
  6. ↑ Agaton Giller. O Władysławie Tarnowskim. „Ruch Literacki”. 2, 1878. , str. 380-381.
  7. ↑ Walczył m.in. jako Żuaw z czego relacja np. w Wikiźródła Wyprawa na Poryck na Wikiźródłach. (Identyfikacja, że chodzi o oddział Żuawów oraz o przynależności do niego Władysława Tarnowskiego na podstawie choćby: Dora B. Kacnelson Z dziejów polskiej pieśni powstańczej XIX wieku. Folklor powstania styczniowego., wyd. Polska Akademia Nauk, druk Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, 1974, s. 97.)
  8. ↑ Po jednym z koncertów Władysława w Rzymie przysłuchujący się mu F. Liszt miał powiedzieć: „Oto mój następca, który mnie przewyższy.”; za: Agaton Giller. O Władysławie Tarnowskim. „Ruch Literacki”. 2, 1878. , str. 395, 10 akapit.
  9. ↑ Agaton Giller. O Władysławie Tarnowskim. „Ruch Literacki”. 2, 1878. , s. 395, 10 akapit.
  10. ↑ Nuty są dostępne w IMSLP/Petrucci Music Library
  11. ↑ „Biblioteka warszawska : pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi”, tom 2, 1871, str. 499.
  12. ↑ Notatka donosząca o wykonaniu na koncercie przez Władysława Tarnowskiego w Wiedniu 27 grudnia 1870 jego fantazji koncertowej „Souvenir de la Canée”, w piśmie: „Tydzień Polityczny, Naukowy, Literacki i Artystyczny.”, Józef Ignacy Kraszewski, Drezno, 1871, (Rok II), nr 1, str. 8.
  13. ↑ „Listy Teofila Lenartowicza do Tekli Zmorskiej 1861-1893” ze wstępem i przyp. J. Rudnickiej i posłowiem St. Szwalbego (w serii: „Prace Biblioteki Publicznej M. St. Warszawy” Nr 12), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1978, List 57 z 13 VII 1872 r., s. 114.
  14. ↑ Biblioteka Narodowa, syg. Mus.III.154.380.
  15. ↑ „Ave Maria” (pieśń na chór i organy) była wykonywana m.in. w kościele św. Tomasza w Lipsku przez chór pod dyrekcją Carla Riedla. Agaton Giller „Podróż artystyczna Władysława Tarnowskiego w Saksonji” w: Ruch Literacki, nr 17 z 21 IV 1877, str. 270.
  16. ↑ „Pensée funebre”, (tzn. „Myśl ponura” lub „Refleksja pogrzebowa”) wzmiankowana w: „Ruch Literacki”, nr 21 z 25 maja 1878, str. 334.”
  17. ↑ Andantino pensieroso udostępnione jest w CBN Polona.
  18. ↑ Sir George Grove (edited by Stanley Sadie) „The New Grove Dictionary of Music and Musicians”, II edition, Tom 25 (Taiwan to Twelwe Apostles), 2001, s. 103-104.
  19. ↑ a b Adolf Hofmeister,”Handbuch der musikalischen Litteratur”, wyd. Adolf i Friedrich Hofmeister, tom za lata 1860-67, s. 260.
  20. ↑ Cypressen. Dichtungen. – skany w zbiorach cyfrowych i katalogu Österreische Nationalbibliotek.
  21. ↑ Katalog on-line Włoskiej Biblioteki Narodowej we Florencji.
  22. ↑ „Biblioteka warszawska : pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi”, tom 2, 1873, str. 352.
  23. ↑ "Gazeta Narodowa" (Lwów), piątek 10 kwietnia 1874, str 3.
  24. ↑ „Dźwięczy głos dzwonka przez pole” to odpowiednik pieśni w języku niemieckim tegoż Wł. Tarnowskiego p. t. „Still klingt das Glöcklein durch Felder”. Cenna wzmianka, bo świadczy o istnieniu polskiej wersji tej pieśni. Wykonywał ją m.in. p. Cetwiński we Lwowie tenorzysta (Przypis za: „Ruch Literacki”, nr 21 z 25 maja 1878, str. 334.)”
  25. ↑ Franz Pazdírek “Uniwersal Handbuch der Musikliteratur.”, tom XI (Sinoir-Vege), Frits Knuf Hilversum, 1967 (Unchange reprint oft he original edition Vienna, 1904-1910), s. 575-576.
  26. ↑ „Kłosy”, nr 623 z 26 maja (7 czerwca) 1877, str. 268-9: „Kronika Lwowska. Lwów, w Maju 1877 r.”
  27. ↑ Agaton Giller „Podróż artystyczna Władysława Tarnowskiego w Saksonji” w: Ruch Literacki, nr 17 z 21 IV 1877, str. 270.
  28. ↑ Opracowanie krytyczne na temat Achmeda – Michał Bristiger „Pielgrzym miłości w kraju Emira i Hafiza: Achmed Władysława Tarnowskiego”, w: Maciej Jabłoński, Jan Stęszewski, Janina Tatarska (redaktorzy) „Opera polska w XVIII i XIV wieku. – The Polish Opera in the 18th and 19th Centuries.” tom II serii: „Poznańskie Studia Operowe”, wyd. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk – ed. Poznań Society for the advancement of the Arts and Sciences , Poznań, 2000, str. 105-117, tamże na str. 105 wzmianka o wykonaniu fragmentów przez pianistkę Laurę Sobolewską i skrzypaczkę Agatę Wojciechowską.
  29. ↑ „Werte für Orchester. Ladislaus Tarnowski, Joanna Gray. Symphonisches Tongemälde zu des Autors gleichnamiger Tragödie.“ – recenzja muzyczna uwertury do tragedii Joanna Grey, w języku niemieckim w: „Neue Zeitschrift für Music.“, Lipsk, Tom 71 (Styczeń do Grudnia 1875), nr 40, z 1 października 1875, str. 386-388; również wzmianka na ten temat we wcześniejszym nr 39, z 24 września 1875, w artykule (na str. 377-379) poświęconym bieżącym wydarzeniom muzycznym.
  30. ↑ Krople czary w Google Books.
  31. ↑ Utwór już wymieniany, gdyż zawiera: Marsz żałobny z osobnej całości symfonicznej poświęcony pamięci Augusta Bielowskiego.
  32. ↑ Agaton Giller. O Władysławie Tarnowskim. „Ruch Literacki”. 2, 1878. , str. 395, 11 akapit.
  33. ↑ Agaton Giller. O Władysławie Tarnowskim. „Ruch Literacki”. 2, 1878. , str. 395, 12 akapit.
  34. ↑ List Franciszka Liszta do Księżnej Karoliny Sayn-Wittgenstein z domu Iwanowskiej datowany na 26 stycznia (zapewne: roku 1869, z Weimaru) publikowany we fragmencie w Stanisław Szenic „Franciszek Liszt”, w serii: „Ludzie Żywi” wydane przez Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1969, s. 431. Tam też opis zachowania Władysława Tarnowskiego: „Mój nowy przyjaciel jest melancholijny, powściągliwy, łagodny, małomówny – mam nadzieję, że jako człowiek będzie ci się podobał...”.
  35. ↑ Wspominane w:Agaton Giller. O Władysławie Tarnowskim. „Ruch Literacki”. 2, 1878. , str. 395, 13 akapit; tylko jako rękopis.
  36. ↑ Wzmiankowane jest też wydanie pośmiertne (Lwów 1883, wyd. Gubrynowicz i Schmidt).
  37. ↑ Archiwum Wróblewieckie – Zeszyt I egzemplarz w Google Books.
  38. ↑ „Wspomnienia…” dotyczą raczej krajowych kwestii publicznych, „Pamiętnik…” bardziej prywatnych.
  39. ↑ „Władysław Tarnowski nagromadził w swoim starym ojców dworze tyle dzieł sztuki, obrazów, rzeźb, pamiątek dziejowych, starożytnych mebli, książek i rękopisów, iż otworzył z niego formalne, piękne muzeum, z którego wiele mógł się nauczyć i ten, co widział wielkie europejskie zbiory.”, cytat za:Agaton Giller. O Władysławie Tarnowskim. „Ruch Literacki”. 2, 1878. , str. 380, 3 akapit i 396, akapit 2.
  40. ↑ Agaton Giller. O Władysławie Tarnowskim. „Ruch Literacki”. 2, 1878. , str. 363, 6 akapit i 396, akapit 3.
  41. ↑ Inne tytuły tego obrazu to: Szkoła, W szkółce, Chłopięta, W szkółce wiejskiej; Szkółka wiejska, olej na tekturze 23,6 na 28,6 cm, obraz niesygnowany. Obraz został w roku 1958 podarowany przez Annę Tarnowską i Urszulę Miączyńską Muzeum Narodowemu w Krakowie i pozostaje obecnie jego zbiorach. – Identyfikacja i informacje na podstawie: „Nowoczesne malarstwo polskie. Katalog zbiorów pod redakcją Zofii Gołubiew”, w serii „Katalogi zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie”, „Część 1 – Malarstwo polskie XIX wieku”, Halina Blak, Barbara Małkiewicz, Elżbieta Wojtałowa, Kraków, 2001, str. 113, pozycja 291. (Artur Grottger namalował też inne obrazy wiążące się z Wróblewicami, m.in. „Narzeczona z Wróblewic”, tamże, pozycja 293, te same ofiarodawczynie.) Być może obraz przedstawia Władysława Tarnowskiego sprawdzającego postępy dzieci ze szkoły. Wiemy o tym, że wykazywał zainteresowanie wynikami nauki między innymi z: Agaton Giller O Władysławie hr. Tarnowskim., w piśmie Ruch Literacki ukazującym się we Lwowie, w roczniku 1878, na strony 396; – przypuszczenie na podstawie porównania rysów mężczyzny z portretem Władysława Tarnowskiego pędzla Maurycego Gottlieba.
  42. ↑ Władysław hr. Tarnowski z Tarnowa h. Leliwa (ID: lu.3500) w M.J. Minakowskiego "Genealogia potomków Sejmu Wielkiego" i osoby związane rodzinnie tamże.
  43. ↑ Genealogia Rodu Tarnowskich h. Leliwa – rodzina Władysława Tarnowskiego. rodtarnowski.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. i osoby związane rodzinnie tamże.
  44. ↑ Tenże Aleksander Rożniecki, to ojciec gen. Aleksandra Antoniego Jana Rożnieckiego h. Rola, (vide: Aleksander Rożniecki w M.J. Minakowskiego "Genealogia potomków Sejmu Wielkiego".)
  45. ↑ Jan Władysław Stanisław Tarnowski według M.J. Minakowski "Genealogia potomków Sejmu Wielkiego", a Władysław Jan Tarnowski z linii drążgowskiej według Genealogii Rodu Tarnowskich.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Encyklopedia muzyczna, PWM 2009
  • Encyklopedia muzyki PWN 2001
  • Encyklopedia literatury PWN 2007
  • Wielka Encyklopedia Polski, tom 2, Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński, 2004.
  • Sir George Grove (red. Stanley Sadie) „The New Grove Dictionary of Music and Musicians” (II wydanie), Tom 25 (Taiwan to Twelwe Apostles), 2001, s. 103-104.
  • Z częścią dorobku można się zapoznac dzięki e-bUW (e-bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego)
  • Genealogia Tarnowskich. rodtarnowski.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-15)].
  • Władysław hr. Tarnowski [w:] Tygodnik Ilustrowany" 1878, nr 132 s. 1.
  • Ewa Róża Janion „Legends of Suli in Poland: some remarks on Władysław Tarnowski” („Legendy o Suli w Polsce: nieco spostrzeżeń na temat Władysława Tarnowskiego”), str. 46-49 w rozprawie doktorskiej: Ewa Róża Janion „Imaging Suli : Interactions between Philhellenic Ideas and Greek Identity Discourse” („Wyobrażenie Suli : Interakcje między ideami filhellenistycznymi a grecką dyskusją o tożsamości”), Peter Lang Publishing, Berlin, 2015.
  • Kinga Fink „Lwowskie koncerty pianisty i kompozytora Władysława Tarnowskiego” w: „Musica Galiciana”, Tom 15, 2016, str. 42-52.
  • „Polski Słownik Biograficzny”, Tom LII/4, Zeszyt 215 (Tarnowski Jan - Taube Jerzy), Polska Akademia Nauk, Polska Akademia Umiejętności, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa-Kraków, 2019, str. 541-544.
  • „Pieśni niemieckie Władysława Tarnowskiego”, M.T., OSDW AZYMUT Sp. z o.o., Warszawa-Łódź, 2017.
  • „Utwory instrumentalne Władysława Tarnowskiego”, M.T., OSDW AZYMUT Sp. z o.o., Warszawa-Łódź, 2018.
  • Władysław Tarnowski „Artysta i cierpienie”, Część I, M.T., OSDW AZYMUT Sp. z o.o., Warszawa-Łódź, 2020.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Władysław_Tarnowski&oldid=73602324”